BİR YÖNETİM KURULU ÜYESİ SEÇEBİLMEK İÇİN GEREKEN ASGARİ OYUN (PAYIN) HESABI

AsYKÜ = [TPM / (YKÜ + 1)] + K

AsYKÜ: Yönetim Kurulu Üyesi Seçebilmek İçin Gereken Asgari Pay/Oy

TPM : Toplam Pay Miktarı (Oy Kullanmaya Ehliyetli)

YKÜ : Seçimi Yapılacak Toplam Yönetim Kurulu Üyesi Sandalyesi K : Gereken Kesir (veya 1)

Örnek 5 (Formül 1) Bir anonim şirkette 800 adet pay bulunduğunu düşünelim. Yönetim kurulunun 3 üyesi var. Yönetim kuruluna bir üye seçebilmek için birikimli oy sisteminde 201 pay gerekir. [800 / (3+1)]+1 = 201 Pay olur.

Bu çerçevede çoğunluk ilkesine göre yönetim kurulunun tamamını seçebilmek için, örnekteki ortaklıkta 51 oya sahip olmak yeterli olduğu hâlde, birikimli oy yöntemi kullanıldığında çoğunluğun elinde bulunması gereken oy sayısı en az 84 olmalıdır. Diğer bir deyişle birikimli oy yönteminde, herhangi bir grubun şirket yönetiminde tek başına söz sahibi olabilmesi için %51’den daha fazla bir çoğunluk (%84) aranmaktadır.

Birikimli Oy Sisteminin Etkisini Azaltmak İçin Başvurulan Yollar ;

Ö n c e l i k l e ş u h u s u s u b e l i r t m e k g e r e k i r k i y ö n t e m i n uygulanabilirliği bunun zorunlu olarak öngörülmesi ile doğrudan ilgilidir. Yoksa uygulanması ihtiyari olan düzenlemelerde yönetim kurulu üyelerinin bu yöntemle seçilmesine ilişkin esas sözleşeme değişikliğinin çoğunluk iradesinin yansıdığı genel kurullarda karara bağlanacağından yöntemin kabul edilmesi çok da mümkün görünmemektedir. Eğer çoğunluk azınlığın da yönetimde temsil edilmesi düşüncesini taşıyorsa bunun için tek yöntem birikimli oy yöntemi değildir.

Bunun yerine çoğunluk azınlığa doğrudan yönetim kurulu üyelerinden bir kısmını seçme yetkisi tanıyabilecektir.

Dolayısıyla, aşağıda belirtilen yöntemin etkisini azalmak için başvurulacak yöntemler birikimli oyun zorunlu olarak öngörüldüğü düzenlemeler için anlamlıdır. İhtiyari düzenlemelerde çoğunluk, aşağıdaki yöntemlere başvurarak birikimli oyun etkisini azaltmak yerine doğrudan yöntemin uygulanmasını kabul etmeyecektir.

Yönetim Kurulu Üye Sayısının Az Tutulması Birikimli oy 1.

yönteminin etkinliği açısından yönetim kurulu üye sayısı büyük önem arz etmektedir. Nitekim yönetim kurulu üye sayısı ile birikimli oy kullanma yönteminin etkinliği doğru orantılıdır. Diğer bir deyişle yönetim kurulundaki üye sayısı arttıkça birikimli oy yöntemi ile azınlık tarafından seçilmesi muhtemel üye sayısı da artmakta, dolayısıyla çoğunluğun şirket yönetimindeki mutlak hakimiyeti azalmaktadır. Öte yandan, bilindiği üzere daha önce asgari üç üyeden oluşması gereken yönetim kurulu YTTK ile birlikte bir üyeden de oluşabilecektir.

Ancak yönetim kurulu üye sayısı bir ve iki olan şirketlerde söz konusu yöntemin uygulanma imkânı bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu yöntem yönetim kurulu üye sayısı üç ve daha yukarı olan şirketlerde uygulama alanı bulabilecektir.

Yönetim Kurulu Üyelerinin Kademeli Olarak Yenilenmesi 2.

Gerek ETTK gerekse de YTTK uyarınca yönetim kurulu üyelerinin tamamının aynı süre için seçilmesi zorunlu olmayıp, seçilen üyelerin farklı dönemler itibariyle yenilenmeleri mümkündür. Yönetim kurulu üyelerinin kademeli olarak yenilenmesi durumunda da esasen yönetim kurulu üye sayısı sınırlandırılmakta ve yönetim kurulu ü y e s a y ı s ı n ı n a z t u t u l m a s ı i l e a y n ı s o n u c u doğurmaktadır. Zira yönetim kuruluna seçilebilecek üye sayısı, birikimli oy yönteminin etkinliği ve azınlığın yönetim kurulunda temsili açından son derece önemlidir.

Örneğin, yönetim kurulu 6 kişiden oluşan X Anonim şirketinde çoğunluk pay sahiplerinin 400, azınlık durumunda olan pay sahiplerinin ise 180 paya sahip olduğunu ve yönetim kurulu üyelerinden 2’sinin her yıl yenilendiği varsayalım. Bu durumda, yapılacak ilk seçimde yönetim kurulu üyelerinden 4’ünü çoğunluk pay sahipleri, 2’sini ise azınlık durumunda olan pay sahipleri seçecektir. Sonraki yıl yapılacak seçimde ise çoğunluk durumunda olan pay sahipleri birikimli oy yöntemine göre sahip oldukları 800 oyu (400×2=800) iki

adaya eşit miktarda paylaştırmak suretiyle yenilenecek yönetim kurulu üyelerinin 2’sini de seçeceklerdir. Zira azınlık pay sahipleri sahip oldukları 360 oyu (180×2=360), seçilmesini istedikleri bir aday üzerinde t o p l a s a l a r d a h i , y ö n e t i m k u r u l u n a ü y e seçtiremeyeceklerdir. Nitekim ilk seçimi takip eden her yıl sadece görev süresi dolan 2 üyenin seçimi yapılacağından, bu sürecin sonunda yönetim kurulunda azınlığı temsil edecek üye kalmayacaktır.

Yönetim Kurulu Üyelerinin Sınıflandırılması Yönetim 3.

kurulu üyelerinin sınıflandırılması ve her sınıfa ilişkin seçimlerin ayrı ayrı yapılması suretiyle de birikimli oy yönteminin etkisinin azaltılması mümkündür.

Zira bu durumda da yönetim kurulu toplam üye sayısı belirli sınıflara ayrılmak suretiyle, seçimi yapılacak üye sayısı daraltılmakta ve yöntemin etkinliği azaltılmaktadır.

Paylara İmtiyaz Tanınması YTTK “Her pay sahibi sadece 4.

bir paya sahip olsa da en az bir oy hakkını haizdir.”

hükmü ile oy hakkından yoksun pay sahibi olmayacağını vurgulamış (YTTK md. 434/2), ancak bununla birlikte birden fazla paya sahip olanlara tanınacak oy sayısının esas sözleşmeyle sınırlanabileceğini ya da bazı paylara d i ğ e r l e r i n e n i s p e t e n o y h a k k ı n d a i m t i y a z tanınabileceğini de kabul etmiştir. Nitekim Kanunun 478.

maddesinde, gerek ilk esas sözleşme gerekse de esas sözleşme değiştirilerek bazı paylara kâr payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkı gibi haklarda imtiyaz tanınabileceği belirtilmiş, 479. maddesinde de oyda imtiyazlı paylar düzenlenmiştir. Buna göre, esas sözleşmede hüküm bulunması, imtiyazın kişiye değil paya tanınması, eşit itibarî değerdeki paylara farklı sayıda oy hakkı verilmek suretiyle tanınması ve tanınacak imtiyazın bir paya en çok 15 oy hakkı olacak şekilde belirlenmesi şartlarıyla oyda imtiyazlı paylar oluşturulabilmektedir. Nitekim bazı paylara oy hakkında imtiyaz tanınması durumunda imtiyazlı oy sadece esas

sözleşme değişikliği ile ibra ve sorumluluk davası açılmasına ilişkin kararlarda kullanılamayacak bunun d ı ş ı n d a ş i r k e t i n a l a c a ğ ı b ü t ü n k a r a r l a r d a kullanılabilecektir (YTTK md. 479). Dolayısıyla yönetim kurulunun seçimine ilişkin kararda da oy hakkı imtiyazlı olarak kullanılabilecektir. Bu durumda birikimli oy kullanma yönteminin etkisini azaltacak bir yöntemdir.

Öte yandan, esas sözleşmede öngörülmek şartı ile belirli pay gruplarına, özellik ve nitelikleriyle belirli bir grup oluşturan pay sahiplerine ve azlığa yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınabilir (YTTK md.

360). Bu amaçla, yönetim kurulu üyelerinin belirli bir grup oluşturan pay sahipleri, belirli pay grupları ve a z l ı k a r a s ı n d a n s e ç i l e c e ğ i e s a s s ö z l e ş m e d e öngörülebileceği gibi, esas sözleşmede yönetim kurulu üyeliği için aday önerme hakkı da tanınabilir. Bu şekilde, esas sözleşmeyle çoğunluk lehine; yönetim kurulu üyelerinin veya adaylarının çoğunluğunu belirleme şeklinde imtiyaz tanınması halinde birikimli oy yöntemi etkisini yitirecektir.

Azınlığın Seçtiği Üyenin Azli Yönetim kurulu üyeleri, 5.

esas sözleşme ile atanmış olsalar dahi, gündemde ilgili bir maddenin bulunması veya gündemde madde bulunmasa bile haklı bir sebebin varlığı halinde, genel kurul kararıyla her zaman görevden alınabilir (YTTK md. 364).

Nitekim birikimli oy yöntemi ile azınlığı temsilen seçilen yönetim kurulu üyelerinin, genel kurulda haklı bir sebep olmaksızın azledilmesi durumunda, yöntem kolaylıkla etkisiz hale getirilebilecektir. Zira azledilen üye nedeniyle meydana gelen boşluk, çoğunluğu temsil eden yönetim kurulu üyeleri tarafından seçilecek üyeler ile doldurulacak, takip eden ilk genel kurul toplantısında da genel kurulun onayına sunulacaktır (YTTK md. 363).

Yönetim Kurulu Yetkilerinin Devri YTTK’nın 375.

6.

maddesinde yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkileri belirtilmiştir. Buna göre, şirketin üst

düzeyde yönetimi, şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi, müdürlerin ve imza yetkisine sahip kişilerin atanması ve görevden alınması, yönetimle görevli kişilerin gözetimi, muhasebe, finans ve finansal planlama için gerekli düzenin kurulması, pay, yönetim kurulu karar ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi, borca batıklık durumunda mahkemeye bildirimde bulunulması yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkilerindendir. Bunların dışında kalan hususlarda yönetim kurulu şirket yönetimini devredebilir. Nitekim Kanunun 367. maddesi, yönetim kurulunun, esas sözleşmeye konulacak bir hükümle, düzenleyeceği bir iç yönergeye göre, yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine ya da üçüncü kişilere devretmeye yetkili kılınabileceğini öngörmektedir. Ayrıca yönetim kurulu işlerin gidişini izlemek, kendisine sunulacak konularda rapor hazırlamak, kararlarını uygulatmak veya iç denetim amacıyla içlerinde yönetim kurulu üyelerinin de bulunabileceği komiteler ve komisyonlar da kurabilir (YTTK md. 366). Yönetim kurulunca, şirket yönetiminin yönetim kurulu üyelerinden birine ya da birkaçına yahut üçüncü kişilere devredilmesi veya yönetim kurulu üyeleri arasından azınlık temsilcisinin yer almadığı komiteler oluşturulması birikimli oy yönteminin etkisini kısmen azaltabilecektir. Nitekim yöntemin etkisinin azalıp azalmayacağı azınlığı temsilen yönetim kurulunda bulunan üyenin bilgi alma ve inceleme hakkını kullanma etkinliğine bağlıdır. Zira YTTK’nın 392. maddesine göre her yönetim kurulu üyesinin, şirketin tüm iş ve işlemleri hakkında bilgi isteme, soru sorma ve inceleme yapma yetkisi bulunmaktadır. Bu çerçevede, bir üyenin istediği herhangi bir defter, defter kaydı, sözleşme, yazışma, veya belgenin yönetim kuruluna getirilmesi,

kurulca veya üyeler tarafından incelenmesi ve tartışılması ya da herhangi bir konu ile ilgili yöneticiden veya çalışandan bilgi alınması reddedilemez.

Bilgi alma, soru sorma ve inceleme yapma isteminin başkan tarafından reddedilmesi durumunda, konunun iki g ü n i ç e r i s i n d e y ö n e t i m k u r u l u n a g e t i r i l m e s i gerekmektedir. Kurulun toplanmaması veya istemi reddetmesi halinde ise üyenin, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurma hakkı vardır.

HALKA AÇIK OLMAYAN ANONİM ŞİRKETLERİN GENEL KURULLARINDA