Analize konu olan veri seti Dünya Bankası veri tabanından yıllık veriler kullanılarak oluşturulmuştur (Bu verilerden derlenerek düzenlenmiş olan grafikler Tablo 3.1.’de yer almaktadır). Çalışmada 1960-2017 dönemleri için Türkiye’de Çevresel Kuznets Eğrisi teorisinin geçerliliği test edilecektir. Çalışmanın kullanılan değişken değerleri yıllık olarak kullanılmış olup analizler için Eviews 9.0 programından yararlanılmıştır.
Tablo 3.1: Kullanılan Değişkenler ve Kısaltmaları
Değişkenler Kısaltmaları Kaynak Dönemi
CO2 emisyonları (metric tons per capita) World bank 1960-2017
Elektrik tüketimi (kWh per capita) World Bank 1960-2017
Enerji kullanımı (kg of oil equivalent per capita) World Bank 1960-2017
Kişi başına düşen GSYİH (constant 2010 US$) World Bank 1960-2017
3.3. Analiz Bulguları
Çalışmanın bu bölümünde ilk olarak kullanılan değişkenlerin tanımlayıcı istatistik sonuçları Tablo 3.2’de verilmiştir.
Tablo 3.2: Kullanılan Değişkenler İçin Tanımlayıcı İstatistikler
LCO LEC LEN LGDP LGDP2
Ortalama 1.095901 2.863450 2.939389 3.812825 14.57063 Medyan 1.099871 2.924965 2.965149 3.805483 14.48170 Maksimum 1.161113 3.455540 3.219271 4.174246 17.42433 Minimum 1.025808 1.965254 2.585992 3.496207 12.22346
Gözlem sayısı 58 58 58 58 58
Tablo 3.2’ de kullanılan değişkenlere ait tanımlayıcı istatistik sonuçları verilmiştir. Çalışmada kullanılan değişkenlere ait grafikler aşağıda yer almaktadır.
Şekil 3.1. Kişi Başına Düşen CO2 emisyonları
1.02 1.04 1.06 1.08 1.10 1.12 1.14 1.16 1.18 60 65 70 75 80 85 90 95 00 05 10 15 LCO
Şekil 3.2.Kişi Başına Düşen Elektrik Tüketimi 1.8 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8 3.0 3.2 3.4 3.6 60 65 70 75 80 85 90 95 00 05 10 15 LEC
Şekil 3.3.Kişi Başına Düşen Enerji Kullanımı
2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 3.0 3.1 3.2 3.3 60 65 70 75 80 85 90 95 00 05 10 15 LEN
Şekil 3.4.Kişi başına Düşen GSYİH 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 4.0 4.1 4.2 60 65 70 75 80 85 90 95 00 05 10 15 LGDP
Modelde kullanılan değişkenlerin logaritmik değerlerinden faydalanılmıştır. Çalışmada esas alınan model aşağıda verilmektedir.
= + + + + +
(3.1)
Model 3.1’de Çevresel kirlilik ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiye dair elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde yorumlanmalıdır.
Tablo 3.3. ÇKE Hipotezi altında beklenen farklı çevre-büyüme ilişkileri
Model Modelin Açıklaması Modelin şekli
=0 x ve y arasında herhangi bir ilişki bulunmamaktadır.
y
x = 0 x ve y arasında pozitif
yönlü doğrusal bir ilişki bulunmaktadır.
y
x = 0 x ve y arasında negatif
yönlü doğrusal bir ilişki bulunmaktadır.
y
x
= 0 x ve y arasında ters U şeklinde bir ilişki bulunmaktadır.
y
x
= 0 x ve y arasında U şeklinde bir ilişki bulunmaktadır.
y
x
0 x ve y arasında N şeklinde bir ilişki bulunmaktadır.
y
x 0 x ve y arasında ters N
şeklinde bir ilişki bulunmaktadır.
y
x
Kaynak: Albayrak vd,2015:290-291
Bir başka ifade ile Çevresel Kuznet Eğrisi sonuçları yorumlanırken; =0 karbon emisyonları ve gelir arasında herhangi bir ilişki
bulunmamaktadır.
, = 0 karbon emisyonları ve gelir arasında doğrusal bir ilişki bulunmaktadır.
= 0 karbon emisyonları ve gelir arasında monotonik artan bir ilişki bulunmaktadır.
= 0 karbon emisyonları ve gelir arasında ters-U biçimli bir ilişki bulunmaktadır.
= 0 karbon emisyonları ve gelir arasında U biçimli bir ilişki bulunmaktadır.
, 0 karbon emisyonları ve gelir arasında N-biçimli bir ilişki bulunmaktadır.
, 0 karbon emisyonları ve gelir arasında ters-N biçimli bir ilişki bulunmaktadır.
şeklinde yorumlanmaktadır. Çevresel Kuznet Eğrisinde U şeklinde ve ters U şeklinde ilişki olması durumunda dönüm noktası olarak ifade edilen noktanın belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu noktanın bulunması için
formülü ile kullanılmaktadır (Dinda, 2004: 440-441).
Ekonometrik modellerde serilerin durağanlığı birim kök testleri ile test edilmektedir. Birim kök sınamasına yönelik en çok uygulanan testler arasında Dickey-Fuller(1979), Genişletilmiş Dickey-Fuller(ADF)(1981), Phillips- Perron(PP)(1988) ve KPSS(1992) testleri yer almaktadır. Bu çalışmada serilerin durağan olup olmadıklarının belirlenmesinde Genişletilmiş Dickey-Fuller(ADF) ve Phillips-Perron (PP)(1988) test istatistikleri kullanılmış ve sonuçlar Tablo 3.4 ‘de verilmiştir.
Tablo 3.4. Birim Kök Test Sonuçları
Seviye Birinci farkında
Değişkenler Test C CT C CT LCO ADF -0,766014 (0,8209) -3,517365** (0,0470) -8,172037*** (0,0000) -8,131478*** (0,0000) PP -0,810175 (0,8085) -3,596427** (0,0390) -8,545202*** (0,0000) -8.510713*** (0,0000) LGDP ADF 0,422620 (0,9823) -1,959857 (0,6102) -7,416295*** (0,0000) -7,378060*** (0,0000) PP 0,436762 (0,9829) -2,147865 (0,5086) -7,416312*** (0,0000) -7,378220*** (0,0000) LGDP2 ADF 0,731619 (0,9919) -1,601996 (0,7800) -7,336409*** (0,0000) -7,348870*** (0,0000) PP 0,780028 (0,9929) -1,696773 (0,7399) -7,336403*** (0,0000) -7,349027*** (0,0000) LEC ADF -4,957956*** (0,0001) -0,039958 (0,9948) -4,489133*** (0,0006) -6,320234*** (0,0000) PP -4,606332*** (0,0004) -0,144244 (0,9928) -4,451621*** (0,0007) -6,294601*** (0,0000) LEN ADF -1,367801 (0,5917) -2,395388 (0,3780) -7,399480*** (0,0000) -7,500277*** (0,0000) PP -1,457702 (0,5476) -2,395388 (0,3780) -7,403096 (0,0000) -7,589919*** (0,0000)
Not:C: Sabitli model. CT: Sabit ve trendli model. ADF testinde maksimum gecikme sayısı 12 olarak alınmış ve optimum gecikme sayısı Schwarz Bilgi Kriterine göre belirlenmiştir. Parantez içindeki sayılar olasılık değerleridir. PP testinde uzun dönem varyans, Barlett çekirdek tahmincisi ile elde edilmiş ve bant genişliği (bandwidth) Newey-West metodu ile belirlenmiştir. ADF ve PP testlerinde kritik değerler sabitli model için -3.550 (%1), -2,913 (%5) ve -2.594 (%10); sabit ve trendli model için -4,127 (%1), -3.490 (%5) ve -3.173 (%10)’dur. ***, ** ve * Ho hipotezinin sırasıyla %1, %5 ve %10 anlam düzeyinde reddedildiğini gösterir.
Tablo incelendiğinde, ADF test istatistiğine göre seriler düzeyde durağan değilken, birinci farkları alındığında ADF test istatistiğinin değeri %1 ve %5 anlamlılık seviyesinde MacKinnon kritik değerinden büyük olduğundan serilerin durağanlaştığı görülmektedir. Serilerin birinci fark değerleri için birim kök olduğunu ifade eden sıfır hipotezi reddedilmiştir. Çalışmada kullanılan tüm değişkenlerin durağanlık mertebesi I(1)’dir. Johansen eşbütünleşme test sonuçları yapılmadan önce modele ait en uygun gecikme uzunluğu tüm bilgi kriter sonuçları Tablo’da verilmektedir
Tablo 3.5. Uygun Gecikme Uzunluğu
Lag LogL LR FPE AIC SC HQ
0 887.4024 NA 1.25e-21 -33.93855 -33.75093* -33.86662 1 926.8893 69.86146* 7.22e-22* -34.49574* -33.37002 -34.06417* 2 943.8579 26.75813 1.01e-21 -34.18684 -32.12303 -33.39562 3 960.4945 23.03541 1.50e-21 -33.86517 -30.86326 -32.71431 4 990.9353 36.29472 1.40e-21 -34.07443 -30.13442 -32.56393 5 1005.277 14.34149 2.70e-21 -33.66449 -28.78638 -31.79434 Not: LR: LR test istatistiği, FPE: son tahmin hatası, AIC: Akaike bilgi kriteri, SC: Schwarz bilgi kriteri, HQ: Hannan-Quinn bilgi kriteri, *,bilgi kriterlerine göre en uygun gecikme uzunluğunu göstermektedir.
Tablo 3.5’de görüldüğü üzere bütün bilgi kriterlerine göre en uygun gecikme uzunluğu k=1 olarak belirlenmiştir. Gecikme k=1 için yapılan Johansen eş- bütünleşme testi sonuçları Tablo 3.6.’da gösterilmiştir.
Tablo 3.6. Johansen Eş bütünleşme Test Sonuçları
Sıfır hipotezi İz testi %5 Kritik değer Prob.
r=0 0.472596 86.29927 69.81889 0,0014 r≤1 0.420696 51.11091 47.85613 0.0240 r≤2 0.230404 21.08491 29.79707 0.3524 r≤3 0.105254 6.681005 15.49471 0.6150 r≤4 0.010205 0.564153 3.841466 0.4526 Sıfır hipotezi Maksimum Öz değer testi
%5 Kritik değer Prob.
r=0 0.472596 35.18836 33.87687 0.0347 r≤1 0.420696 30.02600 27.58434 0.0238 r≤2 0.230404 14.40390 21.13162 0.3328 r≤3 0.105254 6.116853 14.26460 0.5983 r≤4 0.010205 0.564153 3.841466 0.4526 =348,4147(0,2294) k 1 2 3 4 5 6 7 LM İst. 16,54278 25,48174 14,26564 22,97492 13,22062 41,12756 12,86835 (0,8977) (0,4357) (0,9569) (0,5790) (0,9737) (0,2223) (0,9781) Not: Sıfır hipotezleri; White testi için H0 : değişen varyans yoktur Jarque-Bera testi için 0 H : hatalar normal
dağılmaktadır LM testi için 0 H : otokorelasyon yoktur şeklindedir. Parantez içindeki değerler p-değerleridir.
Tablo 3.6.’da görüldüğü üzere hem iz istatistiğine göre hemde maksimum özdeğer istatistiğine göre tüm anlamlılık düzeyine göre sıfır hipotezi reddedilmiştir. Bu sonuçlara göre değişkenler arasında en az iki tane eş-bütünleşik vektör bulunmaktadır. Uzun dönem model tahmini olan Johansen eş-bütünleşme testi sonuçları aşağıda verilmektedir.
0,13731 ln EC-3,364623 ln GDP + +0,057285 ln EN
(0,50778) (0,05947) (0,02426) (0,07414)
[6,62609] [-7,09546] [-5,65948] [-0,77265]
Yukarıdaki denklemde parantez içindeki değerler standart hataları, kare parentezler ise t istatistik değerini göstermektedir. Uzun dönem tahmin sonuçlarına göre enerji tüketimi, gelir ve gelirin karesi değişkenlerinin katsayıları istatiksel olarak anlamlı bulunurken, enerji kullanımı değişkeninin katsayısı anlamsız bulunmuştur. Katsayıların işaretlerine bakıldığında ÇKE hipotezinin geçerliliğini destekler nitelikte olduğu görülmektedir. Bir başka ifade ile model tahminine göre Türkiye için ÇKE hipotezi U şeklinde geçerli bir hipotezdir.
Elde edilen modele bakılarak modelin dönüm noktasını hesaplamak mümkündür. Dönüm noktasını hesaplamak için ; Formülü kullanılmaktadır. Formülde değişken katsayıları yerlerine koyulduğunda ; . Model logaritmik olarak kurulduğundan 2010 yılı fiyatlarına göre dönüm noktası 2005 yılı olarak hesaplanır. Türkiye’de 2005 yılından sonra gelir düzeyinın artması ile birlikte çevre kirliliğinin de arttığı sonucuna ulaşılmaktadır.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Çevredeki olumsuz faktörler, ekolojik denge için büyük sorun barındıran temel problemlerin başında gelmektedir. Bu problemler ekolojik dengeyi gibi, kürsel ısınma ve iklim değişikliğinide tüm dünyada etkilemektedir. bu nedenle çok daha fazla enerji ihtiyacı olmakta ve nedenle fosil yakıtlar yoğun şekilde kullanılmaktadır. Bu duruma bağlı olarak küresel ısınma ve bu nedenle de iklim değişikliği giderek artmaktadır.
Çalışmanın ilk bölümünde küresel ısınma ve iklim değişikliğinin dünyada yer aldığının temelleri bilimsel araştırma ve kaynaklarla gösterilmiştir.Fosil yakıt kullanımının özellikle sanayi devrimi ile artarak devam ettiği belirlenmiştir.Ekonomik nedenler ile sebebi açıklanmıştır.İklim değişikliğiile ilgili uluslararası antlaşmalar ve belgeler tarih sırasına göre çözümlenmiştir.
Çalışmanın ikinci bölümünde Ekonomik büyüme ve enerji kullanımı üzerine durulmuş aralarında ki ilişki ele alınmıştır. Çevresel kuznets eğrisi tüm yönleri ile ele alınmış, uluslararası ve ulusal literatür özeti geniş ölçüde incelenmiştir.
Çalışmanın son bölümünde 1960-2018 dönemleri için Türkiye’de enerji sektörünün iklim değişikliğine etkisi Eş Bütünleşme yöntemi yardımıyla ekonometrik olarak analiz edilmiştir. Johansen eş-bütünleşme testi sonuçlarına göre değişkenler arasında uzun dönemli denge ilişkisi bulunmuştur. Ayrıca çalışmanın sonuçları ÇKE hipotezini doğrular nitelikte olup ekonomik büyüme ve çevresel kirlilik arasında ters-U şeklinde bir ilişki olduğunu göstermiştir. Bir başka ifadeyle 2010 fiyatları sabit alınarak Türkiye’de 2005 yılından sonra gelir düzeyinın artması ile birlikte çevre kirliliğinin de arttığı sonucuna ulaşılmaktadır.
Çalışmanın sonuçlarından yola çıkarak Türkiye‟de uygulanmakta ve uygulanacak olan iktisadi politikalarda çevre faktörünün göz ardı edilmemesi gelecek kuşaklar için büyük önem taşımaktadır. Günümüzde gerçekleştirilen ekonomik faaliyetlerin çevre üzerindeki yıkıcı etkileri gelecekte daha şiddetli bir şekilde hissedilebilir. Bu durumda ihtiyatı elden bırakmamak gerekir. Bu anlamda uygulanacak olan politikalarda ekonomik büyümenin niteliği ve verimliliği arttırılmalı, çevresel maliyetleri en aza indirilmelidir. Üretimde çevre dostu
teknolojilerin benimsenmesi, geri dönüşüm sektörünün desteklenmesi, insanların çevre konusundaki farkındalığının arttırılması Türkiye‟nin daha uzun ve daha verimli bir ekonomik büyümeye sahip olabilmesi açısından önemlidir.
KAYNAKÇA
Akbostancı, Elif, Serap, Aşık ve İpek, Tunç(2009). «The relationship between income and environment in Turkey: Is there an environmental Kuznets curve?» Energy Policy, no. 37 861–867.
Albayrak, Emel Nur ve Gökçe Atilla, (2015). «Social Sciences Research Journa»l Volume 4, Issue 2, 279-301
Başar, Selim ve Sinan, Temurlenk, (2007). «Çevreye Uyarlanmış Kuznets Eğrisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama.» Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Dergisi 21, no. 1 s:1-12.
Beckerman, Wilfred, (1992) «Economic growth and the environment: whose growth? Whose environment?» World Development,s: 481 – 496.
Bimonte, Salvatore, (2002).«Information access, income distribution, and the Environmental Kuznets Curve.» Ecological Economics, no. 41 s:145 – 156. Bozoklu, Şeref, ve Veli Yılancı. (2013). «Energy consumption and economic growth
for selected OECD countries: Further evidence from the Granger causality test in the frequency domain.» Energy Policy, no. 63 s:877–881.
Bölük, Gülden, ve Mehmet, Mert, (2015). «The renewable energy, growth and environmental Kuznets curve in Turkey: an ARDL approach.» Renewable
and Sustainable Energy Reviews, no. 52 s:587-595.
Çelikpala, Murat, (2014). «Enerji Güvenliği: NATO’nun Yeni Tehdit Algısı.»
Uluslararası İlişkiler Akademik Dergi 10, no. 40 s: 75-99.
DICKEY, D.A. ve W.A. FULLER (1981), “Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root”, Econometrica, 49, 1057-72.
DICKEY, David ve Wayne FULLER (1979), “Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root”, Journal of the American Statistical Association, 74, 427–431.
Dinda, Soumyananda (2004). Environmental Kuznets Curve Hypothesis: A Survey, Ecological Economics, 49, 431-455.
Dinda, Soumyananda, (2004). «Environmental Kuznets Curve Hypothesis: A Survey.» Ecological Economics, no. 39 s:431 – 455.
Dişbudak, Kutay (2008) Avrupa Birliği’nde Tarım-Çevre İlişkisi ve Türkiye’nin Uyumu, AB Uzmanlık Tezi, T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı: Ankara.
DSİ, İklim Değişikliği, http://www.dsi.gov.tr/docs/iklim-degisikligi/sikca_sorulan_- sorular.pdf, Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019
EEA (2004) Impact of Europe’s Changing Climate: An Indicator-Based Assesment, Copenhagen, European Enviromental Agency, ss.67.
EIA. « Resources to Reserves 2012.» Paris, 2013.
Erataş, Filiz, ve Doğan, Uysal,(2014). «Çevresel Kuznets Eğrisi Yaklaşımının “BRICT” Ülkeleri Kapsamında.» İktisat Fakültesi Mecmuası 64, no. 1s: 1– 25.
Erol, E., F. Erataş, ve H. B. Nur. (2013). «Çevresel Kuznets Eğrisi’nin Yükselen Piyasa Ekonomilerindeki Geçerliliği: Panel Veri Analizi.» The Journal of
Academic Social Science 1, no. 1 s:400-415.
Grossman, G.M., ve A. B. Krueger. (1991). «Environmental Impacts of A North American Free Trade Agreement.» NBER Working Papers, no. 3914
Grossman, G.M., ve A. B. Krueger. (1996). «The inverted-U: what does it mean?»
Halıcıoğlu, Ferda, (2008). «An Econometric Study of CO2 Emissions, Energy Consumption,Income and Foreign Trade in Turkey.» MPRA Paper, no. 11457
Hansen, James (2004) “Defusing the Global Warming Time Bomb”, Scientific American 290, n.3, ss. 68-77.
Hiç, 1994. M. Büyüme ve Gelişme Ekonomisi. Ankara: Filiz Kitabevii,
IPCC (2001b) “Climate Change: The Scientific Basis - Summary for Policy Makers”, Contribution of the Working Group I to the Third Assessment Report, Editors: J.T. Houghton et al.., Cambridge University Pres, Cambridge.
IPCC (2007) “Climate Change: The Scientific Basis - Summary for Policy Makers”, Contribution of the Working Group I to the Third Assessment Report, Editors: J.T. Houghton et al.., Cambridge University Pres, Cambridge.
Kaynak, IPCC AR4 Raporu (2007)
Kaynak, 2007. Muhteşem. Kalkınma İktisadı. Ankara: Gazi Kitabevi, Kaynak, 2011. M. Ekonomik Kalkınma. Ankara: Gazi Kitapevi,
Keleş, Ruşen ve Hamamcı, Can (2002) “Çevrebilim”, İmge Kitabevi, 4. Baskı, Ankara.
Kılıç, Ramazan, ve Güray, Akalın, (2016). «Türkiye’de Çevre ve Ekonomik Büyüme Arasındaki ˙Ili¸ski: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı.» Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, no. 16 s:49–60.
Koçak, Emrah, (2007). «Türkiye’de Çevresel Kuznet Egrisi Hipotezinin Geçerlili ˘ gi:ARDL Sınır Testi ˘.» İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, no. 2 s:62–73.
Komen, R., S. Gerking, ve S. Folmer. (1997). «Income and environmental R&D: empirical evidence from OECD countries.» Environment and Development
Economics, no. 2 505 – 515.
Koop, Gary, ve Lise, Tole, (1999).«Is there an environmental Kuznets curve for deforestation?» Journal of Development Economic, no. 58 s:231 – 244. Kurt, F. 2007. «Türkiye’ nin Tarımsal Ticaretindeki Liberalizasyon ve Çevre
Etkileşim.» Adnan Menderes Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aydın,
Kwiatkowski, Denis, Peter, Phillips, Peter ,Schmidt and Yongcheol, Shin (1992), “Testing the Null Hypothesis Of Stationarity Against The Alternative Of A Unit Root:How Sure Are We That Economic Time Series Have A Unit Root?”, Journal of Econometrics, 54, pp. 159-178.
Lindmark, M.(2002). «An EKC-pattern in historical perspective:carbon dioxide emissions, technology, fuel prices and growth in Sweden 1870–1997.»
Ecological Economics 42, no. 1-2 s:333–347.
Luzzati, Tommasa, ve M. Orsini(2009). «Investigating the energy-environmental Kuznets curve.» Energy, no. 34 s:291-300.
Mehrara, Mohsen,(2007). «Energy consumption and economic growth: The case of oil exporting countries.» Energy Policy, no. 35 s:2939-2945.
Ockwell, David, (2008). «Energy and Economic Growth: Grounding Our Understanding in Physical Reality.» Energy Policy 36, no. 12 s:4600–4604. Örgün, Bilgin Orhan, ve Aynur, Pala, (2017). «Enerji Tüketimi, Dışa Açıklık ve
Ekonomik Büyüme İlişkisi: 28 Avrupa Birliği Ülkesi için Panel Granger Nedensellik Analizi.» Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 57, no. 623 s:9- 23.
Özçağ, Mustafa (2011) İnsan Kaynaklı İklim Değişikliği ve Ekonomik Büyüme Türkiye Üzerine Bir Analiz, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Aydın.
Özdemir, Özlem, ve Selin, Özokçu, (2017). «Economic growth, energy, and environmental Kuznets curve.» Renewable and Sustainable Energy Reviews, no. 72 s:1-10.
Özsoy, Erden, ve Tuğberk Tosunoğlu,(2017)«GSYH’nin Ötesi:Ekonomik Gelişmenin Ölçümünde Alternatif Metrikler.» Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi 26, no. 1 s:285-301.
Öztürk, İlhan, ve Ali, Acaravı,(2010). «CO 2 emissions, energy consumption and economic growth in Turkey.» Renewable and Sustainable Energy Reviews 14, no. 9 s:3220-3225.
Öztürk, Kemal, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 22, Sayı 1 (2002) 47-65 Pamir, Nejdet, (2005). «Enerji Politikaları ve Küresel Gelişmeler.» V. Enerji
Sempozyumu, Küreselleşmenin Enerji Sektöründe Yapısal Değişim Programı ve Enerji Politikaları Bildiriler Kitabı. Ankara, s:57-73.
Panayotou, Theodore, (1993). Empirical tests and policy analysis of environmental
degradation at different stages of economic development, ILO, Technology and Employment Programme. Geneva,
Phillips, Philips and Perron Perron, (1988). Testing for a unit root in time series regression, Biometrica, 75, 335-46.
Saatçi, Mustafa, ve Yasemin, Dumrul,(2011). «Çevre Kirliliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Çevresel Kuznets Eğrisinin Türk Ekonomisi İçin Yapısal Kırılmalı Eş-Bütünleşme Yöntemiyle Tahmini.» Erciyes Üniversitesi İ. İ.B. F. Dergis, no. 37 s:65–86.
Sengupta, Jeti,(2011). Understanding Economic Growth: Modern Theory and
Experience. New York,
Seyidoğlu, Halil, (2006). İktisat Biliminin Temeller. İstanbul: Güzem Can Yayınları , Shafik, Nemat, ve Sushenjit, Bandyopadhyay, (1992). «Economic Growth and Environmental Quality: TimeSeries and Cross-Country Evidence.» World
Bank Policy Research Working Pape, no. 904
Simon, David, (2006). Fifty Key Thinkers on Development. New York,
Soytaş, Uğur, ve Ramazan Sarı, (2006). «Energy consumption and income in G-7 countries.» Journal of Policy Modeling 28, no. 7 s:739-750.
Stern, David, (2004). «Economic growth and energy. In: C.J. Cleveland,C.J.,.»
EncyclopaediaEncyclopedia of Energy içinde, yazan C.J. Cleveland, 33-51.
San Diego: Academic Press,
Stern, David, (2004). «The Rise and Fall of the Environmental Kuznets Curve.»
World Development 32, no. 8 s:1419-1439.
Sugiawan, Yogi, ve Shunsuke, Managi, (2016).«The environmental Kuznets curve in Indonesia: Exploring the potential of renewable energy.» Energy Policy, no. 98 s:187–198.
Tamazian, Artur, Juan Pineiro, Chousa, ve Krishna Vadlamannati. (2009). «Does higher economic and financial development lead to environmental degradation: Evidence from BRIC countries.» Energy Policy, no. 37 s:246– 253.
TNO raporu (2009).“Greenhouse Gas Efficiency of Industrial Activities in EU and Non‐EU”, The Netherlands.
Topallı, Nurgün, ve Mehmet, Alagöz, (2014). «Energy Consumption and Economic Growth In Turkey: An Empirical Analysis.» Selçuk Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, no. 32 s:151-159.
Turan, Türkan. (2008). İktisadi Büyüme Teorisine Giriş. İstanbul: Yalın Yayıncılık, Türkeş, Murat (2003) Sera Gazı Salımlarının Azaltılması İçin Sürdürülebilir
Teknolojik ve Davranışsal Seçenekler, V. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi: Çevre Bilim ve Teknoloji Küreselleşmenin Yansımaları, Bildiriler Kitabı, ss. 267-285, Ankara.
Türkeş, Murat (2009) “Kopenhag iklim değişikliği zirvesi ve Türkiye”Cumhuriyet Bilim ve Teknoloji 1185,s.14-15.
UEP (2010) Türkiye’nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planın Geliştirilmesi Projesi, Mevcut Durum Değerlendirme Raporu, (2. Taslak).
United Nations Framework Convention on Climate Change
Usta, Can, (2016).«Türkiye’de Enerji Tüketimi Ekonomik Büyüme İlişkisinin Bölgesel Analizi.» Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi 2, no. 2 s:181- 201.
Ünsal, Erdal, (2007). Makro İktisat. Ankara: İmaj Yayıncılık,
Yaşar, Nermin,(2017). «The Relationship between Energy Consumption and Economic Growth: Evidence from Different Income Country Groups.»
International Journal of Energy Economics and Policy 7, no. 2 s: 86-97.
Yaylalı, B. (2008) Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kullanımı İle Bölgesel Ölçekte Sera Gazı Emisyonu Azaltımı İçin Örnek Bir Çalışma, Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Makine Mühendisliği Anabilim Dalı, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
Yıldırım, Ertuğrul, Alper, Aslan, İlhan, Öztürk. (2014). «Energy consumption and GDP in ASEAN countries: bootstrap-corrected panel and time series causality tests.» Singapore Economic Review 59, no. 2 s:1-9.
Zhang, Fuqiang (2000) “Can China Afford to Commit Itself an Emission Cap? An Econometric and Political Analysis”, Energy Economics, Vol. 22, ss. 587- 614.
İNTERNET KAYNAKLARI
https://www.ipcc.ch/assessment-report/ar4/ Erişim tarihi: 18 Mayıs 2019
http://www.eea.europa.eu/ Erişim tarihi: 10 Mayıs 2019 http://www.eea.europa.eu/ Erişim tarihi: 10 Mayıs 2019 https://unfccc.int/ Erişim tarihi: 09 Nisan 2019
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Özgeçmiş Adı Soyadı: KADİR DEDEMEVİ
Doğum Yeri: KONYA Doğum Tarihi: 21/05/1987 Medeni Durumu: EVLİ
Öğrenim Durumu Derece: Okulun Adı:
İlköğretim: İHSAN ÖZSKAŞIKÇI İLKOKULU (1993-1998) Ortaöğretim: İHSAN ÖZKAŞIKÇI ORTAOKULU(1998-2001) Lise: KONYA LİSESİ (2001-2004)
Lisans. DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ(2006-2013)
Yüksek Lisans. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ (2015-…)
Becerileri: OFİS PROGRAMLARI, PROJE YAZILIMI
İlgi Alanları: MÜZİK, SPOR, SİNEMA
Halen Yaptığı İş: PROJE HAZIRLAMA VE DANIŞMANLIK Hakkımda bilgi almak için önerebileceğim şahıslar: (Doldurulması isteğe bağlı) SMMM İSMAİL TURAN
SMMM SEYİT FARUK ÖZSELEK
Tel: 0506 634 84 84
E-mail: Kadirizm55@hotmail.com