VERİ TOPLAMA ARAÇLARI

Bu bölümde araştırmada kullanılan veri toplama araçlarına ve onların geçerlik, güvenirliklerinin sağlanmasına ilişkin yürütülen çalışmalara yer verilmiştir. Araştırmanın yöntemi dört farklı aşamadan meydana gelmektedir. Yöntemin içerdiği bu aşamalar ve sahip olduğu karma desen, araştırmada farklı veri toplama araçlarının kullanımını da beraberinde getirmiştir. Araştırmanın yöntemine bakıldığında ilk sırada, matematik öğretmen adaylarının PISA’da ölçülen matematik okuryazarlığı konusunda farkındalık düzeylerinin test edilmesi işlemi yer almaktadır. Bu işlemin gerçekleştirilmesi amacıyla 2’si kapalı, 8‘i açık uçlu olmak üzere toplam 10 sorudan oluşan PISA matematik okuryazarlığı farkındalık ön testi hazırlanmıştır. Test, PISA matematik okuryazarlığı alanında çalışmaları olan ve güncel olarak konuyla ilgilenmeye devam eden bir matematik eğitimi uzmanı tarafından incelenmiştir. Testin, bu çalışmada farkındalıkları tespit etme amacıyla bir ön test olarak kullanılması uzman tarafından uygun görülmüştür. Farkındalık testinin içeriğinin temelinde “PISA’yı tanıyor muyuz?, İçeriğini biliyor muyuz?, Gerekli/faydalı buluyor muyuz?” şeklinde üç soru yatmaktadır. Bu üç soru temelinde hazırlanan ve 10 sorudan oluşan farkındalık ön testi Ek 4’te sunulmuştur.

Öğretimin tasarlanması için PISA projesine ilişkin OECD tarafından yayımlanan çerçeveler (frameworks), teknik raporlar (technical reports); MEB tarafından yayımlanan ulusal raporlar; PISA matematik okuryazarlığı uzman ekibinde yer alan yazarların kitapları, OECD-PISA matematik okuryazarlığı uzman ekibinin bazı üyeleri ile araştırmacı arasında yapılan yazışmalar (e-posta) ve alan yazında yer alan makaleler incelenmiştir. Tüm bu kaynaklar PISA’nın, matematik okuryazarlığı alanında neleri, nasıl ölçtüğünü belirleyebilmek amacıyla döküman analizine tâbi tutulmuştur. Buradan elde edilen verilerle, öğretimin içeriğini oluşturması gereken temel kazanımlar ortaya çıkarılmıştır.

İçeriği, alan yazından elde edilen verilerle oluşturulan öğretimin amacı, matematik öğretmen adaylarına matematik okuryazarlığı sorusu seçme ve yazma

becerilerini kazandırmaktır. Bu yüzden yine alan yazın incelenerek böyle bir öğretimin değerlendirilmesi sürecinde ne tür ölçme araçlarının kullanılması gerektiği araştırılmıştır. Sonuç olarak, nicel verilerin toplanması için literatürde yer alan “ölçüt bağımlı ölçme araçlarının” (criterion based test) özelliklerinin bu araştırmanın dokusuna ve amacına uygun olduğu görülmüştür. Mc Loughlin ve Lewis (1997) tarafından ölçüt bağımlı ölçme araçlarının özelliklerine ilişkin şu açıklamalar yapılmıştır (Akt, Gencer, 7).

 Öğrenci performansını önceden belirlenmiş bir ustalık ya da başarı düzeyi ile kıyaslar.

 Çok kesin ve dar beceri alanlara odaklanır ve buralardaki ustalık derecesini özetler. Bu nedenle program planlamasında ve gelişmenin izlenmesinde daha yararlıdır.

 Bu tür testler çoğu akademik alan için mevcut olduğu gibi öğretmen tarafından da geliştirilebilir ve belirli becerileri öğrenmekte olan öğrenciler için uygundur.

 Belirli ders içi amaç ve hedef önermelerinde bulunabilen bu testler, eğitim programlarının tasarımında yararlı olur.

Yukarıda ölçüt bağımlı ölçme araçlarına ilişkin belirtilen özelliklerin bu araştırmanın amacı ile tam olarak örtüştüğü anlaşılmaktadır. Bu nedenle araştırmanın nicel veri toplama araçları hazırlanırken ölçüt bağımlı ölçme araçlarının geliştirilmesine ilişkin alan yazında yer alan öneriler dikkate alınmıştır. Bu bağlamda, testler hazırlanırken amaç matematik öğretmen adaylarının;

 PISA matematik okuryazarlığı farkındalık düzeylerinin ve

 Matematik okuryazarlığı sorularını seçebilme,

 Matematik okuryazarlığı soruları yazabilme becerilerinin gelişimini izlemektir. Diğer bir ifadeyle amaç, matematik öğretmen adaylarının yukarıda belirtilen ders içi hedeflere ulaşma düzeylerini tespit etmektir. Testlerin geçerliği için alan yazında ölçüt bağımlı testlere ilişkin özellikler dikkate alınmıştır. Bunun yanı sıra testlerin, PISA matematik okuryazarlığı alanında çalışmaları olan ve güncel olarak konuyla ilgilenmeye devam eden bir matematik eğitimi uzmanı tarafından incelenmesi de sağlanmıştır. Uzmandan alınan görüşler doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bu işlemlerin ardından öğretimin uygulanması, geliştirilmesi ve değerlendirilmesi

süreçlerinde kullanılan ön teste ve son testlere nihai şekilleri verilmiştir. Ön test Ek 4’te diğer testler ise Ek 5’te sunulmuştur.

Öğretimin, uygulamalara katılan matematik öğretmen adaylarının görüşleri üzerinden değerlendirilmesi işlemi için yarı yapılandırılmış mülâkatlardan elde edilen verilerden yararlanılmıştır. Katılımcılara ilk olarak; “öğrencilerin matematik okuryazarlığını değerlendirebilecek nitelikte soru seçebiliyor musunuz, yazabiliyor musunuz?” sorusu yöneltilmiştir. Güvenirliği sağlamak adına mülâkat sırasında tüm sınıfa hitaben “Çok samimi konuşmanızı istiyorum şu an” ve “Matematik okuryazarlığı sorusu yazmayı öğrendiniz mi? Açıkça ve yüreklice söyleyiniz.” şeklinde ifadeler kullanılmıştır. Ardından katılımcı tarafından verilen cevaba göre soru seçemediğini ya da yazamadığını belirten katılımcılardan bu durumun nedenlerini, olumlu yanıt verenlerden ise öğretim sürecinde karşılaştıkları fırsatları ifade etmeleri istenmiştir. Böylece matematik öğretmen adaylarının matematik okuryazarlığı soruları seçme ve yazma konusunda karşılaştıkları fırsatlar ve engeller ortaya çıkarılmıştır. Mülâkatlar; araştırmacının gözleminde, bu çalışma kapsamında uygulanmış olan öğretimin hem içeriğine hem de sürecine hâkim olan bir matematik eğitimi uzmanı tarafından yapılmış ve video kamera aracılığıyla kayıt altına alınmıştır.

Birinci grupta, tasarlanan öğretime ilişkin yapılan tüm uygulamaların ardından matematik okuryazarlığı farkındalığını ve bu alanda soru seçme ve yazma becerilerini ölçen bir son test yapılmıştır. İkinci gruba sekizinci haftada matematik okuryazarlığı farkındalığını ve bu alanda soru seçme ve yazma becerilerini ölçen bir test yapılmıştır. Yine ikinci gruba, uygulamalarının sonunda, bu defa sadece soru seçme ve yazma becerilerini ölçen bir test daha yapılmıştır. Uygulamaların ardından yapılan bu testte matematik okuryazarlığı farkındalığının tekrar ölçülmesine ihtiyaç duyulmamıştır. Zira farkındalık, ön testte ve sekizinci haftada yapılan testte ölçülmüştür, katılımcıların üçüncü kez aynı sorularla yüz yüze getirilmemesi amaçlanmıştır. Söz konusu testlere Ek 5’te yer verilmiştir.

İkinci grupta yer alan öğretmen adaylarına sekizinci haftalarında yapılan ve onların matematik okuryazarlığı alanında; farkındalık düzeylerinin, soru sınıflandırma, seçme ve yazma becerilerinin ölçüldüğü son testte;

 Matematik okuryazarlığı farkındalık düzeylerini ölçmeyi amaçlayan 8,

 Matematik okuryazarlığı sorularını seçme becerilerini ölçmeyi amaçlayan 20 ve

 Matematik okuryazarlığı sorusu yazma becerilerini ölçmeyi amaçlayan 4 soru bulunmaktadır. Öğrencilerin tüm öğretim süreci boyunca en az 4 soru yazmaları

istenmiştir. Yazma becerisinin değerlendirilmesi işlemi; sadece sınav anında yazılan sorular üzerinden değil, öğretim sürecinde öğretmen adaylarının araştırmacıya teslim ettiği sorular üzerinden de gerçekleştirilmiştir.

Son test 20’si çoktan seçmeli, 12’si açık uçlu olmak üzere toplam 32 sorudan oluşmaktadır. Araştırmada kullanılan tüm veri toplama araçlarının bir arada görülmesi ve birbirlerini tamamlar nitelikte olduklarının fark edilmesi amacıyla bir özet tablo oluşturulmuştur. Tablo 12’de araştırmada kullanılan tüm veri toplama araçlarına, niçin kullanıldıklarına ve içeriklerine ilişkin bilgilere özet hâlinde yer verilmiştir.

Tablo 12. Veri Toplama Araçlarına İlişkin Özet Bilgiler Aşama Amaç Araç İçerik

1 Farkındalıkların test _edilmesi Farkındalık _{Ön testi} PISA’yı tanıyor muyuz?, İçeriğini biliyor muyuz?, _{Gerekli/faydalı buluyor muyuz?}

2 Öğretimin tasarlanması Alan yazın

PISA projesine ilişkin OECD yayınları: çerçeveler (frameworks), teknik raporlar (technical reports); MEB yayınları: ulusal raporlar; PISA matematik okuryazarlığı uzman ekibinde yer alan yazarların kitapları, bu uzmanlarla araştırmacı arasında yapılan yazışmalar (e-posta) ve alan yazında yer alan makaleler 3 Öğretimin uygulanması geliştirilmesi değerlendirilmesi Kamera Mülâkat

Ders içeriği, ders akışı ve yardımcı materyaller Soru seçme ve yazmada karşılaşılan fırsatlar ve engeller

4

Öğretimin etkilerinin üç değişken üzerinden değerlendirilmesi

Son test Farkındalık + Seçme + Yazma

Ön test ve son test verileri ile grup içi karşılaştırmalar yapılarak öğretim, nicel olarak değerlendirilmiştir. Son testten elde edilen verilerle öğretimin ilgili üç değişken üzerinden değerlendirilmesi sağlanmıştır.