ÇEVRENİN KORUNMASI VE KORUMA ALANLARI
2.3.6 YÜKSEKÖĞRETİM
Hem ulusal hem de bölgesel kalkınma, nitelikli insan gücüne sahip olmaktan geçmektedir.
Günümüzün rekabetçi pazar taleplerini karşılayacak yüksek vasıflı bireyleri yetiştirmek ise yükseköğretim kurumlarının görevidir.
Bölgede her ilde bir üniversite olmak üzere toplam dört üniversite bulunmaktadır. Bunların tamamı devlet üniversitesi olup, Yükseköğretim Kurulu (YÖK)’ün kuruluşuna onay verdiği Canik Başarı Üniversitesi Karadeniz’in ilk vakıf üniversitesi olacak, Samsun ise bu üniversitenin kurulmasıyla Karadeniz’in tek iki üniversiteli şehri olacaktır. Amasya’da Amasya Üniversitesi, Çorum’da Hitit Üniversitesi, Samsun’da Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) ve son olarak Tokat’ta Gaziosmanpaşa Üniversitesi hizmet vermektedir.
Amasya Üniversitesi, 1974-1975 Öğretim yılında Amasya Kız Öğretmen Okulu’nun binalarında aynı okulun idaresi ve öğretim elemanları ile Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Okulları Genel
Amasya Çorum Samsun Tokat
Okul başına öğrenci sayısı 234 283 374 292
Şube başına öğrenci sayısı 22 23 26 26
Öğretmen başına öğrenci sayısı 14 14 17 16
Derslik başıma öğrenci sayısı 32 29 34 32
Tablo 2.3.5.2.1 Okul, Şube, Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayıları, 2009
Kaynak: TÜİK, 2010
Amasya Çorum Samsun Tokat Türkiye
2009-10
Toplam 46,83 29,35 30,50 33,69 29,30
Erkek 51,94 34,46 34,70 40,46 32,63
Kadın 41,50 24,01 26,19 26,71 25,79
Tablo 2.3.5.2.2 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim okullaşma Oranları, 2009/’10 Öğretim Yılı
Kaynak: TÜİK, 2010
61 Müdürlüğü’ne bağlı olarak öğretime açılmıştır. Öğretimin zaman zaman kesintiye uğradığı
Üniversite 1982 yılı Temmuz ayında Ondokuz Mayıs Üniversitesi’ne bağlanmış ve Amasya “Eğitim Yüksekokulu” adı altında 2 yıllık önlisans öğretimi veren Eğitim Yüksekokulu olarak hizmet vermiş, 1990-1991 Öğretim yılından itibaren ise 4 yıllık lisans düzeyine yükseltilmiştir. Üniversitedeki fakülteler; Eğitim fakültesi ve Fen-Edebiyat fakültesidir. Ayrıca Üniversitede Fen Bilimleri Enstitüsü ve Sosyal Bilimler Enstitüsü olmak üzere iki enstitü, yüksekokul olarak Sağlık Yüksekokulu ve biri Merzifon’da olmak üzere 2 adet meslek yüksekokulu bulunmaktadır (www.amasya.edu.tr, 2010).
Hitit Üniversitesi, 2006 yılına kadar Gazi Üniversitesi’ne bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmüştür.
Üniversite bünyesinde Fen Edebiyat, İktisadi ve İdari Bilimler, İlahiyat, Mühendislik, Tıp ve Veteriner olmak üzere 6 adet fakülte bulunmakta olup bunlardan Veteriner fakültesi henüz faaliyete geçmemiş, Tıp Fakültesi ise öğrencilerinin öğrenimlerini Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde sağlamaktadır. Ayrıca üniversitede Fen Bilimleri, Sosyal Bilimler ve Sağlık Bilimleri Enstitüleri olmak üzere 3 adet Enstitü hizmet vermektedir. Yine Üniversite’de Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu ve Sağlık Yüksekokulu olarak 2 adet yüksekokul bulunmaktadır. Üniversite’de 4 adet de Meslek Yüksekokulu bulunmaktadır. Bunlar; Meslek Yüksekokulu, Osmancık Ömer Derindere Meslek Yüksekokulu, Sungurlu Meslek Yüksekokulu ve İskilip Meslek Yüksekokulu’dur (www.hitit.edu.tr, 2010).
Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1975 yılında kurulmuştur. Üniversite’de Tıp, Mühendislik, Diş Hekimliği, Fen Edebiyat, Ziraat, İlahiyat, Eğitim, İktisadi ve İdari Bilimler, Veteriner, Hukuk, İletişim, Uzay ve Havacılık ve Mimarlık Fakülteleri olmak üzere toplam 13 fakülte ve 1 konservatuar bulunmaktadır. Üniversite bünyesinde 3 yüksekokul ve 9 meslek yüksekokulu bulunmaktadır.
Yüksekokullar; Samsun Sağlık Yüksekokulu, Sivil Havacılık Yüksekokulu ve Yaşar Doğu Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’dur. Meslek Yüksek okulları ise Alaçam, Bafra, Çarşamba Ticaret Borsası, Havza, Kavak, Sağlık Hizmetleri, Samsun, Terme ve Vezirköprü Meslek Yüksekokulları’dır.
Ayrıca Üniversite’de Fen Bilimleri, Eğitim Bilimleri, Sağlık Bilimleri, Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar olmak üzere 5 enstitü bulunmaktadır (www.omu.edu.tr, 2010).
Gaziosmanpaşa Üniversitesi 1992 yılı Temmuz ayında kurulmuştur. Üniversite’de 7 adet fakülte bulunmaktadır. Bunlar Eğitim, Fen-edebiyat, Güzel Sanatlar, İktisadi ve İdari Bilimler, Mühendislik ve Doğa Bilimleri, Tıp ve Ziraat Fakülteleridir. Üniversite’nin 5 adet Yüksekokulu bulunmakta olup, bunlar Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, Tokat Sağlık Yüksekokulu, Yabancı Diller Yüksekokulu, Zile Dinçerler Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu ve Devlet Konservatuarı’dır. Yine Üniversite’de Almus, Artova, Erbaa, Erbaa Sağlık Hizmetleri, Koyulhisar, Niksar, Pazar, Reşadiye, Tokat, Tokat Sağlık Hizmetleri, Turhal, Turhal Sağlık Hizmetleri ve Zile Meslek Yüksek okulları olmak üzere 13 adet meslek yüksekokulu bulunmaktadır. Ayrıca 3 adet Enstitü üniversite bünyesinde çalışmalarına devam etmektedir. Bunlar Fen Bilimleri, Sağlık Bilimleri ve Sosyal Bilimler Enstitüleridir (www.gop.edu.tr, 2010).
Aşağıdaki tablo 2008/’09 Öğretim Yılında bölge illerindeki üniversitelerde hizmet veren öğretim elemanlarının dağılımını vermektedir. Buna göre Ondokuz Mayıs Üniversitesi 224’ü profesör toplam 1681 öğretim elemanı ile diğer Anadolu Üniversitelerinden önemli bir farklılık göstermektedir.
Bölgede en düşük sayıda profesör ve öğretim elemanına sahip il 3’ü profesör toplam 135 öğretim elemanı ile Amasya’dır. Bunu Çorum ve Tokat illeri takip etmektedir. YHGP’de de bahsedildiği üzere bölge yükseköğretim kurumlarının en önemli sorunları öğretim üyesi açığının bulunması, bütçe ödeneklerinin yetersizliği ve yatırımların aksaması ve öğretim üyesi göçünün olmasıdır. Öğretim elemanı yetersizliğinin başlıca nedenleri arasında mevcut bürokratik yapı, öğretim elemanlarına
62
sağlanan yetersiz maddi imkânlar ve bölge illerinin sunduğu kentsel olanakların görece düşük olmasıdır. Bunlara ek olarak kadro sorunu da üniversitelerde öğretim üyesi sayısının yetersizliği sorununa neden olan bir diğer unsurdur. Bu nedenle daha kaliteli ve sorunsuz bir yükseköğretim için kadrolar daha esnek hale getirilmeli ve akademik yükselme tamamen bilimsel liyakat esasına bağlanmalıdır (2006).
Aşağıdaki tablo ise bölgenin toplam öğretim elemanı ve bunun dağılımını yıllar içerisinde değişen rakamlarla göstermektedir.
Aşağıdaki tablo ise bölge üniversitelerinden mezun, üniversitelerde okuyan ve üniversitelere yeni kayıtlı olan öğrencilerin sayılarını vermektedir. Buna göre 2008/’09 Öğretim Yılı’nda en çok mezun
veren, en çok okuyan öğrencisi bulunan ve en çok kayıt yaptıran öğrencisi bulunan Üniversite Ondokuz Mayıs’tır. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, bölgedeki toplam mezunların yüzde 47,88’ine, okuyanların yüzde 45,27’sine ve yeni kayıtlıların yüzde 39,97’sine sahiptir.
Aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere Ondokuz Mayıs Üniversitesi yayımlanan yayın sayısında diğer bölge üniversiteleri içerisinde öne çıkmaktadır. Bu Üniversiteyi Gaziosmanpaşa Üniversitesi takip etmektedir. Öğretim üyesi başına yayım sayısında ise bu iki üniversite arasındaki farkın
Amasya Çorum Samsun Tokat
Toplam öğretim elemanı 138 165 1.710 805
Profesör 4 6 229 40
Doçent 4 10 134 59
Yardımcı Doçent 38 49 382 204
Diğer Öğretim Elemanı 92 100 965 502
Tablo 2.3.6.1 Bölge Üniversitelerindeki Öğretim Elemanı Sayısı ve Dağılımı, 2009/’10 Öğretim Yılı
Kaynak: TÜİK, 2010
Toplam Öğretim Elemanı Profesör Doçent Yardımcı Doçent Diğer Öğretim Elemanı
2001/'02 1.700 151 138 349 1.062
2002/'03 1.848 184 121 374 1.169
2003/'04 1.869 204 123 414 1.128
2004/'05 2.268 214 146 515 1.393
2005/'06 2.486 216 143 551 1.576
2006/'07 2.585 238 153 550 1.644
2007/'08 2.704 248 176 606 1.674
2008/'09 2.748 268 203 662 1.615
2009/’10 2.818 279 207 673 1.659
Tablo 2.3.6.2 Bölge Üniversitelerindeki Öğretim Elemanı Sayısı ve Dağılımı, 2001/02 -2008/09 Öğretim Yılları Arası
Kaynak: TÜİK, 2010
Amasya Çorum Samsun Tokat TR83 Türkiye
Mezun 1.503 1.079 4.888 2.762 10.232 447.132
Okuyan 6.093 7.592 24.761 16.850 55.296 3.322.559
Yeni kayıtlı 1.900 2.648 7.922 5.733 18.293 764.042
Tablo 2.3.6.3 Yükseköğretim Kurumlarında Önlisans ve Lisans Düzeyinde Öğrenci Sayıları, 2009/’10 Öğretim Yılı
Kaynak: TÜİK, 2010
63 oldukça azaldığını görmekteyiz. Bu halleriyle Türkiye’deki 114 üniversite arasında Ondokuz Mayıs
Üniversitesi yayımlanan yayınların sayısına göre 10. sırada, Gaziosmanpaşa Üniversitesi 42. sırada yer alırken, yayımlanan yayınların öğretim üyesi başına düşen yayın sayısına göre ise Ondokuz Mayıs Üniversitesi 21, Gaziosmanpaşa Üniversitesi 23. sırada yer almaktadır.
Diğer iki bölge üniversitesi Hitit ve Amasya Üniversiteleri ise yayımlanan yayın sayısına göre sırasıyla 88 ve 95. sırada yer alırken, öğretim üyesi başına düşen yayın sayısına göre ise yine sırasıyla 98 ve 102. sırada yer almaktadırlar. Bölge üniversitelerinin toplam yayın sayısı ülke üniversitelerinin yayımladığı toplam yayınların yüzde 3,90’ını oluşturmaktadır.
Aşağıda bölgenin mesleki teknik ve yüksek eğitim kuruluşlarının dağılımını gösteren harita yer almaktadır.
6 SCI: Science Citation Index 7 SSCI: Social Sciences Citation Index 8 AHCI: Arts Humanities Citation Index
9 Hem SCI, hem SSCI hem de AHCI tarafından taranan dergilerde yer alabilen makaleler toplamı 10 Her indexte sadece bir defa yer alan makaleler toplamı
SCI6 SSCI7 AHCI8 Brüt Toplam9 Net Toplam10 Öğr.Üye.Say. Oran
Amasya Üniversitesi 6 0 0 6 6 42 0,14
Gaziosmanpaşa Üniversitesi 201 8 0 209 295 272 0,75
Hitit Üniversitesi 14 0 0 14 14 65 0,22
Ondokuz Mayıs Üniversitesi 549 19 4 572 565 731 0,77
TR83 770 27 4 801 880 1110 0,79
Türkiye 21.317 1.571 258 23.146 22.564 38.317 0,59
Tablo 2.3.5.4 Bölge Üniversitelerinin SCI, SSCI, AHCI’da Yayımlanan Yayınların Sayısı
Kaynak: Yükseköğretim Kurulu (YÖK), 2010
Şekil 2.3.6.1 Bölgede Fakülte, Enstitü, Yüksekokullar, Meslek Yüksekokulları ve Konservatuarların Dağılımı
Kaynak: Altlık veriler www.amasya.edu.tr - www.gop.edu.tr - www.hitit.edu.tr - www.omu.edu.tr
64