Veri Toplama Aracı ve Verilerin Toplanması

Örgütsel sinizm ve sosyal zekânın çalışan performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkilerinin araştırılması amacıyla yapılan çalışmada kullanılan anket, ilgili yazında yaygın bir şekilde kullanılan, geçerlik ve güvenilirlik çalışmaları yapılmış olan örgütsel sinizm, sosyal zekâ, çalışan performansı ve işten ayrılma niyeti değişkenlerini ölçen ölçekler arasından seçilerek oluşturulmuştur. Ölçeklerin tümü 5’li Likert tipi ölçek olup 5:Kesinlikle Katılıyorum, 4:Katılıyorum, 3:Kararsızım, 2:Katılmıyorum, 1:Kesinlikle Katılmıyorum şeklindedir. Ayrıca ankette cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi, medeni durum, işletmedeki çalışma süresi ve çalışma hayatındaki kıdem gibi demografik özelliklere ve çalışılan işletmedeki çalışan sayılarına ilişkin sorulara da yer verilmiştir. Bu şekilde hazırlanan ve ekte verilen anket formu SurveyMonkey üzerinden e-ortamda reklam ajansındaki çalışanlara gönderilmiştir. Reklam ajansları araştırmacı tarafından aranarak anketin cevaplandırılması sağlanmaya çalışılmıştır.

Araştırmada kullanılan söz konusu ölçeklerle ilgili bilgiler ise şöyledir;

3.3.1. Örgütsel Sinizm Ölçeği:

Örgütsel sinizm ölçeği ile ilgili literatür incelendiğinde çalışmalarda Brandes (1997) tarafından geliştirilen ve 14 sorudan oluşan ve daha sonra Brandes, Dharwadkar ve Dean (1999) tarafından yeniden gözden geçirilerek 13 madde haline getirilen “Örgütsel Sinizm Ölçeği” den yararlanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada Brandes, Dharwadkar ve Dean (1999) tarafından geliştirilen ve Kalağan (2009) tarafından yapılan Araştırma Görevlilerinin Örgütsel Destek Algıları İle Örgütsel Sinizm Tutumları Arasındaki İlişki adlı çalışmada kullanılan örgütsel sinizm ölçeğinden yararlanılmıştır. Ölçek alt boyutlardan oluşmaktadır ve bilişsel boyut için 5 soru, duyuşsal boyut için 4 soru ve davranışsal boyut için 4 soru yer almaktadır.

Kalağan (2009) yapmış olduğu çalışmada örgütsel sinizmin alt boyutları için Cronbach Alpha değerini bilişsel boyut için 0.913, davranışsal boyut için 0.866 ve duyuşsal boyut için 0.948 olarak bulmuştur. Bununla birlikte söz konusu ölçeğin geçerlilik ve güvenirlilik çalışması Karacaoğlu ve İnce (2012) tarafından yapılmıştır. Çalışma sonucunda ölçeğin geçerlilik ve güvenirliğe sahip olduğu tespit edilmiştir. Karacaoğlu ve İnce (2012) Alpha katsayısını ölçeğin tamamı için 0.91 olarak tespit etmiştir ve bilişsel boyut için 0.87, duyuşsal boyut için 0.94 ve davranışsal boyut için 0.82

86

olarak bulmuşlardır. Yıldız (2013), çalışmasında 13 maddelik ölçeği kullanmış ölçek geneli için Cronbach Alpha değerini 0.72 olarak bulmuştur. Şantaş, Uğurluoğlu, Kandemir ve Çelik (2016), çalışmasında aynı ölçekten yararlanılmış ve ölçek geneli için Cronbach Alpha değeri 0.97 bulunmuştur.

3.3.2. Sosyal Zekâ Ölçeği:

Bu çalışmada Silvera, Martinussen ve Dahl (2001) tarafından geliştirilen Tromso Sosyal Zekâ Ölçeği (TSZÖ)’den yararlanılmıştır. Ölçeğin İngilizce karşılığı Tromso Social Intelligence Scale (TSIS)’ dir. Ölçeğin amacı bireyin sosyal zekâ düzeyini belirlemektir ve self-report yani kendini tanımlama türünde hazırlanmıştır. Ölçek üç alt boyuttan oluşmaktadır ve bu boyutlar sosyal bilgi süreci, sosyal beceri ve sosyal farkındalıktır. Ölçekte toplam 21 soru bulunmaktadır. Bu çalışmada Türkçe’ye uyarlaması Doğan (2006) tarafından yapılan Tromso Sosyal Zekâ Ölçeği kullanılmıştır.

Silvera vd., (2001) tarafından geliştirilen ölçeğin orijinal halinde toplam 21 sorudan oluşan ölçek için, her bir alt boyutta 7 soru yer almaktadır. Doğan (2006), tarafından yapılan çalışmada maddelerden birinin daha sosyal bilgi süreci grubuna dahil edilmesi gerektiği tespit edilmiştir. Doğan (2006) tarafından Türkçe’ye uyarlanan ölçekte bilgi süreci alt boyutundaki soru sayısı 8 maddeye yükselirken, sosyal beceriler boyutundaki soru sayısı 6 olarak değiştirilmiştir sosyal farkındalık boyutu aynı kalarak 7 maddedir. Ölçekten en fazla 105, en düşük 21 puan alınabilmektedir. Ölçekte hem toplam puan alınabilmekte, hem de alt ölçekler ayrı ayrı değerlendirilebilmektedir. Yüksek puan yüksek sosyal zekâya işaret etmektedir. Ancak puanlama yapılırken bazı maddeler tersten puanlanmaktadır. Ölçeğin 2, 4, 5, 8, 11, 12, 13, 15, 16, 20 ve 21. maddeleri 5-4-3-2-1 şeklinde değil de, 1-2-3-4-5 olarak puanlanmaktadır.

Bununla birlikte söz konusu ölçeğin geçerlilik güvenirlik çalışmaları incelendiğinde ölçeğin Chronbach Alpha iç tutarlılık katsayıları Silvera vd., (2001)’nin yaptığı çalışmada sosyal bilgi süreci alt boyutu 0.81, sosyal beceri alt boyutu 0.86 ve sosyal farkındalık alt boyutu 0.79 olarak bulunmuştur. Doğan ve Çetin (2008) tarafından yapılan çalışmada ölçeğin Chronbach Alpha değeri ölçeğin tümü için 0.83, sosyal bilgi süreci boyutu için 0.77, sosyal beceri boyutu için 0.84 ve sosyal farkındalık boyutu için 0.67 olarak tespit edilmiştir. Doğan, Totan ve Sapmaz (2009) ve Kaya vd., (2016) tarafından yapılan çalışmada da aynı ölçekten yararlanılmıştır.

87

3.3.3. Çalışan Performansı Ölçeği

Bu çalışmada Kirkman ve Rosen (1999) tarafından kullanılan daha sonra Sigler ve Pearson (2000) çalışmasında kullanılan ve Türkçe’ye uyarlaması Çöl (2008) tarafından yapılan Çalışan Performansı Ölçeği kullanılmıştır. Ölçeğin güvenirlik ve geçerlilik çalışmaları incelendiğinde Çöl (2008) tarafından yapılan çalışmada faktör yüklerinin 0.781 ile 0.847 arasında değişmekte olduğu tespit edilmiş olup tüm değişkenlerin güvenirlikleri 0.70 Cronbach Alpha düzeyinin üzerinde bulunmuştur ve kabul edilebilir olduğu tespit edilmiştir. Aşık (2016), çalışmasında aynı ölçeği kullanmış ve Cronbach Alpha sayısını 0.835 olarak bulmuştur. Ölçeğin güvenilir olduğunu tespit etmiştir. Yılmaz ve Karahan (2010), ölçeğin güvenilirlik katsayısı 0.73 olarak tespit etmiştir. Özdemir ve Yirmibeş (2016), yapmış oldukları çalışmada Cronbach Alpha değeri 0.81 olarak hesaplanmıştır ve çalışan performans ölçeği güvenilir olarak değerlendirilmiştir. Şantaş, Uğurluoğlu, Kandemir ve Çelik (2016), çalışmasında yine Sigler ve Pearson (2000) tarafından geliştirilen çalışan performansı ölçeğini kullanmıştır. Yapmış oldukları çalışmada Cronbach Alpha değeri 0.91 olarak hesaplanmıştır ve çalışan performans ölçeği güvenilir olarak değerlendirilmiştir.

Bu çalışmada 4 ölçek sorusuna ilaveten ölçeğe aşağıda yer alan sorular eklenmiş ve ölçek toplam 7 sorudan oluşacak hale getirilmiştir;

 Performansımdan memnunun,

 Çalışırken potansiyelimi tam anlamıyla kullanmıyorum,  Performansımın giderek azaldığını düşünüyorum.

3.3.4. İşten Ayrılma Niyeti Ölçeği

Bu çalışmada Mobley, Horner ve Hollingsworth (1978) tarafından geliştirilen ve Örücü ve Özafşaroğlu (2013) tarafından yapılan çalışmada kullanılan işten ayrılma niyeti ölçeğinden yararlanılmıştır. Söz konusu ölçeğin güvenirlik ve geçerlilik çalışmaları incelendiğinde Örücü ve Özafşaroğlu (2013) tarafından yapılan çalışmada Cronbach Alpha değeri 0.904 olarak tespit dildiği görülmektedir. Karabay (2015) tarafından yapılan çalışmada Cronbach Alpha değeri 0.93 olarak bulunmuştur. Çınar, Şengül ve Koyuncu (2016), Elçi, Karabay, Alpkan ve Şener (2014) ve Akova, Çetin ve Çifçi (2015) tarafından yapılan çalışmalarda aynı ölçekten yararlanılmıştır.

88