Verilerin Toplanması

Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme formu yardımı ile veriler toplanmıştır. Araştırma verileri metaforlar aracılığı ile elde edilmiştir.

Görüşme, sosyal bilimlerde en sık kullanılan araştırma yöntemlerinden birisidir. Örgüt çalışmalarında örgüt bilimciler örgütlerin değişik yönlerini ve özellikle de örgütlerin kültür ve sembolik boyutlarını çalışırken görüşmeyi, temel veri toplama aracı olarak kullanmaktadırlar. Görüşme önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç için yapılan, soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı karşılıklı ve etkileşimli bir iletişim süreci olarak tanımlanmıştır. Standart açık uçlu görüşme, dikkatlice hazırlanmış ve belirli bir sıraya konulmuş bir dizi sorudan oluşur ve her görüşülen bireye bu sorular aynı tarzda ve sırada sorulur. Görüşme soruları, açıklama yapmayı ve ayrıntılı konuşmayı teşvik eden ‘’nasıl ‘’,’’neden ‘’ve ‘’ne’’ türü sorulara cevap arar. Açık uçlu sorulara cevap arandığı için yanıt birey tarafından biçimlendirilir ve verilen yanıtların standart olması gerekmez (Şimşek ve Yıldırım, 2013:151-162)

3.3.1. Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Aracı

Araştırmada kullanılan veri toplama aracı iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde katılımcıların cinsiyeti, eğitim durumu, bankadaki hizmet süresi, pozisyondaki hizmet süresi olmak üzere 5 soru ile kişisel bilgileri sorulmuştur.

Görüşme formunun ikinci bölümünde 32 adet yarı yapılandırılmış açık uçlu soruya yer verilmiştir. Araştırmada, örgüt kültürünün metaforlarla analizini gerçekleştirmek üzere hazırlanan görüşme formu Tamimi’nin (2005) “Örgüt Kültürünün Metaforlarla Analizi” isimli tez çalışmasında ve Evcim’in (2008) “Örgüt Kültürünün Algılanmasında Metaforların Rolü” isimli tez çalışmasında kullanılan ölçekler baz alınarak geliştirilmiş görüşme sorularından oluşmaktadır.

Araştırma problemini tanımlayan ve bankadaki örgüt kültürünü oluşturan faktörler, örgütsel kimlik boyutunda; bankanın tanımlanması, bankanın geleceği, bankada yeni işe başlayanların durumu, bankaya bağlılıkları konularında araştırılmıştır.

Performans ödül ilişkisiyle ile ilgili bankadaki terfi sistemi, yeni fikir ve düşüncesi olanların banka için önemi, hata yapan personelin durumu, bankadaki ödül sistemi araştırılmıştır.

Örgütsel yapı kültürel boyutunda; bankadaki kurallar, bankadaki çalışma hayatı araştırılmıştır.

İletişim kültürel boyutunda; örgütteki bölümler arasındaki ilişkiler, bankadaki haberler, bankadaki törenler, bankanın çalışma ilkesi, personel arasındaki ilişki, bankanın tarihi, bankanın lideri, personel arasındaki bağlar, çalışanlar arasındaki dil, işe yeni başlayanlara bankayla ilgili anlatılan hikâyeler, bankanın dış çevreyle ilişkisi, bankadaki teknoloji, bankadaki kılık, kıyafet düzeni araştırılmıştır.

Güç ilişkisi kültürel boyutunda ise bankadaki yöneticilerin iş ortamındaki durumu, banka yöneticisinin iş dışındaki durumu, banka çalışanlarının yönetici açısından durumları, yöneticinin makam odası, bankadaki personelin iş ortamındaki durumu, banka çalışanının bankadaki pozisyonu, çalışma ortamının durumu, bankanın

bir çalışanı olmanın ne anlam ifade ettiği, hiyerarşik kıdemler arasındaki ilişki araştırılmıştır.

Banka çalışanlarının belirlenen konulardaki düşüncelerini analiz etmek için kendilerine bazı ifadeler sunulmuş ve kendi düşünceleriyle ifadeleri tamamlamaları ve nedenini açıklamaları istenmiştir. Aşağıda görüşme formunda bulunan örnek bir soru yer almaktadır.

“Cümlelerde boş bırakılan yerlere sizce uygun bulduğunuz metaforu (mecazı- benzetmeyi) yazınız.

Örnek: Benim için bu bankanın geçmişi DENİZ FENERİ

gibidir/benzemektedir. Çünkü yol göstericidir.

Benim için bu bankanın geçmişi BALIK HAFIZASI gibidir/benzemektedir. Çünkü her şey unutulur.

‘’Benim için bu bankanın geçmişi (tarihi) ………gibidir/benzemektedir. Çünkü ………”

Çalışanların ifadeleri tanımlar iken kullandıkları metaforlar konu bazında ele alınmış ve en çok ön plana çıkanlar nedenleriyle yorumlanmıştır. Örgüt kültürünün boyutlarına ilişkin nitel veri toplama yöntemi ile toplanan veriler bankalardaki örgüt kültürünün metaforlarla analizine dair bulgular sunmuştur.

3.3.2. Araştırmanın Geçerliliği ve Güvenilirliği

Nitel araştırmalarda daha çok geçerlik yani inandırıcılık kaygıları ön planda

gelir. Araştırmacının önyargılarından ve varsayımlarından arındırılmış verilere ulaşma ve bu verilerin doğasına uygun bir analiz yaklaşımı benimseyerek sonuçlara ulaşma önemlidir. Araştırmada varsayılan sonuçların tekrar edilebilirliği mümkün değildir. Çünkü özellikle sosyal bilimlerde olay ve olgular, onlarla ilgili birey ya da katılımcılar tarafından belirlenir ve bunlar hiçbir zaman tam olarak tekrar edilemez. Araştırmacının yansız bir tutum içinde olması gerektiği kabul edilir. Araştırmacı kendini bir veri

toplama aracı olarak görebilir, ancak yorumlarını öznel algı ve varsayımlardan arındırabilmeli ve topladığı diğer verilerle ilişkilendirebilmelidir. Yani araştırmacı yansız bir yaklaşımla alandaki katılımcılar tarafından oluşturulmuş öznel verileri toplamalı ve analiz etmelidir (Şimşek veYıldırım, 2013:307-308).

Bu çalışmada, araştırmaya katılan katılımcılara araştırmayla ilgili ayrıntılı bilgi verilmiş ve kendi rızalarıyla ve gönüllü olarak görüşme sorularını cevaplamaları istenmiştir. Katılımcıların kimlik bilgilerine yer verilmemiş isim yazmamaları önemle belirtilmiştir. Katılımcıları aldatacak yanıltacak açıklamalardan, davranışlardan uzak durulmuştur. Araştırma verileri özenle toplanmış, sistematik bir şekilde analiz edilmiş ve sonuçların yazılmasında ve paylaşılmasında verilere sadık kalınarak etik ilkeler uygulanmıştır.

Sonuç olarak nitel araştırmacının araştırmaya iyi niyetle başlaması ve araştırmanın iyi niyetle sürdürülmesi önemlidir. İyi niyet, her ne kadar ölçülmesi zor ve tanımı kişiden kişiye farklılıklar gösterse de araştırmaya dâhil olan insanların refahı, psikolojik ve fiziksel sağlıkları, özgürlükleri, özel hayatları insani ve etik açılardan değerlendirilmeli ve araştırmacılar tarafından korunmalıdır. Bunun için bu çalışmada kullanılan nitel verilerin toplanmasından yorumlanmasına kadar geçen aşamada araştırmanın geçerliliği ve güvenilirliği için etik ilkelere bağlı kalınarak çalışma hazırlanmıştır.

3.3.3. Araştırmanın Veri Toplama Süreci

Araştırma verileri örgüt kültürünün boyutlarını metaforlarla tespit etmeye yönelik olarak hazırlanmış açık uçlu görüşme soruları, katılımcılar ile yüz yüze görüşülerek cevaplandırılmıştır.

Bankaların araştırmacı tarafından bizzat ziyaret edilmesiyle yaklaşık 30 dakikalık bir sürede gerçekleştirilen görüşme 12 haftada tamamlanmıştır.