Giyim-Kuşam Örnekleri

Geleneksel Türk giyim-kuşamında görülen ortak özelliklerin bir çoğu Yozgat İlimizde de görülmektedir. Cumhuriyetten önce erkekler, ceket

al-tında zıpka ya da şalvar giyerler bellerine de kuşak sararlardı. Ayaklarında;

çarık, ökçesiz yemeni ya da mıhlı kundura olurdu. Çoraplar, yünden yapı-lır ve çeşitli desenlerle süslenirdi. Kadınlar sokak kıyafeti olarak şehirler-de genellikle bürük şehirler-denilen el dokumasından yapılmış çizgili kumaşlara sarınırdı. Köyde kadınlar, başlarına paralarla süslü fesler giyerler üstüne başörtüsü sararlardı, dış giyimleri üç etek elbise ve salta ceketlerdi.

Yozgat İlinin bazı köylerinde bugünde günlük yöresel giysiler kulla-nılmaktadır. Kadınlar iki, üç kat giydikleri giysilerini renkli iplikler, ku-maşlar ve boncuklar ile süslemektedirler. Ayrıca, başlarında boncuklarla, çeşitli harçlarla, penezlerle süslenmiş gümüş tepelik bulunmaktadır. Bazı cepkenler şeritlerle süslüdür, bazıları ise boncuklarla işlenmiştir.Kadınlar kıyafetlerini korumak için basmadan yapılmış,belden lastikli üst etek kul-lanmaktadırlar.Yozgat’ın ilçe ve köylerinde düğün, nişan gibi törenlerde bindallı, üçetek gibi geleneksel giysiler hâlen giyilmektedir.

Yozgat Müzesi’nde tespit edilen kadın giysilerinde; salta, cepken, şal-var, üçetek ve bindallılar zengin işlemeli örneklerdir. Kıyafetlerde kadife, atlas, kutnu, selimiye cinsi dokuma kumaşlar tercih edilmiştir. Çoğunluğu ipek iplikle dokunmuştur. Atlas kumaşlarda koyu pembe, kırmızı, narçiçe-ği, mor en sık kullanılan renklerdir. Kadife de ise bordo, kırmızı ve mor renklerin tercih edildiği görülmektedir. İşleme tekniği olarak; Türk sana-tında zengin örnekler veren “dival işi”^* ve “kordon tutturma” (Bulonya iğnesi) tekniği kullanılmıştır.

Bindalllı

Kadife ya da atlas kumaş üstüne, sırma, kılaptan ya da sim ile serp-me dal, yaprak, çiçek motifleri işleyerek elde edilen işleserp-meli kumaşlara bindallı adı verilir. Gelinlik olarak önemli günlerde giyilen bindallının kültürümüzde önemli bir yeri vardır. Müzede incelenen bindallı, şalvar ve cepkenlerin bir grubunda; kadife ve atlas kumaşlar üzerine dival işi*, bit-kisel ve geometrik motiflerin işlendiği tespit edilmiştir

Ayrıca,desenli,çizgili ipek kumaşların yanı sıra atlas kumaş üzerine yine dival işi tekniği ile işleme yapılmış üçetek giysileri mevcuttur.

İncelenen 15 adet bindallı da dival işi tekniğinde,sim iplik kullanılarak çalışılmıştır. 1 adet bindallı da dival işi tekniği yanında kadife kumaş

üze-*DİVAL İŞİ: Bindallıların işleme tekniği olan “dival” işi kartondan hazırlanan motiflerin, kadife, çuha, atlas, keçe, arakıye kumaşlarının üstüne aplike yöntemiyle altın, gümüş, sim (ipek ipliğin üstü gümüş ince tel sarılmış şekli) veya altın, gümüş kaplamalı bakır tellerin kartonun üzerinden iğne ile sarma usulü ile geçirilmesi yoluyla yapılır. (Karaca, N.)

1048

rine su büzgüsü tekniği yapılmıştır.

Bindallılar da işleme materyali olarak sarı ve beyaz sim iplik yanında, sarı pul ve tırtıl kullanılmıştır.

Şekil.1: Bindallı -Yozgat Müzesi Şekil.2: Bindallı -Yozgat Müzesi Env. No: 387 Ön Görünüş. Env.659 Ön görünüş.

Bindallılar açık, koyu pembe ve beyaz atlas kumaş ve bordo, mor, kırmızı, kadife kumaş üzerine çalışılmıştır. Bindallılarda yoğun olarak çiçek,yaprak ve dal motifleri kullanılmıştır. Kompozisyonlar, sembolik ve geometrik bezemelerle bütünleştirilmiştir.

Şekil.3: Yozgat Müzesi, Env.no: 654 Şekil.4: Yozgat Müzesi, Env.No: 899 Bindallıdan detay Bindallıdan detay dokuma kumaşlar tercih edilmiştir. Çoğunluğu ipek iplikle dokunmuştur. Atlas kumaşlarda koyu pembe, kırmızı, narçiçeği, mor en sık kullanılan renklerdir. Kadife de ise bordo, kırmızı ve mor renklerin tercih edildiği görülmektedir. İşleme tekniği olarak; Türk sanatında zengin örnekler veren “dival işi” ve “kordon tutturma” ( Bulonya iğnesi) tekniği kullanılmıştır.

Bindalllı:

Kadife ya da atlas kumaş üstüne, sırma, kılaptan ya da sim ile serpme dal, yaprak, çiçek motifleri işleyerek elde edilen işlemeli kumaşlara bindallı adı verilir. Gelinlik olarak önemli günlerde giyilen bindallının kültürümüzde önemli bir yeri vardır. Müzede incelenen bindallı,şalvar ve cepkenlerin bir grubunda; kadife ve atlas kumaşlar üzerine dival işi bitkisel ve geometrik motiflerin işlendiği tespit edilmiştir

Ayrıca,desenli,çizgili ipek kumaşların yanı sıra atlas kumaş üzerine yine dival işi tekniği ile işleme yapılmış üçetek giysileri mevcuttur.

İncelenen 15 adet bindallı da dival işi tekniğinde,sim iplik kullanılarak çalışılmıştır. 1 adet bindallı da dival işi tekniği yanında kadife kumaş üzerine su büzgüsü tekniği yapılmıştır.

Bindallılar da işleme materyali olarak sarı ve beyaz sim iplik yanında,sarı pul ve sarı sim iplik,pul ve tırtıl kullanılarak işlenmiştir.Cepkenlerin kenar süslemesinde hazır sim iplikli harç kullanılmıştır.İşlemede kullanılan motifler, dival işi tekniğinin karakteristik özelliklerini taşımaktadır.Zemin kumaşları nar çiçeği,pembe,kırmızı atlas ve kadife kumaştır.

Şekil-5 .Kadın cepkeni -Env.No: 394,Yozgat Müzesi.

---

*DİVAL İŞİ:Bindallıların işleme tekniği olan “dival” işi kartondan hazırlanan motiflerin, kadife, çuha, atlas, keçe, arakıye kumaşlarının üstüne aplike yöntemiyle altın, gümüş, sim (ipek ipliğin üstü gümüş ince tel sarılmış şekli) veya altın, gümüş kaplamalı bakır tellerin kartonun üzerinden iğne ile sarma usulü ile geçirilmesi yoluyla yapılır. (Karaca, N.)

Cepkenler

İncelenen 9 adet cepkenin 4 adeti dival işi tekniğinde işlenmiştir.3 adet cepken ise sarı sim iplik,pul ve tırtıl kullanılarak işlenmiştir. Cepkenlerin kenar süslemesinde hazır sim iplikli harç kullanılmıştır.İşlemede kullanı-lan motifler, dival işi tekniğinin karakteristik özelliklerini taşımaktadır.Ze-min kumaşları nar çiçeği, pembe, kırmızı atlas ve kadife kumaştır.

Şekil 5. Kadın cepkeni - Env.No: 394, Yozgat Müzesi.

Diğer, 3 adet cepken atlas, kutnu ve tafta kumaş üzerine hazır sim harç kordon tutturma tekniği ile işlenmiştirCepkenlerin süslenmesinde sarı ve beyaz sim ,hazır harç kullanılmıştır. Kordon tutturmada , geometrik ve bitkisel motifler kullanılmıştır..

4.1.2. İşlemeler

El emeği göz nuru işlemeler, ülkemizdeki çeyiz geleneği sayesinde özenle korunup saklanmış,hatta nesilden nesile aktarılması sağlanmıştır.

Çeyiz geleneği içerisinde el işlemeleri eşyalar;kullanım kolaylığı, estetik görünümü yanı sıra Türk kadınının ince zevkini yansıtan sanat eserleri-dir.

Kadınlarımız kendine yararlı olacak birçok eşyayı-peşkir, çevre, örtü, yemeni, uçkur, göynek-içlik, bohça, perde, yastık, yorgan, giysi vb. gibi-hazırlarken renk, desen, biçim, uyum gibi özelliklerin yanı sıra özgün sa-nat anlayışını ve yöresel özellikleri yansıtacak kompozisyonları yaşadığı çevreden esinlenerek hazırlanmış renklerdeki canlılık ve uyum doğanın güzelliklerini yansıtırken ürünlerin güzel sanatlar düzeyine ulaşmasını sağlamaktadır.

Bohçalar

Geleneksel kültürümüzde eşya saklamada kullanılan, işlemeli ve işle-mesiz kare şeklinde kumaşlara verilen isimdir.

Bindallıdan detay Bindallıdan detay Cepkenler:

İncelenen 9 adet cepkenin 4 adeti dival işi tekniğinde işlenmiştir.3 adet cepken ise sarı sim iplik,pul ve tırtıl kullanılarak işlenmiştir.Cepkenlerin kenar süslemesinde hazır sim iplikli harç kullanılmıştır.İşlemede kullanılan motifler, dival işi tekniğinin karakteristik özelliklerini taşımaktadır.Zemin kumaşları nar çiçeği,pembe,kırmızı atlas ve kadife kumaştır.

Şekil-5 .Kadın cepkeni -Env.No: 394,Yozgat Müzesi.

---

*DİVAL İŞİ:Bindallıların işleme tekniği olan “dival” işi kartondan hazırlanan motiflerin, kadife, çuha, atlas, keçe, arakıye kumaşlarının üstüne aplike yöntemiyle altın, gümüş, sim (ipek ipliğin üstü gümüş ince tel sarılmış şekli) veya altın, gümüş kaplamalı bakır tellerin kartonun üzerinden iğne ile sarma usulü ile geçirilmesi yoluyla yapılır. (Karaca, N.)

1050

Yozgat İli Müzesi’nde yapılan incelemelerde tespit edilen bohça ör-neklerinin atlas ve kadife kumaş üzerine dival işleme yapıldığı görülmüş-tür. İncelenen 3 adet bohçanın (Env. No: 742,1150,1360) tamamı Dival işi tekniğiyle sarı sim iplik kullanılarak işlenmiştir.Zemin olarak pembe atlas,mor kadife, İşleme materyali olarak da; Sarı sim iplik,sarı pul,tırtıl kullanılmıştır.Boyutları 90x90cm ile 95x95 cm. arasındadır.İçleri pamuklu kumaş ile astarlanmış ve kenarları hazır sim harç ile süslenmiştir. Dival işinin karakteristik yapısına uygun bitkisel motifli göbek,köşe ve kenar bordürleri kullanılmıştır.

Şekil.6: Dival işleme bohça -Env.No: 742,Yozgat Müzesi

Çevreler

Çevre; kenarları kıvrılmış,oya ile veya işlemelerle süslenmiş yağlık, mendil olarak tanımlanır. (Koçu,R.Ekrem.1996:71) Genellikle 4 köşesi işlemeli olan çevrelerin geleneksel çeyiz alışkanlıklarımızda önemli bir yeri vardır.

Yozgat Müzesinde, incelenen 17 adet çevrede işleme tekniği olarak Türk işi,hesap işi ve basit nakış teknikleri kullanılmıştır.İşleme materyali olarak; çevrelerin 5 adetinde ( Env.No: 1435, 598, 1722, 543, 704) çama-şır ipeği ve yassı sarı tel,5 adetinde ise( Env.No: 600, 606, 927, 425, 938) yassı tel ,çamaşır ipeği ve sarı sim iplik kullanılmıştır. 6 Adet örnekte ise çamaşır ipliği yanında sarı ve beyaz sim iplik kullanıldığı görülmüştür.

(Env. No: 623, 917, 938, 688, 640, 2295) 1 adet çevrede ise( Env. No: 431) işlemede çamaşır ipeği kullanılmıştır.

Diğer, 3 adet cepken atlas, kutnu ve tafta kumaş üzerine hazır sim harç kordon tutturma tekniği ile işlenmiştirCepkenlerin süslenmesinde sarı ve beyaz sim ,hazır harç kullanılmıştır. Kordon tutturmada , geometrik ve bitkisel motifler kullanılmıştır..

4.1.2-İŞLEMELER:

El emeği göz nuru işlemeler, ülkemizdeki çeyiz geleneği sayesinde özenle korunup saklanmış,hatta nesilden nesile aktarılması sağlanmıştır. Çeyiz geleneği içerisinde el işlemeleri eşyalar;kullanım kolaylığı, estetik görünümü yanı sıra Türk kadınının ince zevkini yansıtan sanat eserleridir.

Kadınlarımız kendine yararlı olacak birçok eşyayı – peşkir, çevre, örtü, yemeni, uçkur, göynek-içlik, bohça, perde, yastık, yorgan, giysi vb. gibi-hazırlarken renk, desen, biçim, uyum gibi özelliklerin yanı sıra özgün sanat anlayışını ve yöresel özellikleri yansıtacak kompozisyonları yaşadığı çevreden esinlenerek hazırlanmış renklerdeki canlılık ve uyum doğanın güzelliklerini yansıtırken ürünlerin güzel sanatlar düzeyine ulaşmasını sağlamaktadır.

Bohçalar: karakteristik yapısına uygun bitkisel motifli göbek,köşe ve kenar bordürleri kullanılmıştır.

Şekil.6 – Dival işleme bohça -Env.No: 742,Yozgat Müzesi Çevreler:

Çevre; kenarları kıvrılmış,oya ile veya işlemelerle süslenmiş yağlık, mendil olarak tanımlanır.(Koçu,R.Ekrem.1996:71) Genellikle 4 köşesi işlemeli olan çevrelerin geleneksel çeyiz alışkanlıklarımızda önemli bir yeri vardır.

1051

Şekil. 7: Türk işi çevre -Env.No.1435 ,Yozgat Müzesi

İncelenen 9 adet çevrenin (Env. No 431, 425, 598, 704, 917, 1722, 606, 623, 688,) düz,verev ve ince sarma teknikleri kullanılarak işlendiği ;Örnek-lerin 3 adetinde (Env. No: 1435, 600, 927) sarma tekniği ve Türk işi iğnele-rinden balık sırtı, 2 adetinde (Env. No: 938,2295) sarma tekniği yanında,hasır iğne tekniği de kullanılmıştır.3 adet örnekte ise (Env. No: 543, 640, 1712) verev sarma,gözeme,düz ve verev sarma, düz pesent teknikleri kullanılmıştır.

Çevrelerin 4 adeti ipek organze kumaş üzerine; 13 adeti ise pamuklu kumaş üzerine çalışılmıştır. Tamamında zemin rengi kemik rengidir.

İncelenen 17 adet çevrenin boyutları ise 44 x44 cm. (Env. No: 688) ile 90 x 90 cm. (Env. No: 1712) arasında değişmektedir.

İncelenen örneklerin motiflerinde naturalist bir aktarım yolu seçildiği göz-lenmiştir.

Uçkurlar

Geleneksel kadın ve erkek giyiminde; Şalvar,potur,zıbka,iç donu,vücudun belden aşağı alt kısmına geçirilip giyilen herşey,belden “uçkur” denilen ince kuşakla bağlanarak tutturulurdu. Bu giysilerin tümünde “uçkur” geçirilecek bel kenarında boşluk yapılırdı. Belde bulunan uçkur bandının ön kısmında uç-kurun geçeceği ilik (yırtmaç) açılarak bele geçirilmesi sağlanırdı. (Koçu,Reşat E.1996: 236) Uçkurlar,genellikle pamuklu ve ipek dokuma kumaşların alt uçlarına özgün motiflerle işlenirdi.

Yozgat N. K. Etnoğrafya Müzesi’nde de tespit edilen birçok uçkur örneğin-de görülen Türk işi,hesap işi işlemeler aörneğin-deta bir sanat eseri gibidir.

Yozgat Müzesi’nde bulunan işlemeli uçkurlardan 36 adet (18 adet hesap işi, 18 adet Türk işi) uçkur örneklem olarak seçilmiştir.

Yapılan incelemede; Türk işi işlemeli uçkurlardaki yoğun sim iplik

kulla-ise çamaşır ipliği yanında sarı ve beyaz sim iplik kullanıldığı görülmüştür.(Env.No:

623,917,938,688,640,2295) 1 adet çevrede ise( Env.No:431) işlemede çamaşır ipeği kullanılmıştır. Env.No:938,2295) sarma tekniği yanında,hasır iğne tekniği de kullanılmıştır.3 adet örnekte ise (Env.No:543,640,1712) verev sarma,gözeme,düz ve verev sarma, düz pesent teknikleri kullanılmıştır. Çevrelerin 4 adeti ipek organze kumaş üzerine; 13 adeti ise pamuklu kumaş üzerine çalışılmıştır.Tamamında zemin rengi kemik rengidir.

İncelenen 17 adet çevrenin boyutları ise 44 x44 cm.( Env.No:688) ile 90 x 90 cm.(

Env.No:1712) arasında değişmektedir.

İncelenen örneklerin motiflerinde naturalist bir aktarım yolu seçildiği gözlenmiştir.

Uçkurlar:

Geleneksel kadın ve erkek giyiminde; Şalvar,potur,zıbka,iç donu,vücudun belden aşağı alt kısmına geçirilip giyilen herşey,belden “uçkur” denilen ince kuşakla bağlanarak tutturulurdu. Bu giysilerin tümünde “uçkur” geçirilecek bel kenarında boşluk yapılırdı.Belde bulunan uçkur bandının ön kısmında uçkurun geçeceği ilik(yırtmaç)açılarak bele geçirilmesi sağlanırdı.(Koçu,Reşat E.1996;236) Uçkurlar,genellikle pamuklu ve ipek dokuma kumaşların alt uçlarına özgün motiflerle işlenirdi.

Yozgat N.K.Etnoğrafya Müzesinde de tespit edilen birçok uçkur örneğinde görülen Türk işi,hesap işi işlemeler adeta bir sanat eseri gibidir.

Yozgat müzesinde bulunan işlemeli uçkurlardan 36 adet (18 adet hesap işi , 18 adet Türk işi) uçkur örneklem olarak seçilmiştir.

1052

nımına karşın, hesap işi işlemeli uçkurlarda canlı renklerde ipek iplik ve yün iplik kullanıldığı görülmüştür.

Şekil-8: Hesap işi uçkur örneği-Env.No: 620,Yozgat Müzesi.

İncelenen 36 adet uçkurda en azı 5 renk olmak üzere, 12 renge kadar çeşitli renkler kullanılmıştır.İşlemelerde çamaşır ipeği,sarı ve beyaz sim iplik, sarı ve beyaz yassı tel, kök boyalı yün iplik kullanıldığı görülmüş-tür.

18 adet hesap işi işlemeli uçkurun boyutları 12 x 190 cm (Env. No:

632) ile 65 x 130 cm. (Env. No: 536) arasında değişmektedir. 18 adet Türk işi uçkur boyutları incelendiğinde ise en dar uçkurun (Env. No: 1213) 13 x190 cm., en geniş kenarlı uçkurun (Env. No: 638) 54 x 90 cm olduğu görülmüştür.

Örneklerin tamamında geleneksel Türk işi ve hesap işi iğnelerinden düz ve verev hesap iğnesi yanında, verev sarma,muşabak,hasır iğne v.b. gibi iğneler de kullanılmıştır. Örneklerden 1 adetinde ise hesap işi ile kanaviçe tekniği birlikte kullanılmıştır.

Uçkurlar, ipek organze ve pamuklu el dokumaları üzerine işlenmişler-dir.Dokumaların büyük bir bölümü el dokuması kumaşlardır.

İşlemeli uçkur desenleri incelendiğinde diğer örneklerde olduğu gibi na-turalist bir aktarım yolunu seçtikleri, geometrik formlarda çiçek,dal,yaprak desenlerini büyük bir ustalıkla çalıştıkları gözlenmiştir.Desen , uçkurun 2 kenarında aynen tekrarlanmıştır.

Peşkirler

Geleneksel kültürümüzde önemli bir yeri olan peşkirlere; el bezi,destimal,yağlık da denilmektedir.Genellikle pamuklu kumaştan,iki uç kısma yapılan işlemeleri ile El sanatlarında önem kazanmıştır.Günlük yaşam-da el,yüz ve vücut temizliğinde kurulama eşyası olarak kullanılmışlardır.

Yozgat Müzesi’nde incelenen 24 adet peşkirden 14 adeti Türk işi,10 adeti ise hesap işi tekniği ile çalışılmıştır. Peşkirlerin tamamı krem renkte

Yapılan incelemede ;Türk işi işlemeli uçkurlardaki yoğun sim iplik kullanımına kullanılmıştır.İşlemelerde çamaşır ipeği,sarı ve beyaz sim iplik, sarı ve beyaz yassı tel, kök boyalı yün iplik kullanıldığı görülmüştür.

18 adet hesap işi işlemeli uçkurun boyutları 12 x190 cm.(Env.No:632) ile 65 x 130 cm.(Env.No:536) arasında değişmektedir.18 adet Türk işi uçkur boyutları incelendiğinde ise en dar uçkurun(Env.No:1213) 13 x190 cm., en geniş kenarlı uçkurun (Env.No:638) 54 x 90 cm. olduğu görülmüştür.

Örneklerin tamamında geleneksel Türk işi ve hesap işi iğnelerinden düz ve verev hesap iğnesi yanında, verev sarma,muşabak,hasır iğne v.b. gibi iğneler de kullanılmıştır.

Örneklerden 1 adetinde ise hesap işi ile kanaviçe tekniği birlikte kullanılmıştır.

Uçkurlar, ipek organze ve pamuklu el dokumaları üzerine işlenmişlerdir.Dokumaların büyük bir bölümü el dokuması kumaşlardır.

İşlemeli uçkur desenleri incelendiğinde diğer örneklerde olduğu gibi naturalist bir aktarım yolunu seçtikleri, geometrik formlarda çiçek,dal,yaprak desenlerini büyük bir ustalıkla çalıştıkları gözlenmiştir.Desen , uçkurun 2 kenarında aynen tekrarlanmıştır.

Peşkirler:

Geleneksel kültürümüzde önemli bir yeri olan peşkirlere; el bezi,destimal,yağlık da denilmektedir.Genellikle pamuklu kumaştan,iki uç kısma yapılan işlemeleri ile El sanatlarında önem kazanmıştır.Günlük yaşamda el,yüz ve vücut temizliğinde kurulama eşyası olarak kullanılmışlardır.

pamuklu kumaş üzerine çalışılmıştır.

14 adet Türk işi işlemeli peşkirin boyutları ise en dar 29 x 185 cm.(Env.

No: 2344) ,en genişi ise (Env.No: 613) 58 x 130 cm.dir.

Peşkirlerin işlemelerinde çamaşır ipeği,sarı ve beyaz yassı tel,beyaz ve sarı sim iplik , kullanılmıştır.

İşleme desenlerinde uçkurlarda olduğu gibi naturalist bir aktarım yolu seçilmiş,çiçekler ve kıvrık dallarla motifler oluşturmuştur.

Şekil-9: Peşkir örneği-Env.No: 537 ,Yozgat Müzesi 4.1.3. Bölüm – Dokumalar

İnsanların dış etkenlerden korunması ve yaşadıkları çevrenin güzel bir şekilde döşenmesini sağlamak gibi gereksinimlerini sağlayan dokumacı-lık, insanlığın en eski sanatlarındandır kuşkusuz.Anadolu daki geleneksel el sanatlarının içinde turistik bakımdan en dikkati çeken ve en yaygın ola-nıda dokumacılıktır. (Aytaç-Çetin, 1982: 1)

Dokuma sanatı, yüzyıllar içinde bir çok yörede özelliklerini koruyarak günümüze gelmiş, bazı illerimizde ise yıllar içinde kaybolmuştur. Yozgat;

dokuma alanında gelenekselleşmiş ve yozlaşmamış örnekleri yaşatan en-der illerimizden biridir.

Yozgat Müzesi’nde dokuma çeşitlerinden 6 adet kilim, 3 adet yastık, 3 adet çuval örneklem olarak incelenmiştir.

Şekil-10: Sumak dokuma çuval örneği Şekil-11: Çuvaldan detay. seçilmiş,çiçekler ve kıvrık dallarla motifler oluşturmuştur.

Şekil.8- Peşkir örneği-Env.No: 537 ,Yozgat Müzesi

4.1.3-BÖLÜM – DOKUMALAR:

İnsanların dış etkenlerden korunması ve yaşadıkları çevrenin güzel bir şekilde döşenmesini sağlamak gibi gereksinimlerini sağlayan dokumacılık, insanlığın en eski sanatlarındandır kuşkusuz.Anadolu daki geleneksel el sanatlarının içinde turistik bakımdan en dikkati çeken ve en yaygın olanıda dokumacılıktır.( Aytaç,Çetin.1982:s.1)

Dokuma sanatı, yüzyıllar içinde bir çok yörede özelliklerini koruyarak günümüze gelmiş,bazı illerimizde ise yıllar içinde kaybolmuştur.Yozgat; dokuma alanında gelenekselleşmiş ve yozlaşmamış örnekleri yaşatan ender illerimizden biridir.

Yozgat Müzesinde dokuma çeşitlerinden 6 adet kilim, 3 adet yastık, 3 adet çuval dokundukları görülmüştür.Yaygılar ;kilim ve cicim tekniğinde,çuvallar;kilim , sumak ve cicim tekniklerinde,yastıklar; cicim ve kilim teknikleri bir arada kullanılarak dokunmuştur.Renklerde kök boya pembe,mavi,lacivert,yeşil tonlar,kırmızı,bordo,sarı turuncu ,mor ,siyah,beyaz,krem ve kahverengi kullanılmıştır.Motif ve bordürlerin dokumasında canlı renkler yoğun olarak kullanılmış, zemin de siyah,krem ve kahverengi renkler tercih edilmiştir.Bazı örneklerde zeminin açık yeşil ve turuncu renklerde olduğu görülmüştür.Çuval dokumalarda ve yastıklarda motiflerin bulunduğu bordürler çok renkli dokunurken ,arka zeminlerinde renkli bordürler düz dokunmuştur.

Kilim dokumaların zemininde eli belinde,tarak,kurtbağrı,koç boynuzu ve ayna motifleri dikdörtgen ,baklava ve beşgen şekiller içinde motiflerin yerleştirildiği kompozisyonları oluşturmuştur., Kenar bordürlerde şaçak, kazayağı,tarak ,pıtırak,çengel motifleri sık kullanılmıştır. Kilimlerde; kalın ve ince bordürlerin yanı sıra alt ve üst uçlarda dokuma kenarını oluşturan ayrı bir bordür görülmektedir.

Dokumalarda seçilen bezeme konuları geometrik ve figürlüdür. Boyutları tek kanat ve çift kanat kilim özelliğine göre değişmektedir.Enleri 50 ve 60 cm.arası değişmektedir.Bazı tek kanat kilimler ise 90- 120 cm.eninde dokunmuştur. Kilim boyları yine tek ve çift kanat oluşlarına göre 100 cm ile 200 cm arasında değişmektedir.Bazı örneklerde ise kilim boyunun 500 cm.kadar olduğu görülmüştür.Bunlar genellikle çift kanat dokunan kilimlerdir.Yastık dokumalarda en: 37 – 50cm. ile boy: 75-100cm. arasında değişmektedir., çuval dokumalarda ise boyutlar 50 x 75-100 cm arasındadır.

1054

Örnekleme alınan dokumaların genel özelliklerine bakıldığında kök boyalı yün ile dokundukları görülmüştür.Yaygılar ;kilim ve cicim tekni-ğinde, çuvallar; kilim, sumak ve cicim tekniklerinde, yastıklar; cicim ve kilim teknikleri bir arada kullanılarak dokunmuştur. Renklerde kök boya pembe, mavi, lacivert, yeşil tonlar, kırmızı, bordo, sarı turuncu, mor, si-yah, beyaz, krem ve kahverengi kullanılmıştır. Motif ve bordürlerin doku-masında canlı renkler yoğun olarak kullanılmış, zemin de siyah,krem ve kahverengi renkler tercih edilmiştir. Bazı örneklerde zeminin açık yeşil ve turuncu renklerde olduğu görülmüştür. Çuval dokumalarda ve yastıklarda motiflerin bulunduğu bordürler çok renkli dokunurken, arka zeminlerinde renkli bordürler düz dokunmuştur.

Kilim dokumaların zemininde eli belinde, tarak, kurtbağrı, koç boynuzu

Kilim dokumaların zemininde eli belinde, tarak, kurtbağrı, koç boynuzu

Belgede E III / TOM III (sayfa 40-49)