TRABZON YÖRESİ GELENEKSEL KADIN GİYİMİ
3. Bulgular ve Tartışma
3.11. Yöresel Giysiyi Gelecek Nesillere Aktarımı ile İlgili Görüşler Bu konuda birinci katılımcı “Moda neden şeye yöresel giysiyi çıkarırsak
gençler ancak böyle giyer.” demiştir. İkinci katılımcı “Küçüklükten başlayarak giysiler çocuklara sevdirilebilir.” demiştir. Üçüncü katılımcı
“Çocuklara küçüklükten başlayarak giydirirsek sevdirebiliriz.”, dördüncü katılımcı “Günümüz giysisinin olumlu yönleriyle yöresel giysimizin olumlu yönlerini birleştirip yeniçağa ayak uydurarak.”, beşinci katılımcı
“Herkes yöresel giysiyi giyerse yeni gelen nesilde de alışkanlık olur.”
demiştir. Altıncı katılımcı “Küçükken çocuklar alışkanlık yaparsa ancak öyle giymeye devam ederler.” derken, yedinci katılımcı “Modayla yöresel
1158
giysiyi birleştirebilinirse gençlerde severek giyer.” demiştir.
Katılımcılar tarafından, gelecek nesillere yöresel giysiyi sevdirebilmek için giysi üzerinde bazı değişiklikler yapılması ve aynı zamanda da gençlere çocukken bu giysilerin alıştırılıp sevdirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
Trabzon Yöresi Kadın Giyimine Örnekler
Resim 1 incelendiğinde yöresel giysili kadın entari (elbise) giymektedir.
Katılımcılar, vücudu örttüğü için entarinin tercih edildiğini ifade edilmiştir.
Aynı zamanda resimdeki gibi bir yük taşıyan kadın ya da tarlada çalışan kadın bu işleri yaparken vücudunu rahat bir şekilde korumak istemektedir.
Bunların yanı sıra kapalı giysiler çalışma ortamlarında kadınların vücudunu dış etkilere karşı korumaktadırlar. Entarinin altına giyilen şalvar ise bacaklarının görülmesini engellemekte ve bacakları iş zamanında koruyup rahat çalışmayı sağlamaktadır. Bel sarılan kuşak ise görüldüğü üzere sırttaki yükün beli ve sırtı ağrıtmasını engellemektedir. Bel bağı dediğimiz kuşak kadının belinde sürekli sarılı bir şekilde durur ve yük olunca şekle görüldüğü gibi yükün sırta alınmasını sağlar.
Resim: 1
10 ancak öyle giymeye devam ederler” derken, yedinci katılımcı “Modayla yöresel giysiyi birleştirebilinirse gençlerde severek giyer” demiştir.
Katılımcılar tarafından, gelecek nesillere yöresel giysiyi sevdirebilmek için giysi üzerinde bazı değişiklikler yapılması ve aynı zamanda da gençlere çocukken bu giysilerin alıştırılıp sevdirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
Trabzon Yöresi Kadın Giyimine Örnekler
Resim 1 incelendiğinde yöresel giysili kadın entari (elbise) giymektedir.
Katılımcılar, vücudu örttüğü için entarinin tercih edildiğini ifade edilmiştir. Aynı zamanda resimdeki gibi bir yük taşıyan kadın ya da tarlada çalışan kadın bu işleri yaparken vücudunu rahat bir şekilde korumak istemektedir. Bunların yanı sıra kapalı giysiler çalışma ortamlarında kadınların vücudunu dış etkilere karşı korumaktadırlar.
Entarinin altına giyilen şalvar ise bacaklarının görülmesini engellemekte ve bacakları iş zamanında koruyup rahat çalışmayı sağlamaktadır. Bel sarılan kuşak ise görüldüğü üzere sırttaki yükün beli ve sırtı ağrıtmasını engellemektedir. Bel bağı dediğimiz kuşak kadının belinde sürekli sarılı bir şekilde durur ve yük olunca şekle görüldüğü gibi yükün sırta alınmasını sağlar.
Resim-1
Resim: 2
Resim 2 incelendiğinde, yöresel giysili kadın yanındaki çocuğa göre daha koyu renkte bir entari tercih etmiştir. Kız çocuğu ise daha parlak bir kumaştan daha canlı bir entari tercih etmiştir. Resimde bele sarılan kuşak ise sadece iş yaparken gerekli değil çalışılmadığı zamanda bir namus göstergesidir.
Resim: 3
Resim 3 incelendiğinde, tarlada çalışan kadın eteğinin üstüne bağladığı peştamal ve kuşak sayesinde eteğinin kirlenmesini engellememektedir.
Şalvarı çorabının içine sokması tarlada bacaklarının yaralanmasını engellenmeye çalışılmak amacını taşımaktadır.
11
Resim-2
Resim 2 incelendiğinde, yöresel giysili kadın yanındaki çocuğa göre daha koyu renkte bir entari tercih etmiştir. Kız çocuğu ise daha parlak bir kumaştan daha canlı bir entari tercih etmiştir. Resimde bele sarılan kuşak ise sadece iş yaparken gerekli değil çalışılmadığı zamanda bir namus göstergesidir.
Resim-3
Resim 3 incelendiğinde, tarlada çalışan kadın eteğinin üstüne bağladığı peştamal ve kuşak sayesinde eteğinin kirlenmesini engellememektedir. Şalvarı çorabının içine sokması tarlada bacaklarının yaralanmasını engellenmeye çalışılmak amacını taşımaktadır.
11
Resim-2
Resim 2 incelendiğinde, yöresel giysili kadın yanındaki çocuğa göre daha koyu renkte bir entari tercih etmiştir. Kız çocuğu ise daha parlak bir kumaştan daha canlı bir entari tercih etmiştir. Resimde bele sarılan kuşak ise sadece iş yaparken gerekli değil çalışılmadığı zamanda bir namus göstergesidir.
Resim-3
Resim 3 incelendiğinde, tarlada çalışan kadın eteğinin üstüne bağladığı peştamal ve kuşak sayesinde eteğinin kirlenmesini engellememektedir. Şalvarı çorabının içine sokması tarlada bacaklarının yaralanmasını engellenmeye çalışılmak amacını taşımaktadır.
1160
Resim: 4
Resim 4 incelendiğinde, kadın genç olduğu için canlı renklerde bir yelek tercih etmiştir. Entarisi açık renkli ve çiçeklidir. Fakat ağırlık taşımasa da, tarlada çalışmasa da kuşak kullanması bir namus belirtisi olarak kabul edilmesindendir.
Resim: 5
Resim 5 incelendiğinde, yöresel giysiler çocuk yaşta giyilmeye alıştırılırsa kültürel değerler gelecek nesillere kolaylıkla aktarılırabilecek
ve kültürümüz kaybolmamış olacaktır. 12
Resim-4
Resim 4 incelendiğinde, kadın genç olduğu için canlı renklerde bir yelek tercih etmiştir. Entarisi açık renkli ve çiçeklidir. Fakat ağırlık taşımasa da, tarlada çalışmasa da kuşak kullanması bir namus belirtisi olarak kabul edilmesindendir.
12 Resim-4
Resim 4 incelendiğinde, kadın genç olduğu için canlı renklerde bir yelek tercih etmiştir. Entarisi açık renkli ve çiçeklidir. Fakat ağırlık taşımasa da, tarlada çalışmasa da kuşak kullanması bir namus belirtisi olarak kabul edilmesindendir.
Sonuç ve Öneriler
Araştırmanın kapsamındaki bireylerin yöresel giysiyi kullanış nedenleri örf, adet, gelenek, görenek, sağlık açısından faydaları, işlevselliği ve giyside çeşit kısıtlılığı olduğu saptanmıştır. Yöresel giysinin sağladığı faydalar; giysiyi koruduğu için temizlik açısından, çalışırken beli, sırtı ve bacakları koruduğu için sağlık açısından, çalışma alanlarında giysinin bir parçasının birkaç işte birden kullanıldığı için işlevsellik açısından, rahat çalışıp tüm vücutlarının kapalı kaldığı için namus açısından bireyler için faydalı olduğu saptanmıştır. Yöresel giysinin seçiminde bireyleri etkileyen özellikler; mevsim koşullarına göre giysilerin kumaşlarının seçimi, çalışma ortamlarında en rahat edebilinecek modeller, giysiyi kullanan kişinin yaşı, giysinin kullanım yerine uygun renk seçimi olarak saptanmıştır.
Özel günlere ve mevsimlere göre giysideki değişimler; Özel günlerde ince iplikten dokunmuş, dökümlü duran parlak ve renkli kumaşlar tercih edilmektedir. Mevsime göre ise hava şartlarının etkisi altında kalınarak kışın yünlü, pazen, kadife gibi kumaşlar tercih edilirken yazın ise ince fakat ter çeken pamuklu, basma gibi kumaşlar tercih edilmektedir. Giysilerin model ve renginde yaşın etkisi; orta yaş ve üstünde bireylerde düz ve sade yani kullanımı kolay, ilgi çekici olmayan modellerde, siyah, kahve, koyu mor gibi koyu renkleri tercih etmişlerdir. Genç bireylerde ise süslü, ilgi çekici modelleri, pembe, yeşil, mavi gibi canlı renklerin tercih edildiği saptanmıştır. Günümüz giysileriyle, yöresel giysileri karşılaştırıldığında;
araştırma kapsamındaki bireylerden yöresel giysiyi üstün görenler, kültürümüzü yansıtması ve benliğimizi geçmişten bu güne konuşmadan anlatan bir unsur olduğunu, sağlık açısından vücudumuzu koruduğunu ve giysinin her bir parçasının birden fala işe yaradığını yani işlevselliği öne sürmüşlerdir. Araştırma kapsamındaki günümüz giysisini üstün görenler, rahat kullanılması ve bulunup alınması, bol çeşit ve uygun fiyatlılarına da rastlanır olmasıdır. Aynı zamanda her iki giysinin de karşılaştırılmasında her iki giysi türünün de kullanım yerine göre faydalı olduğunu savunanda olduğu saptanmaktadır. Günümüz giysileriyle ilgili görüşler; faydalı yönleri, istendiği zaman kolay ulaşılabilir olması, fiyatlarının uygun olması, bol çeşit olması, günümüz hayat şartlarına ve yaşam standartlarına uygun olması olarak ifade edilmiştir. Olumsuz yönleri olarak ise giysiye bakıldığında hiçbir mesaj vermediği aynı zamanda çoğunun sağlıksız olduğu düşünülmektedir. Eski yöresel giysileri ile günümüz yöresel giysileri arasında benzerlik ya da farklılıklar; giysilerde model olarak bir farklılık olmadığı üzerinde tüm katılımcılar hem fikirdir. Fakat katılımcıların bir kısmı kumaşlarda farklılıklar olduğu üzerinde durmuştur. Bu farklılıklar eski giysilerin kumaşlarını evlerde kadınlar kendileri dokur, ham maddesi
1162
de tamamen doğal olurdu ve evlerde dikilirdi, günümüzdeyse sentetik karışımlı kumaşların fabrika dokumalarıyla ve sanayi tipi dikimleriyle karşılaşıldığı saptanmaktadır. Kullanılan giysilerin parçalarını tek tek kullanım yer ve amaçlarına göre açıklanması; beli lastikli basma etek rahatlığı için tercih edilirken altına giyilen şalvar hem namus hem de sağlık amaçlı giyilir. Üsten tercih edilen gömlek daha çok ter çektiği için pamuklu kumaştan olmasına dikkat edilir. Gömleğin üstüne giyilen yelek ise yine namus kavramı çerçevesinde vücut hatlarını beli etmemek için seçilmiş. Bele sarılan kuşak ve peştamalın de amacı ortak hem sağlık, beli sırtı koruması açısından, hem de temizlik eteği temiz tutması açısından.
Aynı zamanda etek ve gömleğin yerine tercih edilen entari yani elbise tüm vücudu örttüğü için rahat bir çalışma imkânı sağladığı saptanmıştır. Yöresel giysilerin temizliği; eskiden imkânlar olmadığı için dere kenarlarında ya da çeşme olan umumi mekânlarda, arap sabunları, kül suları gibi araçlarla elde yıkanarak ya da kazanlarda kaynatılarak yıkandığı anlaşılmaktadır.
Günümüzde ise yöresel giysinin temizliğinin çamaşır makinelerinde yapıldığı belirlenmiştir. Yöresel giysiyi gelecek nesillere aktarımı ile ilgili görüşleri; yöresel giysi üzerinde bazı değişiklikler yapılması ve aynı zamanda da çocukken bu giysilerin alıştırılıp sevdirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
Bu Bulgular Işığında Öneriler
— Gençlerin yöresel giysinin kültürdeki yeri hakkındaki bilgileri konusunda bilinçlendirilecek birimler oluşturulmalıdır.
— Toplumdaki bireylere kültürel değerlerin yöresel giysiden geçtiğini anlatan konferanslar düzenlenmeli ve böylece toplumda giysinin önemi vurgulanmalıdır.
— Yöresel giysilerin incelenmesi konusunda daha kapsamlı araştırmalar ve çalışmalar yapılarak bu konudaki sorunlar ortaya konmalı ve gözden geçirilmelidir.
— Yöresel giysinin kültürel önemi ve sağladığı faydalar tüm bireylere basın yayın yoluyla bilinçlendirilmelidir. Bu bilinçlendirme televizyon, radyo, gazete gibi araçlarla yapılabilir.
KAYNAKÇA
Bayraktar, F., (1985), Giyim, Güler Ofset Matbaacılık, Ankara.
Demirci, A., (2006), İnternet ile Tüketici Eğitimi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Koç, F., (1990), Kütahya Geeleneksel Kadın Giysileri. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Olgaç, P. (1990), Moda Resmi, Hedef Ofset Matbaacılık, İstanbul.