ÇEVRENİN KORUNMASI VE KORUMA ALANLARI
2.6.4 KADIN VE ÇALIŞMA YAŞAMI
Bölgede kadınların işgücüne katılma oranı oldukça düşüktür. Erkeklerde yüzde 72,3 olan bu oran kadınlarda yüzde 39,8’dir. Her ne kadar bu oran Türkiye genelinden yüksek de olsa erkek nüfusa kıyasla düşüktür. Bunun temel nedeni kadının eğitim düzeyinin düşük olması ve iş piyasasının gerektirdiği niteliklere sahip olmamasıdır. Kadınların işgücüne katılma oranı 2008’e kıyasla 2009’da hem Türkiye hem de bölgede artış göstermiştir.
Eğitim durumuna göre işgücüne katılma oranlarına bakıldığında en yüksek katılımın yükseköğretim mezunlarında olduğu görülmektedir. Yükseköğretim mezunlarında işgücüne katılma oranı diğer eğitim düzeyini bitirenlerin işgücüne katılma oranlarının yaklaşık iki katına tekabül etmektedir.
Bölgede kadınların istihdam oranları da işgücüne paralellik göstermektedir ve her ne kadar ülke ortalamasının üzerinde de olsa erkeklere kıyasla oldukça düşüktür. 2008’den 2009’a hem Türkiye hem de bölgede kadınların istihdam oranında küçük bir artış yaşanmıştır. 2008’de yüzde 35,8 olan kadın istihdam oranı 2009 yılında yüzde 37,4’e yükselmiştir. İşsizlik oranlarına baktığımızda ise kadınların durumunun bölgede ülke geneline göre daha iyi olduğunu görmekteyiz. Türkiye’de kadınların işsizlik oranı yüzde 14,3 olup erkeklerin işsizlik oranı olan yüzde 13,9’un üzerindeyken, bölgede kadınların işsizlik oranı yüzde 5,9 olarak erkeklerin işsizlik oranı olan yüzde 7,5’in altındadır.
2008’den 2009’a Türkiye’de kadınların işsizlik oranında yüzde 11,6’dan 14,3’e bir artış yaşanırken,
Amasya Çorum Samsun Tokat Türkiye
Okulöncesi (4-5 yaş)
K 81,54 36,25 60,62 41,35 37,91
E 81,04 36,85 61,51 41,63 39,17
T 81,28 36,56 61,08 41,49 38,55
İlköğretim
K 99,37 97,87 98,73 93,10 97,84
E 99,89 98,07 99,20 93,67 98,47
T 99,64 97,97 98,97 93,39 98,17
Ortaöğretim
K 74,65 59,54 63,34 57,02 62,21
E 81,33 66,78 67,91 66,50 67,55
T 78,06 63,24 65,65 61,83 64,95
Genel Ortaöğretim
K 33,15 35,53 37,15 30,30 36,41
E 29,39 32,32 33,21 26,05 34,92
T 31,23 33,89 35,15 28,14 35,65
Mesleki ve Teknik Ortaöğretim
K 41,50 24,01 26,19 26,71 25,79
E 51,94 34,46 34,70 40,46 32,63
T 46,83 29,35 30,50 33,69 29,30
Tablo 2.6.3.2 Farklı Eğitim Seviyelerinde Okullaşma Oranları, 2009/’10 Öğretim Yılı
Kaynak: TÜİK, 2010
84
bölgede yüzde 6,0’dan 5,9’a düşmüştür. Ancak kırsal alanda özellikle kadın işgücü için istihdam ücretsiz aile işçiliği biçiminde olmaktadır. Dolayısıyla, denilebilir ki işsizlik ya da gizli işsizlik bölgede
önemli bir problem olarak varlığını sürdürmektedir.
Bölgede yaş gruplarına göre işgücüne katılma oranı kadınlar ve erkekler için 20 yaşına kadar çok farklı olmayıp, 20-24 yaş grubundan itibaren işgücüne katılma oranında cinsiyetler arasındaki fark artmaktadır. Kadınlar evlendikten veya çocuk sahibi olduktan sonra işgücünden ayrılmaları nedeni ile genel olarak 25 yaşından sonra işgücüne katılma oranlarında düşme görülmektedir.
Kadınların işgücüne katılma oranları kentsel alanlarda daha da düşüktür. Kırdan kente göç ile
kentsel alanda piyasanın gerektirdiği niteliklere sahip olmayan kadın işgücünün dışına çıkmaktadır.
Hem 2008 hem de 2009 yılında işgücünde olmayan kadınların işgücüne katılmama nedenlerinden en çok dikkati çeken ülke genelinde de olduğu gibi ev işleri ile meşguliyettir.
İşgücüne katılma oranı İstihdam oranı İşsizlik
TR83
Kadın 39,8 37,4 5,9
Erkek 72,3 66,9 7,5
Toplam 55,1 51,3 6,9
Türkiye
Kadın 26,0 22,3 14,3
Erkek 70,5 60,7 13,9
Toplam 47,9 41,2 14,0
Tablo 2.6.4.1 Cinsiyete Göre İşgücüne Katılma, İstihdam, İşsizlik Oranları, 2009
Kaynak: TÜİK, 2010
TR83 Türkiye
2008 2009 2008 2009
İş bulma ümidi yok 5 9 241 130
İş aramayıp çalışmaya hazır olan/Diğer 27 31 778 854
Mevsimlik çalışan 16 7 243 67
Ev işleri ile meşgul 358 318 12.186 12.101
Öğrenci(eğitim-öğretim) 66 69 1.671 1.832
Emekli 14 17 682 763
Özürlü yaşlı veya hasta 127 128 2.144 2.143
Ailevi ve kişisel nedenler 25 40 1.155 1.301
Diğer 3 3 427 95
Toplam 640 622 19.526 19.466
Tablo 2.6.4.2 İşgücüne Dahil Olmama Nedenine Göre Kadın, 2008, 2009 (Bin kişi)
Kaynak: TÜİK, 2010
85 Yıllar içerisinde, istihdamın sektörel dağılımında her iki cinsiyette de tarım sektörünün payında
bir azalma söz konusu olsa da cinsiyetler arasındaki fark dikkat çekmektedir. Tarım sektörünün istihdamdaki payı toplamda bölgede yüzde 51,6’dır. Bu oran erkeklerde yüzde 38,28 iken kadınlarda yüzde 72,86’ya çıkmaktadır. Tarım sektörü istihdam yaratmada bölgede temel sektör olma özelliğini toplam istihdamın yarısından fazlasını yaratarak korumaya devam etmektedir. Türkiye’de tarımın istihdamdaki toplam payı yüzde 24,7 olup kadınlar için bu oran yüzde 41,64’e çıkmaktadır.
Bu haliyle bölge Türkiye ortalamasının üzerinde oranlara sahiptir.
Şekil 2.6.4.2’den de anlaşılacağı gibi bölgede kadınların en çok istihdam edildikleri sektörün bölge ekonomisinde ağırlığını koruyan tarım sektörü olduğu, arkasından ise hizmet sektörünün geldiği görülmektedir. Bölgede sanayi ve ticaret sektörlerinde istihdam edilen kadın oranı ise çok düşüktür.
Kadın emeği daha çok tekstil, hazır giyim, gibi emek yoğun sanayi dallarında özelilikle ucuz emek olması nedeniyle tercih edilmektedir (YHGP, 2006).
İşgücünün işteki statülerine bakıldığında ise durumun yine kadınların aleyhine bir tablo çizdiği görülmektedir. İstihdamın sektörel dağılımına paralel olarak kadınların yüzde 63,04’ü ücretsiz aile işçisi konumundadır. Bu oran erkeklerde yüzde 12,92, toplamda ise yüzde 32,23’tür. Kadınların ücretsiz aile işçisi olarak çalıştırıldığı temel sektör tarım olup bu sektörde bu şekilde istihdam edilen
Tarım Sanayi Ticaret Hizmet
Tablo 2.6.4.3 Cinsiyete Göre İstihdamın Sektörel Dağılımı, 2009
Kaynak: TÜİK, 2010
Mevsimlik çalışanlarEv işleri ile meşgul Öğrenci (Eğitim-Ögretim)
Emekli
Özürlü, yaşlı veya hastaAilevi ve kişisel nedenler Diğer
Şekil 2.6.4.1 İşgücüne Dahi Olmama Nedenleri
Kaynak: TÜİK, 2010
86
kadınların oranı yüzde 83,33’tür, bu oran erkeklerde yüzde 29,11’dir. Kadınların maruz kaldığı ayrımcılık, bir taraftan kadınların tarım ve hizmet sektörlerinde yoğunlaşmalarına, diğer taraftan
Tarım Türkiye
TR83
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Sanayi Ticarer Hizmet
Şekil 2.6.4.2 Türkiye’de ve Bölgede Kadın İstihdamının Sektörel Dağılımı, 2009
Kaynak: TÜİK, 2010
Tarım dışı Tarım Toplam
Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam
Ücretli veya yevmiyeli 78,84 73,03 96,78 0,21 0,29 3,48 22,73 46,04 37,11
İşveren veya kendi hesabına 12,55 24,08 34,09 14,53 67,93 65,90 13,95 40,87 30,64
Ücretsiz aile işçisi 8,6 0,31 6,48 83,33 29,11 93,51 63,04 12,92 32,23
Toplam 100,00 100,00 48,35 100,00 100,00 51,64 100,00 100,00 100,00
Tablo 2.6.4.4 Cinsiyete Göre İşteki Durum, 2009
Kaynak: TÜİK, 2010
Türkiye TR83
Bin % Bin %
Kanun yapıcılar üst düzey yöneticiler ve müdürler 189 3 4 1
Profesyonel meslek mensupları 595 10 23 6
Yardımcı profesyonel meslek mensupları 437 7 11 3
Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar 601 10 19 5
Hizmet ve satış elemanları 594 10 22 6
Nitelikli tarım, hayvancılık,
avcılık,ormancılık ve su ürünlerinde çalışanlar 1.852 32 276 71
Sanatkarlar ve ilgili işlerde çalışanlar 338 6 12 3
Tesis ve makina operatörleri ve montajcılar 183 3 3 1
Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar 1.083 19 16 4
Toplam 5.871 387
Tablo 2.6.4.5 Meslek Grubuna (Isco_88) Göre İstihdam Edilen Kadın ( 15 + yaş ), 2009
Kaynak: TÜİK, 2010
87 da iş yaşamında daha düşük statülü işlerde çalışmalarına neden olmaktadır.
Meslek gruplarına göre kadın istihdamına bakıldığında da kadınlar belli sektörlerde ve aynı zamanda daha az sorumluluk gerektiren işlerde yoğunlaştıkları görülmektedir.
Kadınlar için geliştirilecek olan istihdam projelerinde tarım ve sanayi sektöründen elde edilen verilerden de yararlanılarak, kentsel ve kırsal alanlarda farklı işlerde ve sektörlerdeki yoğunlaşmalar göz önüne alınmalıdır. Farklı kadın gruplarının farklı ihtiyaçları dikkate alınarak geliştirilecek olan projeler daha başarılı olacaktır.