Spor ve Kara Para

Sporun artan ekonomik ve sosyal önemi ve spor yoluyla artan kârlar sayesinde, para spor dünyasında güçlü bir etki yaratmaktadır. Sektördeki büyük para akışı, spor tesislerinin artması ve daha fazla sayıda kişiye ulaşılabilir olması gibi olumlu etkilere sahip olmasına karşın sektörde dönen bu para olumsuz sonuçlar da doğurmaktadır. Bu piyasada dönen para miktarı göz önüne alındığında, aklama, dolandırıcılık ve yolsuzluk riski daha yüksektir. Spor, kirli paranın akıtılması için bir kanal olarak kullanılabilmektedir. Spor endüstrisi kara para aklayıcıları için, büyük parasal işlem kapasitesi ve bu sektöre olan ilgili insan sayısındaki artış nedeniyle en cazip sektörlerden birisidir.

Futbol sadece doksan dakika boyunca 22 oyuncunun sahada kıyasıya bir mücadeleye girdiği ve seyircilerin bu süre zarfında kendinden geçtikleri bir oyun değil, parasal olarak kapsamı oldukça geniş bir spor dalıdır. Futbolculara ödenen yüksek transfer ücretlerinin, bahislerin, naklen yayın gelirlerinin, sponsorluk sözleşmeleri ve daha birçok maddi kaynağın milyonlarca insanın geçim kaynağı olduğu futbol, özellikle

424 Cohen, Patricia, Valuable as Art, but Priceless as a Tool to Launder Money,

https://www.nytimes.com/2013/05/13/arts/design/art-proves-attractive-refuge-for-money-launderers.html?_r=0 Erişim Tarihi: 19.11.2017.

425http://www.nytimes.com/2013/05/13/arts/design/art-proves-attractive-refuge-for-money- launderers.

html?_r=0 Erişim Tarihi: 19.11.2017.

118 1990’lı yıllardan sonra oluşan devasa parasal büyüklüğü ile ön plana çıkmaya başlamıştır⁴²⁶. Örneğin dünyanın en zengin kulüplerinden biri olarak kabul edilen Real Madrid 2009 yılında 94 milyon Avro ödeyerek Cristiano Ronaldo’yu kadrosuna katmıştır⁴²⁷. Diğer transferleri ile birlikte Real Madrid söz konusu transfer sezonunda 254 milyon Avro harcamıştır⁴²⁸. Bu kadar yüksek olmamakla birlikte ülkemiz futbol kulüpleri de transfere çok yüksek meblağlar ayırmaktadırlar. 2017-2018 sezonu için transfer için Fenerbahçe 20 milyon Avro, Galatasaray 40 milyon Avro, Beşiktaş 12,75 milyon Avro harcamış, toplamda ise Süper lig kulüpleri bu transfer döneminde 122,6 milyon Avroluk transfer gerçekleştirmiş buna mukabil 128,1 milyon Avro tutarında oyuncu satışı nedeniyle gelir elde etmişlerdir⁴²⁹.

Özellikle profesyonel futbol piyasası, 1990'lı yılların başından beri ticarileştirme süreci nedeniyle belirgin bir büyüme kaydetmiştir. Futbola yapılan yatırımlar, çoğunlukla televizyon yayın haklarının ve kurumsal sponsorlukların artışından kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda, profesyonel futbolcuların işgücü piyasası benzeri görülmemiş bir küreselleşme yaşamıştır. Gittikçe daha fazla sayıda futbolcu ile ülke dışındaki ekiplerce sözleşmeler yapılmakta, futbolcu ve kulüplere şaşırtıcı boyutlarda paralar aktarılmaktadır. Karşılaşılan sınır ötesi para akışları, ulusal ve uluslar üstü futbol organizasyonlarının kontrolünün dışında kalabilmekte ve bu da para taşımak için fırsatlar yaratmaktadır. Aynı zamanda, özel yatırımcılardan gelen para, futbol kulüplerinin faaliyet göstermelerini sağlamaya yönelik olarak kulüplere aktarılmakta ve medya hakları, bilet satışları, oyuncuların satışı ve ticaret hacmi açısından yatırımcısına uzun vadeli getiriler sağlayabilmektedir⁴³⁰.

Spor ve spor kulüpleri öteden beri kara para aklanması konusunda tercih edilen ve her ülkede karşılaşılan sektörlerden biridir. Görünürde ve resmiyette spor kulübü kuruyormuş veya bir kulübü işletiyormuş gibi davranan suç örgütleri ve liderleri aslında perde arkasında kirli işler yaparak bu kulüpleri paravan olarak kullanmaktadırlar. Bu amacı güden kişiler sporun birçok dalında faaliyet gösteren kulüplere sahip

426 Ütük, Özgür, Futbol ve Kara Para Aklama, T.C. Maliye Bakanlığı Bülten, Sayı 30, Ağustos, 2009, s.

23.

427 https://www.ntv.com.tr/spor/cristiano-ronaldo-real-madridde,_-LL6RZXSkaXxZoqwxxB0w Erişim Tarihi: 31.03.2018.

428 https://www.transfermarkt.com.tr/real-madrid/transfers/verein/418/saison_id/2009, Erişim Tarihi:

31.03.2018.

429 https://www.transfermarkt.com.tr/super-lig/transfers/wettbewerb/TR1 Erişim Tarihi: 31.03.2018.

430 Money Laundering Through The Football Sector, FATF Report, Fransa, Haziran, 2009, s. 9.

119 olabilmektedirler⁴³¹. Ayrıca suç örgütü liderleri, toplumda önemli bir yeri olan spor kulüplerinin yönetimini ele geçirmek suretiyle hem yasadışı faaliyetlerini örtbas etmekte hem de üstüne üstlük toplumsal destek ve prestij elde edebilmektedirler.

Yasa dışı kazançlar, spora ve özelde ise futbola yatırım yapılarak ve yatırımlardan elde edilen gelirler yasal gelirler olarak finansal sisteme sokmak suretiyle aklamak mümkün olmaktadır. İllegal işlem yapmak isteyen kişiler özellikle mali olarak zor durumda olan kulüpleri tercih etmekte ve bu kulüplere yatırım yapmaktadırlar. Mali olarak zor durumda olan kulüpler de paranın nereden geldiğini sorgulamamaktadırlar⁴³². Konuyla ilgili olarak yaşanan bir olayda, B ülkesinde mali zorluklar yaşayan bu kulüp, iflastan kaçınmak için birkaç milyon Avro fon aramaktadır. Güney Amerika’da bulunan ve sahibi tarafından çeşitli yabancı kulüplere zaten yatırım yapmış bir finans grubu tarafından bir finansman önerisi ortaya atılmıştır. Bu fonların yasadışı menşeli olduğundan şüphelenilmektedir. Para transferini gerçekleştirecek olan banka tarafından fonların kaynağına ilişkin sorular sorulduktan sonra söz konusu finansal grup müzakerelerden çekilmiş ve ikinci bir finansman teklifi daha sonra bir vergi cenneti içinde bulunan ve yine aynı şahsa ait başka bir şirket tarafından, Avrupalı bir yatırımcı olan COX isimli şirket aracılığıyla ortaya atılmıştır. Spor dünyasına aşina olmayan bu kişinin, birdenbire A kulübüne yatırım yapmayı önermesi şüphe uyandırmış ve yapılan araştırmalar sonucu, COX yatırım şirketinin çeşitli sahtekârlık davaları nedeniyle polis ve mali istihbarat birimleri tarafından bilindiğini göstermiştir⁴³³.

İllegal yollardan elde edilen gelirlerin kulübe aktarılmasıyla güçlenen kulübün başarı seviyesi yükselmekte, bu yükseliş kulübün gelirlerinin yanında hisselerinin de yükselmesini sağlamaktadır. Bu şekilde elde edilen gelirler, yasa dışı yollardan elde edilmiş gelirler ile karıştırılarak bütün gelir yasal gelirmiş gibi gösterilir⁴³⁴. Kulübün başkanlığını yapan kişide sportif başarılar elde edildikçe halk nezdinde güç ve itibar kazanarak cemiyetteki konumunu pekiştirmektedir. Ülkemizde de çeşitli dönemlerde medyaya yansıyan ve suç örgütü lideri olmalarıyla ünlü isimlerden; Yaşar Öz ve Ferda Seven’in Düzce Sporda, Behçet Cantürk’ün Lice Sporda, Dündar Kılıç’ın Sarıyer Sporda, Turan Çevik, Nurettin Güven ve Oral Çelik’in Malatyaspor’da, Alaattin

431 Güner, 2003, s. 265.

432 Ütük, 2009, s. 24.

433 FATF, 2009, s. 18.

434 Ütük, 2009, s. 24.

120 Çakıcı’nın kardeşi Gencay Çakıcı’nın Arsinspor’da, Nuri Ergin ve kardeşi Nejat Ergin’in Karagümrükspor’da, Erol Evcil’in Bursaspor’da ve benzeri birçok ismin çeşitli spor kulüplerinde başkanlık veya yöneticilik yaptığı göz önüne alındığında sporun, özelde ise futbolun kara para aklama alanı olarak kullanılabildiği görülmektedir⁴³⁵.

Futbolla ilgili bir diğer husus ise bu alanda yapılan bahis oyunlarıdır. Yakın tarihli bir İnterpol operasyonu olan SOGA II, Doğu Asya ülkelerinde yasadışı futbol bahislerinin ölçeği hakkında fikir vermektedir. İnterpol, yasadışı futbol oynanması şüphesiyle 1300 kişinin tutuklandığını ve operasyon sırasında 16 milyon dolar nakit bulunduğunu açıklamıştır. Bu tür bahisleri organize suçla ilişkilendirilen İnterpol, bahis yuvalarında yaklaşık 1,5 milyar dolar değerinde futbolla ilgili bahislerin düzenlendiğini tahmin etmektedir. Ancak bu, İnterpol'ün bu alanda harekete geçtiği ilk operasyon değildir. 2007 yılında yapılan SOGA I operasyonu da, 400 tutuklama, 272 yasadışı kumar oynama ve 680 milyon ABD Doları değerinde bahis parasına el koyma ile sonuçlanmıştır. Yasadışı futbol oyunları Interpol'e göre kara para aklamanın önemli mecralarından birisidir⁴³⁶.