Vergi Cennetleri

Kara para aklama faaliyeti denilince akla ilk gelen terimlerden biri de hiç şüphesiz vergi cennetleridir (Tax Haven). Vergi cennetleri; özellikle kıyı bankacılığı (Off-shore banking) ve paravan şirketler (shell company) vasıtasıyla kara para aklamanın basit ve elverişli olduğu yerlerdir. Vergi cennetleri; çok düşük vergi oranlarına ve vergisel bir takım kolaylıklara sahip, yabancı yatırımcılara yönelik olarak düzenlenen ya da zorlaşan uluslararası rekabet şartlarında, işletmelere ve bireylere vergiden kaçınmak için çeşitli imkânlar sunan özel yerler olarak tanımlanabilir³⁴⁶. Vergi cennetlerinde, elde edilen kazançlar düşük ya da sıfır vergi oranlarında işlem gördükleri için ister dürüst olsun ister kara para aklayıcısı olsun pek çok kişinin ilgisini çekmektedir.

Vergi cenneti sayılan ülkeler kendilerinin bu kapsamda bir olduklarını kabul etmemekle birlikte, vergi cenneti ülkelerin hükümetleri sırayla çok uluslu şirketler tarafından sağlanan istihdam, teknoloji ve sermaye için bazı potansiyel vergi gelirini

344 Ulusoy, Ahmet, Birol Karakurt, Vergi Politikasının Mali Amacının Karşılanamamasında Vergi Cennetleri ve Offshore Finansal Merkezlerin Rolü, Tisk Akademi, 2009/4, ( sayı 8), ss. 80-105.

345 Bilici, 2004, s.602.

346 Öztürk, Serdar, Özlem Ülger, Vergi Cennetlerinin Küresel Finansal Kriz Üzerine Ekonomik Etkileri:

Vergi Kaçırma, Vergiden Kaçınma ve Kara Para Aklamadaki Rolü, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2016/9 (1), ss. 237-254.

99 feda etmeye gönüllüdürler³⁴⁷. Bu kapsamda belli ölçüde politik istikrar, tatminkâr ve güvenilir ulaşım yolu, iletişim hizmetleri, tarafsız yargı ve kurumlara ilişkin esnek yasal statü³⁴⁸ şeklindeki imkânlarla uluslararası yatırımcıları cezbetmektedir. Ayrıca, vergi cenneti olan ülkelerde faaliyet gösteren kurumlara hizmet sunabilecek ve destek olabilecek düzeyde profesyonel hukukçuların, danışmanların, denetçilerin, muhasebe uzmanlarının ve finansal analistlerin de olduğu görülmektedir³⁴⁹.

Günümüzde uluslararası alanda yatırım yapan şirketler birçok vergi cenneti sayılan ülkelerde faaliyette bulunmaktadır. Uluslararası doğrudan yatırımı teşvik etmek için vergi cenneti ülkeler çok düşük vergi oranları uygulamaktadır³⁵⁰. Vergi cenneti sayılan ülkeler; banka işlemlerinde gizlilik, politik istikrar, bankacılığın nispi önemi, nakit kontrolünün yokluğu, vergi anlaşması yapılmaması, sermaye hareketlerinin tam serbestlik içinde olması, telekomünikasyon, ulaşım ve konaklama gibi altyapı hizmetlerinin varlığı, alanında uzman personel ve kurumlar gibi özellikleri nedeniyle öne çıkmaktadırlar³⁵¹.

Vergi cennetleri ilk başta piyasaların işleyişini kolaylaştırmak ve Petro-dolarların³⁵² akışını sağlamak için kurulmuşsa da sonradan uyuşturucu ticaretinden sağlanan paranın saklanma ihtiyacını karşılamak için kullanılmaya başlanmıştır. Bu finansal barınaklar özellikle Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’daki gelişmiş ülkelerin çevresinde kurulmuştur. Bunların yarısında İngiliz bayrağı dalgalanmakta ve çoğu Avrupa ülkesinin vergi cenneti bulunmaktadır³⁵³.

Vergi cenneti ülkeler genel olarak az nüfuslu ve küçük ancak çok sayıda uluslararası banka ve şirkete sahiptir. Örneğin, 387.000 nüfuslu Lüksemburg’da 143 banka, 176.000 nüfuslu Bahama Adaları’nda 382 uluslararası finans kuruluşu, 3.000

347 Günaydın, İhsan, Vergi Cennetlerinin Özellikleri ve Kullanımları, Vergi Sorunları Dergisi,Sayı 126,1999,s.76.

348 Öztürk, 2016, s. 238.

349 A.g.e., s. 238.

350 Günaydın, 1999, s. 76.

351 Güner, 2003, s. 234.

352 Petro-Dolar kavramı, dünya genelinde petrolün satılması sırasında sadece Amerikan dolarının kullanılması ve Doların hakim para olmasını sağlayan bir sistemdir. Bu sistem Amerika Birleşik Devletleri ile Suudi Arabistan arasında 1973 yılında yapılan müzakereler sonrasında uygulamaya konulmuştur ve Sudi Arabistan petrolünü satarken sadece Amerikan dolarıyla satış yapar olmuştur.

Ayrıca petrol ticaretinden gelen dolarları da Amerikan bankalarına yatırmaktadırlar. Amerikan bankaların yatan petrol paraları Amerika’nın zenginleşmesine ve IMF’nin de petrol ihraç eden ülkelere borç vermesine bir kaynak olmuştur.

353 Ergül, 2005, s. 23.

100 yoksul nüfusa sahip Turk ve Caicos adalarında 6729 şirket bulunmaktadır³⁵⁴. BM’nin 1998 yılında yayınladığı bir rapora göre vergi cenneti ülkelerdeki şirketlerin toplam aktifleri 5 trilyon doları bulmaktadır. 1 trilyon dolarlık mevduatın yanı sıra 4 trilyon dolar değerinde hisse senedi, tahvil, gayrı menkul ve mal kontratı da bu cennetlerde saklanmaktadır³⁵⁵. Daha güncel araştırmalara göre ise günümüzde vergi cennetlerinde 20 trilyon doların üzerinde varlık tutulduğu tahmin edilmektedir³⁵⁶. Bu rakam Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya’nın gayrisafi milli hâsılalarının toplamına ve dünya gayrisafi milli hâsılasının ise yaklaşık yüzde 25’ine denk gelmektedir.

2016 yılında patlak veren ve kamuoyuna Panama Belgeleri olarak yansıyan olayda; faaliyetleri arasında uluslararası şirketlerin ve sermaye sahiplerinin off-shore hesaplarına hukuki destek vermek ve varlık yönetimi hizmeti veren Panama merkezli Mossack Fonseca hukuk firmasından sızdırılan belgeler, dünyanın bir çok zengin ve güçlü kişisinin, servetlerini paravan şirket ve hesaplar yoluyla vergi cennetlerinde nasıl gizlediklerini ortaya koyması bakımından güncel bir olay olarak karşımıza çıkmaktadır

357. Benzer şekilde offshore finansal merkezler olarak da ifade edilen vergi cennetleri, bir çok ülkenin vergi sistemindeki kaçınma yollarına hizmet etmekte ve vergiden kaçınma ile birleşen sermaye kaçışı, sosyal hizmetler sunmak ve yatırımı finanse etmek için gerekli sermayeyi gelişmekte olan ülkelerden çalmaktadır³⁵⁸.

Henüz kesin bir liste oluşturulamamakla birlikte Andora, Lihtenştayn, Guernsey, Monako, Morityus, Liberya, Seyşeller, Brunei, Hong Kong, Maldivler, Cook Adaları, Nauru, Niue, Marshall Adaları, Vanuatu, Anguilla, Antigua ve Barbuda, Bahamalar, Barbados, Belize, Bermuda, İngiliz Virgin Adaları, Cayman Adaları, Grenada, Montserrat, Panama, St Vincent ve Grenadines, St. Kitts ve Nevis, Turks ve Caicos, Amerikan Virgin Adaları³⁵⁹ dünyada öne çıkan vergi cennetleri olarak sayılmaktadır.

Sonuç olarak; Vergi cennetleri kara para aklamada her zaman hayati bir rol oynamakla birlikte, Birleşik Krallık gibi ülkesinin vatandaşı olmayan kişilere yönelik,

354 Güner, 2003, s. 234.

355 Ergül, 2005, s. 23.

356 Panama'dan Kıbrıs'a offshore bankacılık nasıl işliyor? http://www.bloomberght.com/forex/

haber/1871657-panamadan-kibrisa-offshore-bankacilik-nasil-isliyor Erişim Tarihi: 20.03.2018.

357http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/04/160420_panama_abd_sorusturma_bharara Erişim Tarihi:

12.11.2017.

358 Günaydın, İhsan, Serkan Benk, Globalleşme Sonucu Oluşan Vergi Kayıp ve Kaçaklarını Önlemede Uluslararası İşbirliğinin Önemi 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, 2004, Antalya, s.s. 383-420.

359 Lilley, 2006, s. 90.

101 vergi cenneti merkezleri olarak hareket eden Londra gibi başka offshore finans merkezlerinin de olduğu bir gerçektir. Vergi cennetleri, gerçek hesap sahibinin neredeyse anonim olduğu ve böylece para aklamayı ve varlıkların daha kolay gizlenmesini sağlayan ürün ve hizmetleri sağlamaya devam etmektedir. Nitekim büyük terör gruplarının, yozlaşmış politikacıların ve suç örgütlerinin bu merkezlerdeki servetlerinin dondurulmasına ilişkin halen bir girişim mevcut değildir³⁶⁰.