ARAŞTIRMANIN PROBLEMİ

MEB tarafından matematik eğitiminin amaçlarından birisi olarak gösterilen; öğrencilere hayatta ihtiyaç duyacakları temel matematiksel bilgi becerileri kazandırma hedefi ve PISA’nın tam da bu bilgi ve becerileri ölçmeye dönük çalışmalar yapması, PISA’yı ve sonuçlarını dikkate değer kılmaktadır. Gerek PISA’daki ulusal performans gerekse alan yazında yer alan ders kitabı inceleme çalışmalarının sonuçları, ülkemizde PISA matematik okuryazarlığı ölçeğinde yer alanlara eşdeğer nitelikte olan ve bu alanda öğrencileri değerlendiren sorulara ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Bundan ötürü bu çalışma ağırlıklı olarak soru yazma eğitimine adanmıştır. Araştırmanın problemi, ülkemizde öğrencilerin PISA matematik okuryazarlığı alanında değerlendirilmelerine fırsat sunacak soruların ve bu soruları hazırlamaya yönelik çalışmaların eksikliğidir. Bu problemi çözmek için PISA’nın neleri nasıl ölçtüğünün belirlenmesi ve bu belirlenen alanları ölçebilecek soruları yazabilen bireyler yetiştirilmesi, öncelikli ihtiyaç olarak görülmektedir.

Öğretimin bileşenlerinden öğretmenler, dolayısıyla da öğretmen adayları bu noktada etkin bir güç olarak görülmektedir. Öğretmen adaylarının, matematik okuryazarlığı soruları seçebilecek ve yazabilecek yetkinliğe erişmeleri, bu probleme önemli ölçüde çözüm getirebilir. Bu bağlamda araştırmanın alt problemleri şunlardır.

1. Matematik öğretmen adaylarının PISA’da ölçülen matematik okuryazarlığına ilişkin farkındalıkları ne düzeydedir?

2. Tasarlanan PISA matematik okuryazarlığı öğretimi; matematik öğretmen adaylarına,

a. Matematik okuryazarlığına ilişkin ne düzeyde farkındalık kazandırmaktadır?

b. Matematik okuryazarlığı alanında soru seçme ve yazma becerilerini ne ölçüde kazandırmaktadır?

3. Matematik öğretmen adaylarının soru seçme ve yazmada karşılaştıkları fırsatlar ve engeller nelerdir?

1.9. ÇALIŞMANIN AMACI

Problem olarak ülkemizde öğrencilerin PISA matematik okuryazarlığı alanında değerlendirilmelerine fırsat sunacak soruların ve bu soruları hazırlamaya yönelik alt yapının eksikliği gösterilmektedir. Böyle bir alt yapının oluşturulması için matematik okuryazarlığı alanında PISA tarafından hangi becerilerin nasıl ölçüldüğünü açıklayabilecek içeriğe sahip bir öğretim tasarlanması, uygulanması ve geliştirilmesi gerekmektedir. Öğretimin içeriğinin belirlenmesi için ise öncelikli olarak öğretmenlerin PISA matematik okuryazarlığına ilişkin farkındalıklarının ortaya çıkarılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle araştırmanın genel amacı matematik öğretmen adaylarına matematik okuryazarlığı alanında soru seçme ve yazma becerilerini kazandırmaya yönelik bir öğretim tasarlamaktır. Bu genel amacın gerçekleşmesi için şu iki alt amaca ulaşılması planlanmıştır.

1. Matematik öğretmen adaylarının PISA’da ölçülen matematik okuryazarlığına ilişkin farkındalık düzeylerini belirlemek

2. Matematik öğretmen adaylarına PISA matematik okuryazarlığı alanında soru yazma ve seçme becerilerini kazandırmaya yönelik bir öğretim tasarlamak, uygulamak, geliştirmek ve etkilerini ölçmek

1.10. ÇALIŞMANIN ÖNEMİ

Akademik başarının bağımlı değişken olarak yer aldığı bir çalışmada standart bir matematik testinin kullanılması, araştırma sonuçlarını daha güvenilir ve genellenebilir kılacaktır (Olkun, Denizli, Kozan, Ayyıldız, 2013). Alan yazına, matematik okuryazarlığı alanında kullanılabilir nitelikte standart başarı testlerinin kazandırılabilmesi için öncelikle bu testlerin içeriğini oluşturacak soruların yazılabilmesi veya seçilebilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada öğretmen adaylarına matematik okuryazarlığı alanında soru seçme ve yazma becerileri kazandıracak bir öğretim tasarlanması amaçlanmaktadır. Bu yönüyle çalışma, eğitim araştırmalarında sıkça başvurulan öğretim ilke, yöntem ve tekniklerinin etkinliğinin karşılaştırıldığı, demografik faktörlerin başarıya etkisi şeklinde akademik başarının bağımlı değişken olarak belirlendiği çalışmalarda kullanılabilecek geçerli ve güvenilir ölçme değerlendirme araçları hazırlanabilmesi için bir alt yapı oluşturmaktadır.

Ders kitaplarında yer alan soruların, problem çözme öğretimini ve başarısını etkileyen en önemli faktörler arasında yer aldığı belirtilmektedir (Artut, 2009). İskenderoğlu ve Baki (2011) tarafından yapılan bir çalışmada ilköğretim 8. sınıf kitaplarında bulunan soruların, matematik öğretimi programında ve PISA’nın matematik yeterliklerinde yer alan becerilerin büyük bir bölümünü ölçmediği belirtilmiştir. İlgili çalışmada, yeterlik düzeylerini kapsamlı bir şekilde ölçebilecek soruların da ders kitaplarında bulundurulması önerilmektedir. Bununla birlikte Çakır (2009) tarafından yapılan çalışmada ders kitaplarında yer alan soruların farklı düzeylerdeki öğrencilerin değerlendirilmesine fırsat vermediği belirtilmektedir. Söz konusu araştırmalar matematik ders kitaplarında yer alan soruların kapsam geçerliğinin yeterli olmadığı düşüncesini ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamda belirtilen eksikliğin giderilmesi için soru seçme ve yazma becerilerine sahip bireylerin yetiştirilmesi ihtiyaç olarak görülmektedir. Araştırmanın, bu bireylerin yetiştirilmesine yönelik bir öğretim tasarlaması yönüyle alan yazında önemli bir yere sahip olacağı ön görülmektedir.

Matematik eğitiminin genel amaçlarına ulaşılıp ulaşılmadığının ölçülmesi ve değerlendirilmesi eğitimin tamamlayıcı bir unsuru olarak görülmelidir (NCTM, 2000), çünkü geçerliliği buna bağlıdır. Bu bağlamda araştırmanın, matematik eğitiminin, matematik okuryazarı bireyler yetiştirme sürecinde ne ölçüde başarıya ulaştığını değerlendirebilecek ölçme araçlarının alan yazına kazandırılması açısından bakıldığında bir ön çalışma, bir alt yapı çalışması niteliğine sahip olduğu görülebilir.

Araştırmada, uluslararası öğrenci değerlendirme programının (PISA) 2003-2012 aralığında yaptığı uygulamalarında hangi bilgi ve becerileri nasıl ölçtüğü, bu süreçte ne tür değişiklikler yaptığı, ilgili raporlar incelenerek “İlgili Beceriler ve Düşünme Süreçleri” başlığı altında (Bkz. s 11) ortaya konulmuştur. PISA tarafından oluşturulan matematik okuryazarlığı literatürünü bu yönüyle boylamasına inceleyen ve sunan ilk ulusal çalışmadır. PISA raporlarından elde edilen güncel bilgiler doğrultusunda matematik okuryazarlığı sorusu seçme ve yazma becerilerini geliştirmeye yönelik yapılan ilk ulusal öğretim tasarımı çalışmasıdır.

Çalışma sonunda elde edilen matematik okuryazarlığı sorusu seçme ve yazma öğretiminden, öğretmenlere hizmet içi seminerlerde yapılacak programlarda kaynak olarak yararlanılabilir. Tasarlanan öğretim aracılığıyla, yetiştirilecek öğretmen adaylarının da böylesine güncel bir konuda yetkin bireyler olarak mezun olmaları sağlanabilir. Bu yönüyle de tasarlanan öğretimin, lisans ve lisans üstü eğitimleri sırasında yararlanılabilecek bir kaynak teşkil edeceği ön görülmektedir.

Tüm bu açılardan bakıldığında, araştırmanın yaygın bir etkiye sahip olacağına ilişkin önemli göstergeler ortaya çıkmaktadır. Çalışmanın, öğretimin ana bileşenleri üzerinde nasıl bir etkiye sahip olabileceğini kestirmek adına bu bileşenler üzerindeki yeri şöyle açıklanmıştır.

Araştırma sürecinin başlangıcında öğretmenlerin (bu çalışma için, öğretmen adaylarının) matematik okuryazarlığı farkındalıkları doğrudan ölçülmüştür. Uygulanan öğretim aracılığıyla bu farkındalığın arttırılmasına, soru seçme, yazma becerilerinin kazandırılmasına yönelik doğrudan bir etki amaçlanmıştır.

Yardımcı materyaller (ders kitapları) ve ölçme değerlendirme boyutlarının, öğrencilerin matematik okuryazarlığı düzeylerinin değerlendirilmesine fırsat sağlamadığı yönündeki eksiklik ise alan yazında yer alan çalışmalar aracılığıyla tespit edilmiştir. Araştırma öğretmen adayları üzerinden yürütüldüğünden, ders kitapları ve ölçme değerlendirme boyutlarının ise onlar aracılığıyla bu çalışmadan zamanla ve dolaylı olarak etkileneceği ön görülmektedir.

Ulaşılan veri kaynaklarında soru yazma konusunda bireysel ve kurumsal çalışmaların olduğu ortaya çıkmaktadır. Bunlar; öğrencilerin bir üst öğretim kurumuna geçerken gireceği sınavlara hazırlık için soru yazma çalışmalarını, eğlenceli bulunan ve toplumda zekâ soruları olarak bilinen problemlerin derlendiği çalışmaları kapsamaktadır. Bu çalışmada amaç öğrencileri sınavlara hazırlayacak sorulardan ziyade öğrencilerin yaşam becerilerini, gerektiğinde matematiği hayatta kullanma becerilerinin

ne düzeyde olduğunu ölçmeye yönelik soruların seçilmesine ve yazılmasına yönelik bir öğretim tasarlamaktır. Yanı sıra bu araştırma, bilimsel metodoloji kullanılarak matematik okuryazarlığını ölçme amacına hizmete edecek soruları seçme ve yazma becerilerini geliştirmeye yönelik tasarlanan ve raporlanan ilk eğitim çalışmasıdır.

1.11. VARSAYIMLAR

Bu çalışmada, matematik okuryazarlığı alanında farkındalığın, bu alanda daha belirleyici beceriler soru seçme ve yazmanın bir ön şartı olduğu varsayılmıştır.

1.12. SINIRLILIKLAR

Tasarlanan öğretime ilişkin uygulamalar özel öğretim yöntemleri, öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı dersleri kapsamında ve bu derslere ait saatlerde yapılmıştır. Ancak yine de tüm öğrencilerin her derse katılımı sağlanamamıştır. Birinci grupta yapılan her bir derse ortalama 12, ikinci grupta yapılan her bir derse ise ortalama 28 kişinin katıldığı tespit edilmiştir.

II. BÖLÜM

YÖNTEM

Bu araştırma, matematik öğretmen adaylarına matematik okuryazarlığı alanında soru seçme ve yazma becerilerini kazandırmaya yönelik bir öğretim tasarlamayı amaçlamaktadır. İlgili amaca ulaşmak adına araştırmanın yöntemi, her biri kendi içinde alt basamaklara sahip olan toplamda dört sürecin birleşiminden meydana gelmektedir. Bu bölümde, yöntemi meydana getiren ilgili dört süreçte kullanılan araştırma modelleri, yöntemleri, teknik ve desenleri hakkında bilgi verilmektedir. Yanı sıra çalışma grubu ve nasıl seçildiğine, veri toplama araçları ve nasıl oluşturulduklarına, verilerin nasıl toplandığı ve çözümlendiğine ilişkin bilgiler de yine bu bölümde yer almaktadır.