1. BÖLÜM
1.8. Yöntem
Araştırmada halen var olan bir durum olduğu şekliyle betimlendiği için, bu araştırmanın modeli Tarama Modelidir. Bu araştırmada söz konusu duruma ait değişkenler ayrı ayrı betimlenmeye çalışıldığı için de ‘Genel Tarama’ modellerinden ‘Tekil Tarama’ modeli tercih edilmiştir (Karasar, 2012, s. 77-80).
Sözü edilen durumu betimlemek için anket tekniği ile deneklerden programın amaçları ve diğer ögeleri ile ilgili veriler toplanmıştır. Bu bağlamda araştırma bir saha(alan) araştırmasıdır. Problemin temellendirilmesinde, ilgili araştırmaların incelenmesinde ve verilerin yorumlanmasında kullanılacak olan kaynaklardan elde edilen bilgilerin ortaya konmasında Literatür Tarama tekniği kullanılmıştır.
Araştırma nicel desenlidir ve anket verilerine dayanmaktadır. Bununla birlikte araştırmada anket sorularında yer alan açık uçlu sorulardan elde edilen nitel verilerden de yararlanılmıştır. Nitel veriler nicel verilerin arka planını açıklığa kavuşturmak, değişkenler arası neden-sonuç ilişkilerini daha derin anlamak ve ayrıntılandırmak için kullanılabilmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2008, s. 311). Araştırmada bu nicel ve nitel veriler yani öğrencilerin ve öğretim elemanlarının anket sorularına verdikleri cevaplar olduğu gibi betimlenmeye, açıklanmaya ve değişkenler arası ilişkilerden hareketle bir takım genellemelere ulaşılmaya çalışılmıştır (Karasar, 2012, s. 77-78).
1.8.1. Evren ve Örneklem
Türkiye’de mevcut İlahiyat Fakültelerinin tüm dördüncü sınıf öğrencileri ve öğretim elemanları araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Ancak, evrenin tümü üzerinde araştırma yapmak zaman ve maddi açılardan dolayı külfet doğuracağından, araştırmada Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dördüncü sınıf öğrencileri ile öğretim elemanları örneklem alınarak yapılmıştır. Bu üç üniversitenin seçilme nedenleri ise ilk olarak araştırmaya konu olan İlahiyat Lisans Programının 2009-2010 öğretim yılında sadece dokuz ilahiyat fakültesinde uygulamaya konulmuş ve bu üniversitelerde bulunan üç ilahiyat fakültesinin bu sekiz fakültenin içinde bulunmasıdır. İkinci neden ise bu üç ilahiyat fakültesinin her birinin ayrı coğrafi bölgelerde bulunmasının yanında, Marmara Üniversitesi (1959) ve Erciyes Üniversitesi (1965) İlahiyat Fakültelerinin köklü, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesinin(1993) diğerlerine göre daha yeni fakültelerden olması çeşitliliği sağlamak
adınadır. Araştırmada dördüncü sınıf öğrencilerinin denek olarak alınacak olma sebebi 2009 yılında uygulanmaya başlanan programı dört yıl boyunca tam olarak görmeleridir. Araştırmanın yapıldığı 2013-2014 öğretim yılında Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde 82 öğretim elemanı ve 398 dördüncü sınıf öğrencisi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde 153 öğretim elemanı ve 419 dördüncü sınıf öğrencisi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde 66 öğretim elemanı ve 163 dördüncü sınıf öğrencisi bulunmaktaydı. Araştırma, örneklem alınan üç üniversiteden 78 öğretim elemanı ve 437 dördüncü sınıf öğrencisinin katılımıyla gerçekleşmiştir.
1.8.2. Verilerin Toplanması, Analizi Ve Değerlendirilmesi
Veri toplama araçlarının oluşturulması sürecinde alan uzmanlarıyla görüşmeler yapılmıştır. Anket soruları hazırlandıktan sonra Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesindeki dördüncü sınıf öğrencileri ve öğretim elemanları ile iki defa olmak üzere pilot uygulama yapılmıştır. İki pilot uygulamadan sonra alan uzmanları ile tekrar görüşülmüş, bu işlemler sonucunda öğrencilere uygulanacak anket soruları değişkenler hariç 22 sorudan, öğretim elemanı anket soruları ise değişkenler hariç 24 soru maddesinden oluşmuştur. Bütün bu süreçlerden anketlerin geçerliğinin yüksek olduğunu söyleyebiliriz (Karasar, 2012, s. 148-153).
Verilerin toplanması sürecinde ise söz konusu üç üniversitedeki ilahiyat fakültelerine araştırmacı bizzat kendisi giderek öğrencilerle sınıflarında, öğretim elemanları ile odalarında anketlerin uygulamasını yapmıştır. Bu uygulamalar 2013-2014 öğretim yılının güz döneminin sonunda, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Aralık(2013) ayının üçüncü haftası, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Aralık(2013) ayının son haftası, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Ocak(2014) ayının ilk haftasında yapılmıştır. Son sınıftaki seçmeli derslerin çokluğu zorunlu derslerin az olması öğrencileri belli sınıf ve dersliklerde bulmak güçlük oluşturmuştur. Bu nedenle anketler Marmara Üniversitesi’nde “Din Eğitimi”, Erciyes Üniversitesi’nde “Dini Hitabet ve Mesleki Uygulama” ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nde “Din Hizmetlerinde Rehberlik ve İletişim” derslerinde uygulanabilmiştir.
Araştırmada kullanılan anketlerin niceliksel verilerinin analizinde, SPSS 21.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. Bu programla yapılan işlemler için, yüzde ve frekansların yanında, değişkenler arasında anlamlı farklılıklar olup olmadığını test etmek için çapraz tablo Kay-Kare, tekniği kullanılmıştır. Tablolarda sadece değişkenler
arası anlamlı farklılıkların olduğu tablolara yer verilmiştir. Öğretim elemanlarının kıdem grupları Kay-Kare analizi sağlıklı yapılsın diye üçe indirilmiştir. Bu tekniğin seçilme sebebi, elde edilen verilerde cevapsızların sayısının çok olması T-Testi ve Anova Testinin yapılmasını güç hale getirmesindendir. Ayrıca Kay-Kare analizinin daha sağlıklı olması için “Oldukça Yeterli” seçeneğindeki veriler “Yeterli” seçeneğine, “Oldukça Yetersiz” seçeneğindeki veriler “Yetersiz” seçeneğine, “Tamamen Katılıyorum” seçeneğindeki veriler “Katılıyorum” seçeneğine ve “Hiç Katılmıyorum” seçeneğindeki veriler “Katılmıyorum” seçeneğinde dahil edilip yorumlanmıştır. Buna ek olarak araştırmada değişkenler arasında yapılan Kay-Kare analizi verilen çapraz tablolardaki beklenen değerin 5’ten küçük hücre sayısı toplam hücre sayısının % 20’sini aştığı zaman yorumlar tablo üzerinden sadece frekans ve yüzdeler kullanılarak yapılmıştır (Büyüköztürk, 2005, s. 145-149). Buna ilaveten öğretim elemanlarının kıdem değişkeni açısından ilgili sorularda Korelasyon analizi yapılmıştır.
Anketlerde bulunan açık uçlu sorulara verilen cevaplar (niteliksel veriler) betimsel olarak analiz edilmiştir. Bu analiz yapılırken, açık uçlu sorulara verilen cevaplar belli temalara/araştırmanın alt problemlerine göre anlamlı ve sistematik olarak düzenlenmiştir. Bu niteliksel veriler ilgili temaların/alt problemlerinde ve niceliksel soruların daha anlamlı hale getirilmesinde aynen alıntılanarak kullanılmıştır. Okuyucunun daha kolay anlaması ve anket uyguladığımız kişilerle ilgili bilgileri pratik bir şekilde kullanabilmemiz açısından bazı kısaltmalar yapılmıştır. Bu kısaltmalar tablosu şu şekildedir.
Tablo 1. Niteliksel Veriler İçin Anlamlar ve Kısaltmaları
Öğretim Elemanları
Cinsiyet Kadın: K, Erkek: E
Üniversite
Erciyes Üniversitesi: ERÜ, Marmara Üniversitesi: MÜ,
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, RTEÜ
Unvan
Profesör Doktor: Prof. Dr., Doçent Doktor: Doç. Dr.,
Yardımcı Doçent Doktor: Yrd. Doç. Dr., Doktor: Dr.,
Öğretim Görevlisi: Öğr. Görv., Araştırma Görevlisi: Arş. Gör.
Bölüm
Temel İslam Bilimleri Bölümü: TİB, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü: FDB, İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü: İTS
Mezun Olunan Yüksek Öğretim Kurumu
İlahiyat Fakültesi: İF, Yüksek İslam Enstitüsü: YİE, İslami İlimler Fakültesi: İİF
Görev Süresi 0-5 Yıl: 0-5, 6-10 Yıl: 6-10, 11-15 Yıl: 11-15, 16-20 Yıl: 16-20, 21-25 Yıl: 21-25, 26-30 Yıl: 26-30, 30 Yıl Üstü: 30+ Öğrenciler
Cinsiyet Kadın: K, Erkek: E
Üniversite
Erciyes Üniversitesi: ERÜ, Marmara Üniversitesi: MÜ,
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, RTEÜ
Öğretim Türü Birinci Öğretim: BÖ,
İkinci Öğretim: İÖ