Kelebekler Vadisi Tropikal Parkı ile ilgili veriler sözlü ve yazılı soru uygulamaları ve gözlem çalışması yapılarak gönüllülük esasına göre elde edilmiştir. Gözlem çalışmaları ziyaretçi grupları ve eğitim grupları üzerinde değişik zaman aralıklarında yapılarak bulgu ve bilgilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Ziyaretçi grupları özellikle çocuk ve gençler ziyaretlerinden daha mutlu olarak memnuniyetlerini dile getirmişler ve tanıdıklarına görmeleri yönünde telkinlerde bulunacaklarını ifade ederek memnuniyetlerini ifade etmişlerdir. Grup ziyaretlerinde ulaşım konusunda sıkıntıların çok yaşanmadığını fakat küçük sayıda guruplar ve bireysel ziyaretlerde ulaşım konusunda bazı güçlüklerin yaşandığı görülmektedir. Doğa eğitim salonlarının daha
kullanışlı ve belli programlar dâhilin de periyodik zaman aralıklarında kullanıldığı izlenmiştir. Tropikal alanın ziyaretinden önce amaç ve hedefler ve bu bahçenin yaşam alanının nasıl çalıştığı ziyaretçilerin nelere dikkat etmeleri gerektiği ile ilgili bilgileri veren bir rehberin olmamasının eksikliği göze çarpmaktadır. Guruplar halinde kısa anlatımlarla doğa eğitiminin her yaşta insana verilmesi amaçları doğrultusunda daha verimli ziyaretlerin yapılabileceği düşünülebilir. Okullar tarafından öğrenci grupları ile yapılan ziyaretlerin daha verimli ve doğa eğitimi amacına uygun olarak daha sağlıklı ve bilinçli yapıldığı görülmektedir. Tropikal bahçenin ana sınıfları ve ilkokul birinci kademe öğrencilerinde doğa eğitimi amaçları doğrultusunda daha verimli olduğu gözlenmiştir. Çalışan personel ve sorumlu yöneticilerle yazılı ve sözlü soru cevap uygulaması yapılarak parkın amaçları ve hedefleri doğrultusunda çalışma süreleri ve sorumluluk alanları ile ilgili bilgiler edinilmiştir. Personelin cinsiyet ve çalışma sürelerine göre ikişer ayrı grup yapılarak çalışanların uzmanlık alanları göz önüne alınarak bir değerlendirmeye ulaşılmaya çalışılmıştır. Parkın genel sorumlusu ile yapılan görüşmede Parkın teknik yapısı amaç ve hedefleri karşılaşılan güçlükler konusunda soru cevap şeklinde bilgiler alınmıştır. Çalışan kişilerin kimlik bilgileri istenmemiştir. Alanların fotoğrafları izin istenerek çekilmiştir. Hazırlanan görüşme sorularında çalışan personele yönelik sorular ile yönetici konumunda bulunan personele yönelik sorular açık şekilde belirtilerek ayrılmış ve daha geçerli cevap alabilme hedeflenmiştir. Sorulan sorulara gönüllülük esasına göre cevaplar verilmesi istenmiştir. Çalışma da sağlıklı veriler elde edebilmesi için Konya Kelebekler Vadisi Tropikal Parkının Kuruluş amaçlarından başlayarak hangi amaç ve hedefler için kurulduğu, ulaşılmak istenen hedefleri gerçekleştirme değerlerinin ne durumda olduğu, Doğa Eğitimi hedeflerini gerçekleştirmek için hangi çalışmaların yapıldığı, hedeflenen yaş grupları ve bunların eğitimleri hakkında bilgiler alınmıştır.
Kelebekler Vadisi Tropikal Parkının WEB sayfasında bahçe ile ilgili tüm bilgiler yapılan çalışmalar bahçenin özellikleri bölümleri Kelebekler, Böcekler, Bitkiler, Doğa Eğitimi ve Bahçe Eğitimi olmak üzere 5 ana başlık altında toplanmış bulunmaktadır. Vadi Kelebek maketi şeklinde hazırlanmış olup Avrupa’nın en büyük tropikal bahçesi konumundadır.
Doğa eğitim odalarında belirli yaş gruplarına ayrı ayrı verilen bu eğitim alanlarında özellikle Ana sınıfı ve ilkokul öğrencilerine yönelik olarak üç ana başlık altında verilmektedir.
Böceklerin Renkli Dünyasını Keşfet Sürüngen ve İki Yaşamlılarla Tanışalım. İlginç Canlılar Arasındayım.
Başlıkların altında verilen doğa eğitimleri çalışma saatleri içinde dört ayrı zamanda en az 10 en fazla 30 kişilik gruplar halinde verilmektedir. Online olarak eğitim alma imkânı sunulmaktadır. Günde dört seans uygulama yapılabilmektedir. Burada çalışan uzman personeller uygulamalara katılmaktadırlar.
Bulguları genel olarak şöyle özetlemek olanaklıdır:
Konya Tropikal Kelebekler Vadisi amaçlanan ilgiyi çekmeyi başarmıştır. Farklı bir turizm destinasyonu olma amacı gerçekleştirilmiştir.
Ziyaretçilerde bahçe ziyaretinden dolayı yeterli tatmin düzeyi oluşmuştur. Çocuklar ve gençlere özel uygulamalar yapılarak doğal yaşam ve tropikal yaşam unsurları hakkında bilgilenmeleri sağlanmaktadır.
Bahçe çalışanları bahçenin kuruluş amaçlarını ziyaretçilere aktarma konusunda özenli bir çaba içerisindedirler.
Doğa eğitimi konusunda ziyaretçilere yönelik bilgilendirme çabaları verimli olmaktadır.
Okullarla yapılan koordinasyon ve işbirliği, çocukların ve gençlerin çevreye duyarlılığını geliştirmekte ve çevre bilincini artırmaktadır.
Konya Tropikal Kelebek Vadisinde kurulan bahçesi amaçlarına uygun bir işlevselliğe sahiptir.
SONUÇ
Dünyada turizm birçok sektörden beslenen ve birçok sektöre kaynak oluşturan ve etkileyen özelliği nedeniyle ekonomik ve ticari anlamda tüm sektörlerin ortağı konumundadır. Tüm ekonomik dengeleri etkilediği gibi kendi alanındaki faaliyetlerde doğayı, çevreyi, kültürel varlıkları mutlak etkilemektedir. Bu nedenle turizm deki gelişmeler doğada bulunan canlılar alemi içinde canlı türlerinin doğal yaşam alanlarını ve doğal çevrelerini birebir etkilemekte ve olumlu ve olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.
Turizm ve Doğa Eğitimi çalışmasında insanlığın varoluşundan bugüne kadar doğal dengede canlılar; doğa ve çevre üzerinde ekonomik değerler yaratırken doğa ve çevrenin dengesini olumsuz yönde etkilemişlerdir.
Turizm ve Doğa Eğitimine Türkiye’deki en güzel uygulama örneği Konya Kelebekler Vadisi uygulama alanıdır. Alan Avrupa’nın en büyük kelebek bahçelerinden birini oluşturmaktadır. Bu alanda verilen doğa eğitimi dünyayı paylaştığımız diğer canlıların varlığına ve yaşama haklarına saygı adına çok önemli bir eğitim imkânı sunmaktadır. Gelecek nesillerin etraflarında yaşamakta olan canlıların yaşam süreçlerine saygıyı ve dünyayı ortak yaşam alanı olarak benimsemeleri adına güzel uygulamaları içermektedir.
Bugün artık oluşan bu tahribatın engellenerek en aza indirilmesi için turizm ve doğa eğitiminin çevresel sorunların çözümünde ve bu sorunları daha oluşmadan ortadan kaldıracak bilince sahip, yeni bir eğitim sürecinde sağlıklı bir doğal çevrenin oluşması için yapılacak işbirliği süreci ile evrensel çevre bilincinin oluşması önem arz etmektedir. Dünyadaki tüm ulusal ve uluslararası kurum kuruluşlar ve yerel olarak sorumluluk taşıyan ve bu alanlarda sektörel faaliyetlerde bulunan ekonomik ve sosyal fayda sağlayan tüm işletmeler sorumluluk taşımaktadır. Bu sorumluluğun bilinciyle daha yaşanır bir dünya ve doğada yaşam mücadelesi veren tüm varlıklar için, popülasyonlarının devamı için doğa eğitimi ve çere bilincinin turizm paydaşları tarafından benimsenmesi ve gerekli sorumlulukların alınması artık zorunluluk arz etmektedir. Çünkü doğal dengesi bozulmuş bir dünya bitkiler, hayvanlar ve de biz insanlar için büyük bir felaket olacaktır. Doğada yapılacak tahribatlar belirtilen canlılar dünyasında popülasyonlardan biri aleyhine gelişirse bu durum dengeyi bozduğu için her üç grup da olumsuz etkilenecek ve oluşacak çatışmada hepsi birlikte kaybedecektir. Ülkemizdeki turizm faaliyetlerinin dünü, bugünü ve yarınından bahsedilen bu çalışmada; gelinen ekonomik ve sosyal boyutun taşıdığı önem üzerinde durulmuştur.
Gelecek dönemde oluşabilecek olumsuzlukların önüne geçme adına doğa ve turizm eğitiminin çevrenin korunması ve daha yaşanılır bir dünya için geçmiş kültürel, doğal varlıkların korunması ve gelecek nesillere aktarılması için doğa eğitiminin verilmesinin önemi ortaya çıkmaktadır. Türk turizmi bugün geldiği nokta itibari ile Avrupa ve dünyanın sayılı ülkelerinden biri haline gelmiş; gelinen bu noktada ve 2023 Turizm hedeflerine ulaşma sürecinde kültürel ve tabii varlıkların korunması ve sağlıklı bir çevre için turizm ve doğa eğitiminin toplumun tüm bireylerine verilmesi artık zorunluluk arz etmektedir. Turizm ve doğa eğitimi için temel eğitimden başlanarak yükseköğretim dâhil olmak üzere Turizm ve Kültür Bakanlığı ile işbirliği içinde yerel yönetimler ve STK’ lar yer almalı ve bu sorumluluğu paylaşmalıdır.
Konya Tropikal Kelebekler Vadisi’nin kuruluş amaçları, çocukların yetişkin insanların en başta da çocukların doğada yaşamakta olan canlı türlerini ve özelliklerini yakından tanımasını sağlamanın yanında onları doğaya karşı olumlu ve yapıcı duygular için teşvik etmek ve olumsuz duygularını ortadan kaldırmaktır. Doğada yaşayan canlı türlerini ve özelliklerini tanıyan çocuklarda, canlılara ve doğaya karşı olumlu duyguları pekiştirmek ve önyargılarını ortadan kaldırmaktır. Doğada var olan canlılar arasında bir bağ oluşturmak. Bahçe içerisinde yer alan eğitim sınıfında okullardan randevulu olarak gelen öğrenci ziyaretçileri seçtikleri alanda, ayrıntılı bilgi ve yakın temas sağlayabileceği mini programlara katılabilmektedir. Böcek, ilginç canlılar ve sürüngen eğitimi ‘’4-6, 7-10, 11-13’’ yaş gruplarının seviyelerine göre ayarlanmıştır. Seçilen alana bağlı olarak öncelikle bilgi verilmekte olup, minik ziyaretçilere okuldaki gibi ezber ağırlıklı bir eğitim vermekten ziyade eğlenceli, dikkat çekici bilgiler vermek amaçlanmaktadır. Daha sonrasında seçtiği alanın canlı üyelerine temas etmeleri sağlanarak, genelde korkulan ya da çekinilen canlılar ile aralarındaki buzları kırmayı amaçlamaktadır. Programın sonunda ise seçilen alan ile ilgili çeşitli el aktiviteleri yapılarak psiko-motor becerilerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
Vadideki bahçeye ziyarete gelen lise ve üstü öğrenciler ile yetişkin ziyaretçiler için de bazı etkinlikler bulunmaktadır. Sinema kısmında öğrenci grupları için hazırlanan aktivitelerde aslında çok farklı bildikleri hayvanlar ile ilgili gerçekleri öğrenerek doğaya karşı bakış açılarını değiştirmeyi amaçlamaktadır. Hayata dokun adını verilen etkinlikte ise ziyaretçiler kelebeklerin ilk kanat çırpmalarına şahit olarak yaratılışın en güzel örneklerinden olan kelebeğin mucizesine tanıklık edebilmektedirler.
KAYNAKÇA
Ağaoğlu, K.Osman (1991). Türkiye’de Turizm Eğitimi ve Etkenliği. Ankara: Yeniçağ Basın Yayın.
Akat, Ömer (2000).Pazarlama Ağırlıklı Turizm İşletmeciliği. Bursa: Ekin Yayınları.
Akış, Sevhin (Mart-Haziran 1999). Sürdürülebilir Turizm ve Türkiye, Anatolia,
Turizm Araştırmaları Dergisi, 10 (15), 36-46.
Akova, Orhan (1997). Turizm Yatırımcıları için Bir Alternatif, Golf Turizmi. İstanbul: Turizm Geliştirme ve Eğitim Vakfı Yayınları.
Albayrak, Aslı (2013). Alternatif Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık.
Alkan, Ceylan (2011). Alternatif Turizm Ürünleri. Ankara: Nobel Yayınları.
Amoah, Vanessa ve Baum, Tom (1997). TourismEducation. Policy Versus
Practice. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 9 (1), 5-12.
Arpacı, Özgür ve Orta, Cengiz (2011). Karaman İlinin Alternatif Turizm Potansiyeli ve Turizm Açısından Kullanılabilirliği. Karaman: Uluslararası 4. Ulusal Eğridir Turizm Sempozyum.
Avcıkurt, Cevdet (Aralık 1997). 2000 Yıllarında İnanç Turizmi ve Türkiye. 8. Ulusal Turizm Kongresi, Kuşadası, ss.79-82
Avcıkurt, Cevdet ve Çeken, Hüseyin (1998). Dünyada ve Türkiye’de Sağlık Turizmi ve Geliştirilmesi. İstanbul: Turizm Geliştirme ve Eğitim Vakfı Yayınları.
Avsallı, Hüseyin, Baltacı, Furkan, Demirel, H. Nuri ve Üngüren, Eengin (2012).Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Eğitim Memnuniyetlerinin ve Geleceğe Yönelik Bakış Açıların Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Uluslararası Alanya
İşletme Fakültesi Dergisi, 44 (1), 17-25.
Aydın, Cumhur ve Kelçeoğlu, Bekir (12-14 Nisan 2002). Genel Eğilimler Işığı Altında Türkiye Turizmi Üzerine Bir Değerlendirme, II. Turizm Şurası Bildirileri, 1. cilt, T. C. Turizm Bakanlığı, Ankara: 63-72.
Bahar, Ozan ve Kozak, Metin (2012). Turizm ve Rekabet Ankara: Detay Yayıncılık.
Bakırcı, Mehmet (12-14 Nisan 2002). Eko Turizm. II. Turizm Şurası Bildirileri, 2. cilt, T. C. Turizm Bakanlığı, Ankara: 243-248.
Batman, Orhan ve Türkay, Oğuz (2009). Turizm Politikaları. İstanbul: Değişim Yayınları.
Boylu, Yasin (2007). Turizm Eğitimi Almış Yeni Mezunların Oryantasyon Programına Yönelik Tutumlarındaki Değişimler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 6 (22): 259- 269.
Boylu, Yasin, Ünlüönen, Kurban (2005). Türkiye’de Yükseköğretim Düzeyinde Turizm Eğitimindeki Gelişmelerin Değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal
Bilimler Dergisi, 3 (12), 11-32.
Bozok, Dursun (1991). Turizm İşletmelerinde Profesyonel Yönetici ve Eğitim Sorunları. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi)Bursa.
Britton, RobertAhiman (1977). MakingTourismMoreSupportive of Small State Development: The Case of St. Vincent. Annals of Tourism Research, Vol: 5.
Budak, Fatih (2005). Türk Turizminin Gelişimi Ekonomiye Katkıları ve Sorunları. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmış Bilim Uzmanlığı Tezi), Malatya.
Choong-Ki Lee (1998). MeasuringtheEconomic Value of EcotourismResources, The Case of South Korea, Journal of Tourism Research, 36 (4), 40-77.
Civelek, Makbule (2013). Sürdürülebilirlik Kapsamında Agro-Turizm ve Kırsal Kalkınma İlişkisi: Muğla Yöresindeki Tatuta Çiftliklerinin Agro-Turizm Potansiyeli Yönünden Değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Muğla.
Creswell, W.John (1998). Qualitative inquiry and research design: Choosing
Creswell, W.John(2016). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre
Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni(3.Baskı). M. Bütün& S.B. Demir (Çev.) Ankara:
Siyasal Kitapevi.
Çakır, Harun (17-19 Eylül 1998). Turizm Pazar Bölümleme Stratejileri İçinde Üçüncü Yaş Turizminin Türk Turizmi Açısından Değerlendirilmesi. 1. Ulusal Turizm Sempozyumu, Eğirdir, ss.267-275.
Çelebi, Müberra (2002). Doğa Etkinliklerinin, Liderlik Becerilerinin Ortaya Çıkarılmasındaki Rolü. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmış Doktora Tezi). Bolu.
Çelik Uğuz: (2001). Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Burhaniye’nin Alternatif Turizm Potansiyeli. Marmara Coğrafya Dergisi, (24), 332-353.
Çevik, Reşit (2012). Ortaöğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Beceri Eğitimine Bakış Açılarının Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
Çıracı, Hale ve Kerimoğlu, E. (2002). Şehirlerde Turizm Gelişimi ve Genel Politikalar Şehirsel Turizm Kavramı, II. Turizm Şurası Bildirileri, 2. Cilt Ankara: T. C. Turizm Bakanlığı Yayınları.
Çolakoğlu, Osman (2002). Alternatif Bir Yatırım Alanı: Kruvaziyer Turizmi, II. Turizm Şurası Bildirileri, 1. Cilt, Ankara: T.C. Turizm Bakanlığı Yayınları.
Demir, Tuncay (1999). Turizm ve Çevre Etkileşimi, 21. YY. Sürdürülebilir Turizm Politikaları. 1. Uluslararası Turizm Sempozyumu, İstanbul: YTÜ Basım Yayım Merkezi.
Denzin, K.Norman ve Lincoln, S. Yvonna (2003). Strategies of Qualitative
Inquiry. London: Sage Publications.
Dokuzuncu Kalkınma Planı Turizm Özel İhtisas Komisyonu Raporu. (2007). Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
Durgun, Ayşe (2006), Bölgesel Kalkınmada Turizmin Rolü: Isparta Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Isparta.
Düzgünoğlu, Ecrihan (Şubat 2004). Türkiye’nin Kültürel Varlıkları Üzerine Notlar, TÜRSAB Dergisi, www.tursab.org.tr/dosya/1018/04sukulturvar _1018_ 1711046.pdf (Erişim Tarihi: 11.05.2019).
Ehtiyar, Rüya ve Üngüren Engin (2008). Lise ve Üniversitede Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Demografik Değişkenlerinin Umutsuzluk ve Kaygı Düzeylerine Etkilerinin Araştırılması. Ticari ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 34-51.
Epikmen, Rıza (2002). İstanbul ve Turizmde Gelişim Olanakları, II. Turizm Şurası Bildirileri, 3. Cilt, Ankara: T.C. Turizm Bakanlığı Yayınları.
Erdavletov, Samil (2003). Turizm Tarihi: Gelişimi ve Bilimsel Araştırılması. Almatı: Rauan Yayınları.
Erden, Münire ve Akman Yasemin (1997). Eğitim Psikolojisi; Gelişim- Öğrenme-Öğretme, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
Fırat, Zeki (1997). Anadolu Otelcilik Ve Turizm Meslek Lisesi Öğrencilerinin Staj Faaliyetlerinin Organizasyonu Sektör Beklentileri ve Öğrencilerin Tatmin Düzeylerinin Ölçülmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Ankara.
Finansal Forum (30.11.2000). “Türkiye Geleceğin Yıldızı”, 30.11.2000, s10.
Foster, L. Dennis (1994). First Class: An Introduction to Travel and Tourism. McGraw-Hill International Editions, Second Edition, 1994.
Gezgin, İsmail (2002). Bir Turizm Aracı Olarak Arkeolojik Miras, II. Turizm Şurası Bildirileri, 3. cilt, Ankara: T.C. Turizm Bakanlığı.
Glesne, Corrine (2012). Nitel Araştırmaya Giriş.(Çev: A. Ersoy ve P.Yalçınoğlu), Ankara: Anı Yayıncılık.
Gough, A. ve N. Gough (yayında). Environmental Education, K. Craig (Ed.), The SAGE Encyclopedia of Curriculum Studies. New York: Sage Publications.
Gökçe, Aras (2002). İstanbul Turizmi, II. Turizm Şurası Bildirileri, 3. cilt, Ankara: T. C. Turizm Bakanlığı Yayınları.
Göksu, YusufZiya (2002). Mevsimselliğin Azaltılması ve Turizmin Çeşitlendirilmesi Termal Turizm, II. Turizm Şurası Bildirileri, 1. cilt, Ankara: T. C. Turizm Bakanlığı Yayınları.
Güçer, Evren (2004). Türkiye’deki Turizm Eğitimi ile Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerdeki Turizm Eğitiminin Karşılaştırılması ve Sektörün Turizm Eğitiminden Beklentileri. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
Gülbahar, Onur (2009). 1990’lardan Günümüze Türkiye’de Kitle Turizminin Gelişimi ve Alternatif Yönelimler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (1), 151-177.
Güler, Tülin (2009) Ekoloji Temelli Bir Çevre Eğitiminin Öğretmenlerin Çevre Eğitimine Karşı Görüşlerine Etkileri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 34 (151), 30-43.
Hacıoğlu, Necdet ve Alpar, Özer (1998). Eğirdir ve Yöresinde Alternatif Turizm Çeşitlerinin Geliştirilmesi. 1. Ulusal Turizm Sempozyumu, 17-19 Eylül, Eğirdir: 1-15.
Hacıoğlu, Necdet ve Avcıkurt, Cevdet (2011). Turistik Ürün Çeşitlendirilmesi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Hacıoğlu, Necdet.,Kaşlı, Mehmet., Şahin, Seda., Tetik, Nuray (2008). Türkiye’de Turizm Eğitimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Haugen, C.S. (2006). EnvironmentalAdultEducationTheoryandAdult Learning Principles: Implicationsfor Training, Yüksek Lisans Tezi, AmericanUniversity International Training andEducationDepartment.
Heimlich, J. E. (1993). Non-formalEnvironmentalEducation: Towards a Working Definition, ERIC/CSMEE Information Bulletin, Ohio: ERIC Clearing housfor Science, Mathematics, and Environmental Education.
Höfels, Thomas (1992). Turizm ve Çevre Suçlusu ve Kurbanı Seyahat Endüstrisi Uzun Vadede Nasıl Başarılı Olur?, Turizmde Seçme Makaleler, (16), 10-15.
Hudman, Lloyd E (1992). Turizmin rolü ve Çevre Sorunları ile Olası Etkilerine Yaklaşımı, Turizmde Seçme Makaleler, (16), 117-157.
İbicioğlu, Hasan., Avcı Umut ve Boylu Yasin (2002). Turizm İşletmelerinde İnsan Kaynaklarının Eğitiminde Stratejik Eğitim Organizasyonlarının Uygulanabilirliğine Yönelik Bir İnceleme, Süleyman Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F.
Dergisi, Isparta: 70.
İleri, Recep (1998) Çevre Eğitimi ve Katılımın Sağlanması, Çevre Koruma ve Araştırma Vakfı (ÇEVKOR), 7 (28), 3-9.
İstanbullu, Dinçer ve Ertuğral, Muğan (2009). Turizm İşletmelerinin Pazarlamasında Ürün. Turizm İşletmelerinin Pazarlanmasında 7P ve7C. İstanbul: Değişim Yayınları.
Keleş, Özgül (2007). Sürdürülebilir Yaşama Yönelik Çevre Eğitimi Aracı Olarak Ekolojik Ayak İzinin Uygulanması ve Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
Kılıç, Orhan (2002). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki Tarihi ve Kültürel Varlıkların Türk Turizmi Açısından Değerlendirilmesi, II. Turizm Şurası Bildirileri, 1. cilt, T. C. Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kozak, Nazmi.,Kozak, Meryem. A.,ve Kozak, Metin (2014). Genel Turizm İlkerler- Kavramlar. Ankara: Detay Yayıncılık.
Küçükaltan, Derman (2002). Tarım Turizmi ve Türkiye’de Tarım Turizmi İşletmeciliği, II. Turizm Şurası Bildirileri, 1. cilt, Ankara: T. C. Turizm Bakanlığı Yayınları.
Lew, Alan (1998). Ecotourism Trends. Annals of Tourism Research, 25 (3), 745-812
Lickorish, L.,J. Carson ve L. Jenkins (1997). “An Introductionto Tourism”. Buttervvorth – Heinemann.
Mcİntosh, R. (1980). ShasnikantGupta, Tourism: Principles, Practices, Philosophies, Gridİnc, Third Ed, USA.
Mendekli, Emine (2002), Termal Turizmden 14 Milyar Dolar Kazanma İmkanı Var, İstanbul Ticaret, 28.6.2002: 8
Middleton. V. T. C. (1997). “Marketing in Travel andTourism”. Buttervvorth- Heinemann, Second Edition
Mili, R. C. (1992). “The Tourism System: An Introductory Text”. Prentice- Hall International Editions, Second Editions, U.S.A.
Olalı, Hasan (1993). Turizm. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Olcay, Atınç. (2008). Türk Turizminde Eğitimin Önemi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2): 383-390
Onuncu Kalınma Planı Turizm Özel İhtisas Komisyonu Raporu. (2014). Ankara: Kalkınma Bakanlığı.
Öçer, Alper ve Yaman, Zafer (Kasım -Aralık 1999). Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Turizm Pazarlama Faaliyetlerine Bir Yaklaşım. Pazarlama Dünyası 13 (78), 20-30.
Özdemir, Oğuz (2007). Yeni Bir Çevre Eğitimi Perspektifi: ‘Sürdürülebilir Gelişme Amaçlı Eğitim’, Eğitim ve Bilim Dergisi, 32 (145), 13-47.
Özekin, Mehmet (2010). Beceri Eğitimi Kapsamında Leonardo Da Vinci Programına Katılan Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmış Doktora Tezi), Ankara.
Özoğul, Süleyman Çetin (1993) Yaygın Eğitim Düzeyinde Çevre İçin Eğitim, Çevre Eğitimi, Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayınları.
Özözlü, Halil (Mayıs 2000). Sakin, Huzurlu Bir Tatil Yerine ‘Adrenalin’ Arayışında Olanlar İçin Türkiye Adeta Bir Cennet! TÜRSAB Dergisi, (195).
Öztaş, Kadir (2002). Turizm Ekonomisi Genel Turizm Bilgileri, Ankara: Nobel Yayınları.
Öztaş, Kadir (Eylül-Aralık 1995). Turizm Eğitimi Araştırması, Turizm’de Kalifiye Eleman Açığı Ve Meslek Yüksek Okullarının Etkinliğinin Artırılması,
Öztürk, Yüksel ve Yazıcıoğlu, İrfan (2002). Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Alternatif Turizm Faaliyetleri Üzerine Teorik Bir Çalışma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve
Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi (2), 183-195.
Palmer, J. (1998). Environmental Education in the 21st Century: Theory, Practice, Progressand Promise. London: Routledge.
Palmer, J. ve Neal, P. (1994). The Handbook of Environmental Education. London: Routledge.
Paul Herbig, Brad O’Hara, (1997). Ecotourism: aguide formarketers, European Business Review, 97 (5), 231- 236.
Punch, F.Keith (2014). Sosyal Araştırmalara Giriş Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. D. Bayrak, H.B. Arslan & Z. Akyüz (Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Sarı, Fatih (2007). Türkiye’deki Turizm Eğitiminin Turizm Sektöründeki İstihdama Etkisi ve Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri Üzerine Bir Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).İzmir.
Sato, M. (2006). Evolving Environmental Educationandits Relationto EPD and ESD, Sürdürülebilir Gelişme için Eğitim Uzman Toplantısı, UNESCO Yay.
Seçilmiş, Cihan ve Ünlüönen, Kurban (2010). Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde Uygulanan Modüler Öğretime İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Ahi Evren Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (2): 247265.
Senemoğlu, Nuray (2004). Gelişim Öğrenme ve Öğretim; Kuramdan Uygulamaya, Ankara: Gazi Kitapevi.