Veri toplama araçlarının geliştirilmesi aşamasında öncelikle, araştırmanın temellendirilmesi ve belirlenen amaca ulaşabilmesi için konuyla ilgili literatür (tez, makale, bilimsel araştırma, internet ortamı vb.) incelenmiş olup elde edilen verilerin yardımıyla ölçme araçlarının kavramsal yapısı ve genel çerçevesi belirlenmiştir.
Araştırmada beş çeşit veri toplama aracı kullanılmıştır. Bunlar;
• Okul öncesi eğitimciler ve ses eğitimi alan uzmanlarının müziksel ses özellikleri hakkındaki görüşlerinin belirlenmesine ilişkin görüş alma formu,
• Örneklem gurubuna uygulanmak üzere çocuklara ilişkin kişisel bilgiler formu,
• Örneklemdeki çocukların ebeveynlerine ilişkin bilgiler formu,
• Müziksel ses özelliklerini ayırt edebilme becerisi ölçme aracı ile buna ilişkin olarak ses efektleri cd’si,
• Müziksel ses özelliklerine uygun şarkı söyleyebilme becerisi ölçme aracıdır.
3.3.1. Müziksel Ses Özellikleri Görüşme Formu
Görüşme formu, araştırmaya konu olan müziksel ses özelliklerinin belirlenebilmesi ve bu özelliklerin okul öncesi dönemdeki çocuklar açısından öneminin ve müzik etkinliklerindeki yerinin tespit edilmesi konusunda uzman görüşleri almak amacıyla hazırlanmıştır. (Ek-4) Görüşme formu, müziksel sesin tanımı, özellikleri, okul öncesi dönemdeki etkinlikler içerisinde yeri ve çocuklar açısından önemi vb. içeren altı sorudan oluşmuştur. Görüşme sorularının hazırlanması aşamasında ses eğitimi ve okul öncesi eğitimi alanlarında uzman kişilerin görüşlerine başvurularak kapsam geçerliliği sağlanmıştır. Görüşme sonucunda elde edilen veriler Tablo 3.2’de verilmiştir.
Tablo 3.2. Müziksel Ses Özelliklerine İlişkin Uzman Görüşleri 4
Görüşme Boyutları Öğretmen Görüşleri f %
Müzik yapmaya uygun olan ses 8 40
Kulağı rahatsız etmeyen gürültü dışındaki sesler 3 15
Belirli müzikal özelliklere sahip olan ses 5 25
1- Müziksel sesin tanımlanması
Analiz edildiğinde müzikal özellikler gösteren sesler 4 20
Yükseklik, tını gibi özellikleri olan ses 6 30
Gürültü dışında kalan düzenli sesler 8 40
Müziksel özelliklere sahip olan ses 3 15
2- Müziksel ses özellikleri ve müziksel ses olarak ifade
edilebilen sesler
Frekans ve şiddete sahip olan ses 3 15
Taklit çalışmaları 2 10
Ses dinleme çalışmaları 4 20
3- Okul öncesi dönemdeki çocuklara müzik etkinlikleri
içerisinde sesleri ile ilgili beceriler kazandırmaya
yönelik çalışmalar
Şarkı söyleme çalışmaları 14 70
Nefes çalışmaları 8 40
Ses dinleme ve ayırt etme çalışmaları 4 20
4-Okul öncesi dönemde müzik etkinlikleri içerisinde ses eğitimine yönelik yapılan
çalışmalara örnekler
Konuşma ve şarkı söyleme çalışmaları 8 40
5- Okul öncesi dönemde çocukların seslerini müziksel
anlamda kullanabilmeleri durumu en belirgin olarak nasıl gözlenebileceği durumu
Şarkı söylerken belirlenebilir 20 100
İlerleyen dönemlerde dil gelişimi açısından
gereklidir 4 20
Farklı disiplinlerin (nefes alıp verme-gevşeme-şarkı söyleme-sesleri ayırt edebilme) öğrenilmesi ve birlikte kullanımı açısından önemlidir, ses eğitimi yoluyla doğru solunum, doğru fonasyon, doğru şarkı
söyleme gerçekleşir
9 45
Müziğe yetenekli çocukların erken dönemlerde
keşfedilmesi açısından önemlidir 2 10 6- Okul öncesi dönemde
müzik etkinlikleri içerisinde yapılan, çocukların seslerini
müziksel biçimde kullanmalarına yönelik çalışmaların sağladığı yarar
ve gerekliliği hakkında düşünceler
Çocukların müzikalitelerinin gelişimi bakımından
3.3.2. Çocuklara İlişkin Kişisel Bilgiler Formu
Bu form örneklem grubunu oluşturan çocukların kişisel özelliklerinin belirlenebilmesine ilişkin olarak oluşturulmuş bir formdur. Bu formun doldurulmasında çocukların ailelerinden yardım istenmiş ve aynı zamanda araştırma için izinleri alınmıştır. (Ek-2)
3.3.3. Ebeveynlere İlişkin Kişisel Bilgiler Formu
Bu form örneklem grubunu oluşturan çocukların ebeveynlerine ilişkin özelliklerin belirlenebilmesi ve belirlenen özelliklere ilişkin olarak önemli farklılıklar tespit edilirse bu farklılıkların araştırmaya dahil edilebilmesi için oluşturulmuş bir formdur. (Ek-3)
3.3.4. Müziksel Ses Özelliklerini Ayırt Edebilme Becerisi Ölçme Aracı
Müziksel Ses Özelliklerini Ayırt Edebilme Becerisi ölçme aracı, örneklem grubundaki çocukların eğitim süreci öncesi ve sonrasında müziksel ses özelliklerini ayırt edip edemediklerine ilişkin belirlemelerin yapılabilmesi amacı ile oluşturulmuş, derece olarak evet ve hayır seçeneklerinin yer aldığı bir kontrol listesidir. (Ek-5) Kontrol listesinde her maddede ayrı bir müziksel ses özelliği yer almış ve bu maddeler için; insan, hayvan, taşıt doğa ve çalgı seslerinden oluşan üçer ses kaydı oluşturulmuştur. Ses kayıtları oluşturulurken Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Teknolojileri Birimi’nden yardım istenmiş ve kullanılacak ses efektleri özelliklerine göre burada çalışan müzik uzmanları ile işbirliği yapılarak temin edilmiştir. Ön test ve son test aşamasında ses kayıtları çocuklara dinletilmiş, çocukların verdikleri cevaplar üç ses kaydına verilen cevaplardan ikisinin doğru olması durumunda geçerli sayılmıştır. Güvenirlik testi için Kuder-Richardson (KR 20) formülü uygulanmıştır. Aracın güvenirlik katsayısı ,86 olarak belirlenmiştir.
3.3.5. Müziksel Ses Özelliklerine Uygun Şarkı Söyleyebilme Becerisi Ölçme Aracı
Müziksel Ses Özelliklerine Uygun Şarkı Söyleyebilme Becerisi ölçme aracı, örneklem grubundaki çocukların müziksel ses özelliklerinin gelişiminin bir bütün olarak sorgulanıp belirlenebilmesi için oluşturulmuş bir araçtır. (Ek-6) Aracın uygulanışında, çocuklar ön test aşamasında daha önce öğretmenleri tarafından öğretilen ambara vurdum bir tekme ve minik kuş, şarkıları üzerinden (Ek-11) üzerinden, son test aşamasında ise etkinlikler sonucunda öğrendikleri ay dede ve makara şarkıları üzerinden değerlendirilmişlerdir. Bu araçta derecelendirme ölçeği olarak, “çok iyi -5, ortanın üstünde -4, orta -3, ortanın altında -2, çok düşük-1” seçeneklerinden oluşan beşli Likert Ölçeği kullanılmıştır. Veri toplama aracının yapı geçerliliğinin sağlanabilmesi için faktör analizi (Principal Component Analysis) yapılmıştır. Ölçeğin tek bir amacı ölçmeye yönelik toplam varyansı açıklama oranı %85 olarak belirlenmiştir, Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayısı ise ,97 olarak bulunmuştur.