WorldCom Skandalı

WorldCom şirketinin kökeni, ABD’de AT&T Telekomünikasyon şirketinin 1983 yılındaki bölünmesine dayandırılabilir. Bu bölünme ile küçük ve yerel şirketler ortaya çıkmıştır. Bu şirketlerden biri olan LDDS, 1984 yılında 650.000 dolarlık sermaye ile “MCI” ve “Sprint” gibi köklü firmaların faaliyetlerinin az olduğu güney eyaletlerinde hizmet sunmaya başlamıştır. LDDS, çok kısa bir sürede 1,5 milyon dolar borç altına girmiş ve kurtarıcı olarak şirketin dokuz kurucu ortağından biri olan Bernard J. Ebbers’e yönetimi teslim etmiştir. Ebbers’in, teknoloji konusunda herhangi bir tecrübesi olmamasına rağmen bir yıldan kısa bir süre içerisinde şirketi karlı hale dönüştürebilmiştir. Ebbers’in büyüme stratejisi şirket satın almaları üzerine kuruluydu. Şirket gerek ABD’de gerekse Avrupa ve Latin Amerika’da gerçekleştirdiği işletme satın almaları ile hızla büyümüştür. 1989 yılında “Tezgâh Üstünde İşlem Gören Menkul Kıymetler Birleşik Endeksi- NASDAQ” da işlem gören “Advantage Şirketler Grubu” ile birleşerek halka açık bir firma haline gelmiştir. 1993 yılı sonunda ABD’deki en büyük dördüncü uzun mesafe taşıyıcı haline gelmiş, 1995’de 2,5 milyar dolar nakit karşılığında 11.000 mil uzunluğunda fiber optik kablo şebekesine sahip “LDDS Williams Telecom” şirketini satın almış ve ardından 1995 yılı mayıs ayında işletmenin gelişen küresel yapısını yansıtması amacıyla adını WorldCom olarak değiştirmiştir.129

129 _{Türel, ss. 31-32.}

WorldCom 1996 yılında “MFS” şirketini 12,4 milyar dolara satın alarak yerel hizmetler piyasasına girmiştir. 1997 yılında ülkenin en büyük ikinci uzun mesafe iletişim hizmetleri firması olan “MCI” yı satın alabilmek için oldukça yüksek bir fiyat teklifinde bulunmuş ve 1998 yılında 37 milyar dolar ödeyerek “MCI” şirketi ile birleşmiştir. Bu birleşme o tarihe kadar gerçekleşmiş en büyük şirket birleşmesi olmuştur. Ortaya çıkan yeni firma 79.000 çalışana ve yıllık 27 milyar dolar gelire sahip dev bir firmaya dönüşmüş, 2001 yılı itibariyle ABD’deki veri aktarımı kablolarının üçte birinin sahibi olmuştur. 130

WorldCom’un 1994 yılında 8,17 dolar olan hisse senedi değeri 1999’da 47,91 dolara yükselmiş, hisse senedinin tavan değerine çıktığında firmanın piyasa değeri 115 milyar dolara ulaşmıştır. WorldCom 1999 yılında 129 milyar dolarlık müthiş bir teklifle “Sprint” şirketini satın alma girişiminde bulunmuş, ancak ABD Adalet Bakanlığı satın alma şartlarını uygun bulmayarak birleşmeyi kabul etmemiştir. Bu birleşmesinin başarısızlıkla sonuçlanması WorldCom için dönüm noktası olmuş, şirket çalışanları yönetimin karar verme yeteneğini kaybettiğini ve şirketin kaygan bir zeminde ilerlediği düşüncesine girmişlerdir.131 Ebbers’in, “hedeflerinin dünya çapında bir şirket olmaktan ziyade Wall Street’te bir numaralı hisse senedi olmak” diye yapmış olduğu bir açıklama yönetimin stratejini ortaya koymuştur.

2000 yılında gerek ihtiyaç fazlası kapasite gerekse artan rekabet sonucu sektörde daralma meydana gelmiştir. Pazar fiyatı düşmeye başlamış WorldCom’da bu fiyatlara uymak zorunda kalmıştır. Gerek gelir ve fiyat baskıları gerekse taahhüt edilmiş hat giderleri işletme giderlerinin gelire oranını her dönem yükseltmeye başlamıştır. Bu durum şirket muhasebesinden de sorumlu mali işler müdürü Scott Sullivan’ı harekete geçirmiştir. Sullivan hedeflenen performansa ulaşılması için yaratıcı muhasebe kayıtları tasarlamış, yönetimin de desteğiyle aşağıda sayılan bazı önemli muhasebe hilelerine başvurmuştur.132

- Gider tahakkuklarının olduğundan düşük raporlanması, - Faaliyet giderlerinin aktifleştirilmesi,

- Hayali gelir kayıtlarının yapılması,

- Satın alınan şirketlerin finansal durumlarını olduğundan kötü raporlanması,

130 _{Türel, s. 34.}

131 _{Türel, s. 35.} 132 _{Türel, s. 63.}

- Şüpheli alacak karşılığı hesaplamalarında aşırı iyimser tahminler yapılması.

WorldCom 1999 ve 2000 yıllarında herhangi bir belgeye dayandırmadan, giderlerde toplam 3,3 milyar dolar tutarında azalma sağlayan kayıtlar yapmıştır. Atıl kapasite hat giderlerini aktifleştirme yoluna giderek yaklaşık 800 milyon dolar gideri azaltmıştır. Bunu yaparken denetçi firmanın durumu ortaya çıkarmasını engelleyebilmek için çeşitli ve karmaşık varlık hesapları kullanmıştır. Ayrıca hayali gelir kayıtları yaparak, 1999 ve 2000 yıllarında çeyrek dönemlere yayarak yaklaşık 2 milyar dolar fazla gelir raporlamıştır.133

WorldCom’da işler tersine dönmüş artık muhasebe kayıtlarıyla da durum düzeltilemez hale gelmiştir. Haziran 2002’de iç denetim bölümü firmanın faaliyet giderlerini aktifleştirdiği, aynı gelirleri iki kere kaydettiği ve borçlarını gizlediğini ortaya çıkarmıştır. Bunun üzerine denetim firması Arthur Endersen firmasının görevine son verilerek KPMG denetim firması ile anlaşılmıştır. 1913 yılında kurulan denetim firması Arthur Andersen, Enron’dan sonra WorldCom’un düştüğü bu durum karşısında tüm güvenilirliğini ve saygınlığını kaybederek faaliyetlerine son vermek zorunda kalmıştır.134

Asıl şok 25 Haziran 2002’de şirketin geçmişle ilgili raporladığı kar rakamlarını düzelteceğini açıklamasıyla yaşanmıştır. Bununla birlikte mali işler müdürü Scott Sullivan’ın görevine son verilmiştir. Enerji devi Enron’un beklenmedik iflasının ardından Telekomünikasyon devi WorldCom’da 21 Temmuz 2002 tarihinde iflas başvurusunda bulunmuş ve 32 milyar dolarlık borcunu ödeyemeyecek duruma geldiğini kamuoyuna duyurmuştur.

Bu olaydan sonra şirketin hisse senedi değeri 9 sente kadar düşmüştür. SEC’in yaptığı incelemelere göre şirket karını 9 milyar dolar yüksek raporlamıştı. Ancak bazı çıkar gruplarının iddialarına göre bu tutar 11 milyar dolar civarıydı.135 Bundan sonra devreye SEC ve hukuk sitemi de girmiş, şirkete Federal Mahkeme’de sahtecilik davası açılmıştır. Şirket, kârını Wall Street beklentilerine uydurmak için, gelirlerini manipüle etmekle suçlanmış ve ardından da şirket iflasa sürüklenmiştir.136

133 _{Türel, ss. 54-60.}

134

Türel, s. 92. 135 _{Türel, ss.92-93.}

136 _{Risk Yönetimi Yetersizliğinin Batırdığı Dev: WorldCom, http://www.riskonomi.com/wp/?p=419} (10.05.2013).

WorldCom’un iflas öncesi aktif toplamı 107 milyar dolar civarıydı. Şirketin ilan ettiği 107 milyar dolarlık iflas, aralık ayında iflasını açıklayan Enron’dan iki kat fazla ve 2002 Haziran ayı itibariyle dünya tarihinin en büyük iflası olmuştur. ABD’de yaşanan bu skandallar zinciri dikkatleri, şirketlerin ne şekilde yönetildiğine ve hesapların nasıl tutulduğuna çevirmiştir. WorldCom’un mali denetimini Enron’da olduğu gibi Andersen’in yürütüyor olması ise bir başka dikkat çekici boyut olarak görülmüştür.137