Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının Yapısı

VDK Maliye Bakanlığı’nın merkez kuruluşundaki danışma ve denetim birimleri arasında yer almaktadır (KHK, 178/19). VDK doğrudan Bakana bağlı olarak Başkan, Başkan Yardımcıları, Grup Başkanları ve Vergi Müfettişlerinden (Vergi Başmüfettişi, Vergi Müfettişi ve Vergi Müfettiş Yardımcısı) oluşmaktadır. VDK’nın amacı, kayıt dışı ekonomi ile etkin mücadele etmek ve vergi denetiminde kalite ve verimliliği artırmaktır. VDK bu amaçla vergi denetiminde; “etkinliği”, “verimliliği” ve “uzmanlaşmayı” esas almaktadır. VDK’ya verilen görevlerin yerine getirilmesinde, uzmanlaşma ve işbölümünün sağlanması amacıyla uygun görülen yerlerde Maliye Bakanının onayı ile ve doğrudan VDK’ya bağlı olmak üzere dört farklı grup başkanlığı kurulmasına izin verilmiştir. Grup başkanlıkları, uygun görülen yerlerde ihtiyaca göre birden fazla sayıda olabilecektir. Bunlar;

a- Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı, b- Büyük Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı,

c- Organize Vergi Kaçakçılığı ile Mücadele Grup Başkanlığı,

d- Örtülü Sermaye, Transfer Fiyatlandırması ve Yurtdışı Kazançlar Grup Başkanlığı, şeklindedir.

Vergi Denetim Kurulu’nun organizasyon yapısı aşağıda olduğu gibidir.

21

Tablo 2: Vergi Denetim Kurulu Organizasyon Şeması

Kaynak: Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Faaliyet Raporu 2013: 13

VDK’nın 31/12/2014 tarihi itibarıyla kadro durumuTablo 3 deki gibidir.

Tablo 3: VDK Kadro Dağılımı

UNVANI TOPLAM DOLU BOŞ

Başkan 1 1 0

Başkan Yardımcısı 6 1 5

Vergi Başmüfettişi 891 295 596

Vergi Müfettişi 5.444 3.121 2.323

Vergi Müfettiş Yardımcısı 7.905 5.796 2.109

TOPLAM 14.247 9.214 5.033

22

VDK 2014 yılı faaliyet raporuna göre, 2013 yılı içerisinde incelenen mükellef sayısı geçen yıla oranla % 50’nin üzerinde bir artışla 71 bin 352’ye ulaşmıştır. Vergi incelemesi raporları neticesinde talep edilen vergi tarhiyatı yaklaşık % 100 artışla 8,5 milyar liraya ulaşırken, vergi cezasında ise toplam 19 milyar lira ile 2012 yılına oranla % 100’ün üzerinde bir artış yaşanmıştır (Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 2015, S.132). İlgili dönem faaliyet raporlarına göre, VDK’nın 2012 yılı boş kadro sayısı 9.480, 2013 yılı boş kadro sayısı 8.697 kişidir. 2013 yılında boş kadroya 783 kişi atanmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda bulunan matrah farklarındaki artışlar, Tablo 3’de görülen boş kadroların doldurulmasının, vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, denetçi sayısının arttırılmasıyla vergi kaybının önüne geçme arasında kuvvetli ve pozitif yönlü bir ilişki bulunmaktadır.

31/12/2014 tarihi itibarıyla Vergi Müfettişlerinin bağlı bulundukları gruplara göre dağılımı Tablo 4 deki gibidir.

Tablo 4: Vergi Müfettişlerinin bağlı bulundukları gruplara göre dağılımı

Kaynak: Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Faaliyet Raporu 2014 s.11

Tablo 4’de görüleceği üzere, Kurulda görev yapan toplam 9.212 (Başkan ve 1 Başkan Yardımcısı hariç) kişinin 295’i Vergi Başmüfettişi, 3.121’i Vergi Müfettişi, 5.796’sı ise Vergi Müfettiş Yardımcısıdır.

Gelir idaresi verilerine göre 2014 yılında vergi mükellefi sayısının 9.910.165 kişi olduğu göz önüne alındığında, vergi müfettişi başına düşen mükellef sayısı yaklaşık olarak 1.076’dır. Buna karşın VDK, 2014 yılında mevcut yapısıyla 1.811 mükellefi denetlemiştir (VDK 2014 yılı faaliyet raporu s.39). Mevcut yapı ile

UNVANI ^A GRUBU B GRUBU C GRUBU Ç GRUBU EĞiTiM (BAŞKANLIK) ^TOPLAM Vergi Başmüfettişi 0 240 20 35 0 295 Vergi Müfettişi 2.673 298 66 56 28 3.121

Vergi Müfettiş Yardımcısı 4.449 188 0 0 1.159 5.796

-Yetkili Vergi Müfettiş Yrd. 1.092 36 0 0 0 1.128

-Yetkisiz Vergi Müfettiş Yrd. 3.357 152 0 0 1.15 9 4.668

23

mükelleflerin çok az bir kısmı denetlenebilmektedir. Dolayısıyla, mevcut yapının etkin bir vergi denetimi için yetersiz kaldığı görülmektedir.

Dubin ve Wilde’ın 1988 tarihli çalışmasında, vergi denetimi ile vergiye uyum arasında pozitif bir ilişki olduğu ortaya konmuştur (Dubin ve Wilde, 1988:70-71). vergi denetimi ile vergi kaçırma eğilimi arasında ters yönlü bir ilişki vardır(Gümüş, 2013: 90). Denetçilik mesleğinde en uzun geçmişe sahip olan İngiltere ve Almanya gibi ülkelerde denetim büyük ölçüde özelleştirilmiş, Bağımsız denetçilerin denetimine ağırlık verilmiştir. Almanya’da mükelleflerin yaklaşık yarısı her yıl denetlenmektedir. İşyerlerinde yapılan vergi denetimleri sonucunda vergi kaçakçılığının yapılmış olduğunun tespit edilmesi durumunda çok sert cezalar uygulanmaktadır. Bu durum mükelleflerin vergi kanunlarında belirtilen görev ve sorumluluklarını ileri düzeyde yerine getirmelerini sağlamaktadır. Mükellefler ciro, kâr ve aktif toplamı gibi bazı ölçüler dikkate alınarak büyük, orta, küçük ve en küçük işyerleri olmak üzere sınıflandırılmışlardır. Büyük işletmeler azami 5 yıl içinde tüm dönemler itibariyle incelenmekte; orta işletmelerde inceleme süresi 12 yıla kadar çıkabilmektedir. GV beyannameleri, tarhiyat işlemlerinin üst derecede bir vergi denetmeni tarafından imzalanmasından önce orta derecede bir vergi denetmeni tarafından kontrol edilmek zorundadır (Yurteri, 2011: 226).

Denetime yetkili ve görevli personel sayısının arttırılması ve bağımsız denetim elemanlarına alternatif denetçi olarak yetki ve sorumlulukların verilmesi, denetimi yeterli seviyeye getirmede başvurulabilecek yöntemlerdir.

24

Grafik 1: Vergi Müfettişlerinin Unvana Göre Dağılımı

Kurulda görevli inceleme elemanlarının %3’ü Vergi Başmüfettişi, %34’ü Vergi Müfettişi, %63’ü de Vergi Müfettiş Yardımcısıdır.

31/12/2014 tarihi itibarıyla komisyon çalışmaları, idari görev, yurtdışında bulunma, ücretsiz izin, Yetkisiz Vergi Müfettiş Yardımcıları ve benzeri hususlar dikkate alınarak hesaplanan aktif iş gücü sayısının Grup Başkanlıkları itibarıyla dağılımı Tablo 5’te ayrıntılı olarak yer almaktadır (Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Faaliyet Raporu, 2014: 12).

Tablo 5: Grup Başkanlıklarına Göre Aktif İşgücü Dağılımı

Kaynak: Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Faaliyet Raporu 2014 s.12

VDK’nın kurulduğu 2011 yılından 2014 yılına kadar, üç yıl içerisinde toplam personel sayısı 3.890 dan 3.933’e yükselmiştir. Dolayısıyla personel sayısındaki artış oranı %1,1düzeyindedir. Oral ve Koç’un 2015 yılında ortaya koyduğu çalışmalarında görüldüğü üzere, 2009 yılında Almanya’nın 112.291, İngiltere’nin 70.700, ABD’nin 92.577 vergileme ve denetimi ile görevli personeli bulunmaktadır.

UNVANI A GRUBU B GRUBU C GRUBU Ç GRUBU TOPLAM Vergi Başmüfettişi ₀ 165 14 19 198 Vergi Müfettişi 2.292 240 49 42 2.623 Vergi Müfettiş Yardımcısı 1.076 36 _{0 0} 1.112

25

Öte yandan mükelleflerin yapısı, büyüklükleri, faaliyet alanları, taşıdıkları vergisel riskler ve kullandıkları muhasebe sistemleri farklılık gösterdiğinden, bunları denetleyecek olan vergi müfettişlerinin de farklı özelliklere sahip olmaları gerekmektedir. Ancak, mevcut yapıda denetim elemanlarının denetlenecek mükelleflerin niteliği bakımından, büyük ve küçük işletme ayrımına gidilmiştir. Denetim alanı konusunda organize olmamaları önemli bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır (Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 2015: 2).

Ülkemizde etkin bir vergi denetimi için denetim elemanı sayısının arttırılması yoluna gidilmesinin yansıra yetiştirilecek denetim elemanlarının; mükelleflerin yapısı, büyüklüğü, faaliyet gösterdikleri sektör, kullandıkları muhasebe sistemi, taşıdıkları vergisel riskler gibi unsurların göz önünde bulundurularak yetiştirilmesi ve organize edilmesi gerekmektedir.