Ara"tırmanın uygulama kısmına geçmeden önce hazırlanan anket formu iki sayfa halinde düzenlenerek toplamda 350 tane olacak "ekilde ço#altılmı"tır. 2011’in Aralık ayında ba"layan uygulama çalı"ması çe"itli engeller sebebi ile 2012 Nisan ayına kadar sürmü"tür. Anket uygulamak için !stanbul’da bulunan farklı nitelikteki liseler seçilmi" bu liselerin idarecileri veya ö#retmenleri ile görü"ülerek uygulama için izin alınmaya çalı"ılmı"tır. 350 anket seçilen her liseye 40 ila 50 adet "eklinde taksim edilerek uygulanmı"tır. Anket formları Ba#cılar’daki iki düz liseye ara"tırmacı tarafından direk uygulanırken, di#er liselerdeki (Ba"ak"ehir’de özel bir kolej, Üsküdar’da bir !mam Hatip Lisesi, Bahçelievler’de bir Anadolu Lisesi, Ba#cılar’da iki düz lise, Ata"ehir’ de güzel sanatlar lisesi, Çengelköy’de bir düz lise) katılımcılara aracılarla uygulanmı"tır. 31 anket formu katılımcıların eksik veya ciddiyetsiz doldurmaları nedeniyle de#erlendirmenin dı"ında tutulmu"tur. Böylelikle toplamda eksiksiz kabul edilen 279 anket formu de#erlendirmeye alınmı"tır.
279 katılımcının anket sorularına verdikleri cevaplar bilgisayar ortamına aktarıldıktan sonra SPSS paket programı yardımıyla analizler yapılmı"tır.
SPSS programı yardımıyla iki farklı grup arasındaki ili"kilerin anlamlı olup olmadı#ını tespit için ba#ımsız grup t test (!ndependent Samples t test), ikiden fazla grubun kar"ıla"tırılmasında tek yönlü varyans analizi (One Way Anova) kullanılmı"tır. Farkların hangi gruplar arasında oldu#unu belirlemede ise, Scheffe testi uygulanmı"tır.
!ki sürekli de#i"ken arasındaki ili"kinin derecesini belirlemede, Pearson korelasyon katsayılarından (Pearson Correlation Coefficents) yararlanılmı"tır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BULGULAR VE YORUMLAR
BULGULAR VE YORUMLAR
Bu bölümde büyü, nazar ve fal ile ilgili ara"tırmada elde edilen bulgulara yer verilecektir. Bulgular, anla"ılır olabilmesi için belirli bir düzen içerisinde verilecektir. Bulguların verilmesinde ara"tırmanın hipotezleri ve ara"tırma modeli dikkate alınacaktır. Bulgular bölümünde sırasıyla, “Büyü ile !lgili Bulgular”, “Büyü ve Sihir ile !lgili Bulgular”, “Nazarla !lgili Bulgular”, “Muska ile !lgili Bulgular”, “Fal ile !lgili Bulgular” ve “Büyü, Sihir, Nazar ve Fal ile Demografik Özelliklerin !li"kisine Dair Bulgular” verilecektir. Bulgular analiz edilirken özellikle gençlerin büyü, nazar ve fal ile ilgili tutum ve davranı"larına dair bir tasvir yapabilmek gayesiyle betimleyici analiz yapılmı" ve frekans ile yüzdelikler çıkarılarak bunlar üzerinde yorumlamalar yapılmı"tır.
1. BÜYÜ !LE !LG!L! TUTUMLAR
Büyü ile ilgili geni" bilgi daha önce teorik kısımda verilmi"ti. Bu bölümde deneklerin büyü ile ilgili tutumlarını ölçmek amacı ile ara"tırmamızda kullanılan anketin büyü ile ilgili sorularının analizleri verilecektir. Buna göre, “Büyünün Gerçekli#ine ve Etkisine !nanç”, “Deneklerin Büyü ile !lgili Deneyimi”, “Büyü Yapma ve Yaptırma Amacına !li"kin Görü"ler”, “Büyünün Etkisinin Kayna#ına !li"kin Görü"ler”, “Büyünün !slam’a Uygun Olup Olmadı#ına Dair Görü"ler”, “Büyü Çözmek için Büyü Kullanmaya !li"kin Tutumlar”, “Büyüden Korunmak için Kur’an Ayetlerine Sı#ınmaya Dair Görü"ler”, “Büyü ile U#ra"manın Dini !nanca Zarar Verip Vermedi#ine !li"kin Görü"ler” ve “Doktorların Çaresiz Kaldı#ı Durumlarda Büyüye Ba"vurma ile !lgili Tutumlar” sırasıyla ele alınacaktır.
1.1. Büyünün Gerçekli$ine ve Etkisine !nanç
Büyü, do#a kanunlarına muhalif sonuçlar elde etme gayesinde olanların ba"vurdukları gizli i"lem ve fiillerin genel adıdır.287 !nsanlar, tarihin ba"ından itibaren çe"itli sebeplerle zaman zaman büyüye ba"vurmaktadır. Bu ba"lık altında deneklerin büyünün gerçekli#ine ve etki gücüne inanıp inanmadıklarına dair elde edilen bulguların analizleri verilecektir.
Tablo-11. Deneklerin Büyünün Gerçekli$ine ve Etkisine !nançları
Tablodan görülece#i üzere deneklerin % 55,2’si “büyünün gerçekli#ine ve etkili oldu#una katılıyor musunuz” sorusuna “katılmıyorum” "eklinde cevap verirken % 23,3’ü katıldı#ını, % 21,5’i ise, kararsız oldu#unu belirtmi"tir. Buna göre deneklerin yarısından fazlası büyünün varlı#ına ve etkisine inanmamaktadır. Bu durum büyü ile ilgili “deneklerin büyünün var oldu!una ve etkisi bulundu!una dair inancı yüksektir” hipotezini do#rulamamaktadır.
Konuya ili"kin olarak ya" sınırlaması olmadan çe"itli ara"tırmalar yapılmı" ve bu ara"tırmalarda bizim ara"tırmamızdan farklı sonuçlar ortaya çıkmı"tır. Örne#in $irin’in yaptı#ı bir ara"tırmada, farklı ya" gruplarından seçilen deneklerin % 68,2’ si büyünün var oldu#una, gerçek oldu#una ve insanlar üzerinde etkisi bulundu#una inandıklarını belirtmi"tir.288 Aladar’ın Malatya’da büyüsel i"lemlerle ilgili yaptı#ı ba"ka bir ara"tırmanın bulgularına göre ise, deneklerin % 93,8’i büyünün varlı#ına inanmaktadır.289 Daha önce yapılan ara"tırma sonuçları ile bu ara"tırmanın sonuçları çeli"ir gibi görünse de unutulmamalıdır ki bu ara"tırma 14-18 ya" ile sınırlıdır. Bu ya" grubundaki gençlerin e#itimlerinin devam etmesi, özellikle de rasyonel bir e#itim almaları ve büyü gibi i"lemler için hayat deneyimlerinin sınırlı olması ya da hiç olmaması gibi sebepler, ara"tırmalar arasındaki farkın nedeni olabilir. Ayrıca büyü denince gençlerin, filmlerde gördükleri sihirli olayları anlıyor olmaları da muhtemeldir. Bu tarz büyülerin mümkün olamayaca#ını bilen gençler, do#al olarak bunlara inanmama e#ilimi sergilemektedir.
288 Turgay $irin, “Metafizik Varlıklardan Cinlere !nancın Psiko-Sosyal Boyutları”, (Yayınlanmamı# Yüksek Lisans
Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, 2006), s. 120
289 Nihal Aladar, “Büyüsel !"lemler Üzerine Bir Din Sosyolojisi Ara"tırması”, (Yayınlanmamı# Yüksek Lisans
Tezi, Fırat Üniversitesi SBE, 2009), s. 57
N %
Katılmıyorum 154 55,2
Kararsızım 60 21,5
Katılıyorum 65 23,3
1.2. Deneklerin Büyü ile !lgili Deneyimi
Büyü ile ilgili deneyimden kasıt, büyü yaptırmak, büyüye maruz kalmak veya çevrede bu tarz i"lemlere "ahit olmaktır. Deneklerin “büyü ile ilgili bir deneyiminiz var mı?” sorusuna verdikleri cevaplara ili"kin bulgular, a"a#ıdaki tabloda verilmi"tir.
Tablo-12. Deneklerin Büyü ile !lgili Deneyimleri
Tablo-12’den anla"ılaca#ı üzere deneklerin, 7’si kendisine büyü yapıldı#ını, 1’i büyü yaptırdı#ını, 22’si ise, ba"kasına yapıldı#ına "ahit oldu#unu söylemi"tir. Deneklerin 249’u ise, konuyla hiç ilgilenmedi#ini belirtmi"tir. Bu da gösterir ki % 89,2’lik bir oran ile deneklerin ço#unlu#unun büyü ile ilgili herhangi bir deneyimi yoktur. Deneklerin % 55,2’sinin büyüye inanmadı#ı da göz önene alınırsa, bu konuda deneyimlerinin olmaması da ola#an kabul edilir. Gençlerin ya"ları ilerleyip farklı ortam ve "artlarla kar"ıla"maları durumunda büyü ile ilgili deneyimleri artabilir. Aladar’ın yaptı#ı ara"tırma bu de#erlendirmemizi do#rular niteliktedir. Söz konusu ara"tırmada deneklerin ya"ının arttıkça büyü ile ilgili deneyiminin de arttı#ı tespit edilmi"tir.290 Bizim ara"tırmamızda denek grubunun ya" seviyesi dü"ünülünce, deneklerin büyü deneyimlerinin az olması beklenen bir durumdur. Bir ba"ka husus ise, büyüye inanç ile büyü deneyimi arasında do#rudan bir ili"kinin olmamasıdır. Nitekim $irin’in ara"tırmasına göre her ne kadar büyüye inanç durumları yüksek olsa da deneklerin sadece % 7,4’nün büyü deneyimi oldu#u anla"ılmı"tır.291 Bu sonuçlar göstermektedir ki büyüye inancın olması, büyü deneyimini artırmamaktadır. Bazen de bireyler bu
290 Aladar, s. 59
291 $irin, s. 121
N %
Bana büyü yapıldı 7 2,5
Ben büyü yaptırdım 1 0,4
Ba"kalarına yapıldı#ına "ahit oldum 22 7,9
Hiç ilgilenmedim 249 89,2
sonuçların aksine, teorik kısımda anlatıldı#ı üzere, kendilerini çaresiz bırakan durumlar söz konusu oldu#unda varlı#ına inanmasalar bile bu tür büyüsel, batıl eylemlere ba"vurabilmektedir.
1.3. Büyü Yapma ve Yaptırma Amacına !li#kin Görü#ler
Büyü genel olarak, insanların arasında ayrılık çıkarmak, insanın bazı güç ve kabiliyetlerini kullanmasını engellemek, sevmedi#i ki"ilerin zarar görmesini sa#lamak, kötü amaçla yapılan büyüyü bozmak veya etkisiz hale getirmek vb. amaçlarla yapılır. Deneklerin ya" grubu dikkate alındı#ında, büyü ile ilgili deneyimlerinin olmadı#ı varsayıldı#ından deneklere genel olarak insanların büyüye ba"vurma amaçlarına ili"kin soru sorulmu"tur. Katılımcıların bu soruya verdikleri cevapların analizleri tablo-13’te sunulmu"tur.
Tablo-13: Deneklerin Büyü Yaptırma Amacına !li#kin Görü#leri
N %
E"lerin arasını bozmak için 17 6,1
E"lerin arasını düzeltmek için 6 2,2
Çocuk sahibi olmak için 7 2,5
Cinlerin verdi#i rahatsızlıktan korunmak için 9 3,2
Tedavi için 12 4,3
Hepsi 201 72,0
Ba"ka 13 4,7
Bilmiyorum 14 5,0
Toplam 279 100,0
Tablo-13’te görüldü#ü gibi deneklerin 17’si “e"lerin arasını bozmayı”, 6’sı “e"lerin arasını düzeltmeyi”, 7’si “çocuk sahibi olmayı”, 9’u “cinlerin verdi#i rahatsızlıkları”, 12’si ise, “hastalık tedavisini” büyüye ba"vurma amacı olarak göstermi"tir. Deneklerin 201’i yani % 72’si ise, seçeneklerin hepsinin büyüye ba"vurmada amaç olabilece#ini belirtmi"tir. Tek seçenek i"aretleyenler göz önünde bulunduruldu#unda deneklerin ço#unun e"lerin arasını bozma veya düzeltmeyi büyüye
ba"vurmada en önemli amaç olarak gördükleri anla"ılır. $irin’in ara"tırmasına göre büyü yaptırma sebepleri sırasıyla, “cinlerden kurtulmak”, “tedavi” ve “ailevi sorunlar” "eklindedir.292 Bu bulgular birlikte de#erlendirildi#inde di#er ya" gruplarından farklı olarak gençlerin büyü kullanmada daha çok ailevi sorunları sebep olarak gördükleri söylenebilir.
1.4. Büyünün Etki Gücünün Kayna$ına !li#kin Görü#ler
Deneklere “sizce büyünün etki gücü nerden geliyor?” "eklinde soru sorulmu" ve cevaplarının analizi a"a#ıdaki tabloda verilmi"tir.
Tablo-14: Deneklerin Büyünün Etki Gücünün Kayna$ına Dair Görü#leri
N %
Allah'tan 10 3,6
Cinler ve ruhlardan 43 15,4
Büyücüden 19 6,8
Böyle bir "eye inanmıyorum 200 71,7
Bilmiyorum 7 2,5
Toplam 279 100,0
Tablo-14’teki veriler do#rultusunda büyünün etki gücünün kayna#ı olarak deneklerin 10’nun “Allah’ı”, 43’ünün “Cinler ve Ruhları”, 19’nun “Büyücüleri” kabul etti#i görülür. % 71,1 ile büyük ço#unluk, “böyle bir "eye inanmadı#ını” belirtmi"tir. Deneklerin % 52,2’sinin büyüye inanmadı#ı görü"ü (tablo-11) göz önünde bulunduruldu#unda, bu soruda oranın % 20 artması büyü konusunda “kararsız” tutum sergileyenlerin fikirlerini de#i"tirmesi ile açıklanabilir. (Tablo-11’de “kararsızlar”=% 21,5)
1.5. Büyünün !slam’a Uygun Olup Olmadı$ına Dair Görü#ler
Teorik kısımda da bahsedildi#i gibi büyünün özellikle bazı "ekilleri ola#anüstü bilgi ve güç iddiasına dayandı#ı için din âlimlerince tevhit ilkesine aykırı ve dolayısıyla
292 $irin, s. 122
iyi bir dini ya"antıya ters olarak görülmü"tür. Bazı çe"it büyüler ise, hile ve aldatmaca gibi ahlaki olmayan davranı"lardan ibarettir. Ayrıca büyü, hadislerde yedi büyük günahtan biri olarak zikredilmi"tir.293 !slam’ın bu sebeplerle yasak kabul etti#i büyüye ili"kin, gençlerin dini bilgisini ölçme maksatlı sorulan soruya verilen yanıtların analizi tablo-15’te görülmektedir.
Tablo-15: Büyünün !slam’a Uygun Olup Olmadı$ına Dair Görü#ler
N %
Her konuda uygundur 3 1,1
Sadece yararlı i"ler için yapılması uygundur 10 3,6
Büyü yapılması uygun de#ildir 264 94,6
Fikrim Yok 2 0,7
Toplam 279 100,0
Tablo-15’te görüldü#ü gibi deneklerin 3’ü büyüyü !slam’a uygun bulurken, 10’u sadece yararlı i"ler için uygun bulmu"tur. 264’ ü ise, uygun bulmamı"tır. Böylece “büyünün #slam’a aykırı oldu!u e!ilimi yüksektir” hipotezi do#rulanmı"tır. Deneklerin ailelerinin ve kendilerinin dindarlık seviyelerinin yüksek olması (tablo-8 ve 9) bu durumda önemli bir etken olabilir; çünkü dindar ailelerde yeti"en gençlerin dini konularda do#ru bilgiye sahip olma olasılı#ı yüksek kabul edilebilir. Ayrıca gençlerin ço#unun büyüye inanmadıkları 11) ve büyü ile ilgili deneyimlerinin azlı#ı (tablo-12) bu soruya verdikleri yanıtlarla daha iyi anla"ılır. Gençlerin büyük ço#unlu#unun, büyünün !slam’a aykırı oldu#unu bilmelerinden dolayı büyüye kar"ı menfi tavır sergiledikleri söylenebilir. Küçükçekmece ilçesinde Kur’an kursu ve cami cemaati ile yapılan benzer bir çalı"mada “büyü, fal gibi konuların dini hükmü nedir?” "eklinde bir soru sorulmu" ve deneklerin % 79,2’si (202 ki"i) bu soruya “haram” cevabını vermi"tir.294 Anla"ılıyor ki örneklem grubundaki gençler de bu konuda do#ru bilgiye sahiptir. Bu da gençlerin ailede ve okulda aldıkları dini e#itimin batıl ve hurafelerden
293 Çelebi, “Sihir”, s. 171
294 Salim Selvi, “Kelam !lmi Açısından Halkımızın Ökülistik !nançlarına Yakla"ımının De#erlendirilmesi”, (Yayınlanmamı# Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi SBE, 2006), s. 75
uzak, dinin özüne ve din âlimlerinin üzerinde ittifak etti#i ilkelere uygun oldu#unu gösterir.
1.6. Büyü Çözmek için Büyü Kullanılmasına !li#kin Tutumlar
Deneklere “Bir insana zarar verdi#ine inanılan bir büyüyü çözmek için büyü yapılması uygun mudur?” "eklinde bir soru sorulmu" ve sorulan soruya verilen cevapların analizi tablo-16’da gösterilmi"tir.
Tablo-16: Büyünün Büyü ile Çözülmesine Dair Tutumlar
N %
Katılmıyorum 173 62,0
Kararsızım 60 21,5
Katılıyorum 46 16,5
Toplam 279 100,0
Tablo-16’daki sonuçlara göre deneklerin 173’ü bu konuda olumsuz tutum içerisindedir. Geriye kalan 60 denek bu konuda kararsızken, 46 denek olumlu tutum geli"tirmi"tir. Deneklerin % 62’sinin olumsuz tutumu, iyi veya kötü hiçbir konuda büyü kullanılmasını uygun görmediklerini gösterir. Deneklerin % 55,2’sinin büyüye inanmadı#ı dü"ünülünce (tablo-11) bu sonucun çıkması do#aldır.
1.7. Büyüden Korunmak için Kur’an Ayetlerine Sı$ınmaya !li#kin Görü#ler
Deneklerin büyüden korunmada Kur’an ayetlerini kullanmaya dair görü"leri tablo-17’ de görülmektedir.
Tablo-17: Büyüden Korunmak için Kur’an Ayetlerine Sı$ınma Tutumları N % !nanmıyorum 18 6,5 Kararsızım 46 16,5 !nanıyorum 215 77,1 Toplam 279 100,0
Tablo-17’deki sonuçlara göre, deneklerin 18’i büyüden korunmak için Kur’an ayetlerinin etkili olmadı#ına inanırken, 215’i etkili oldu#una inanmaktadır. Bu durum
“deneklerin büyüden korunmada Kur’an ayetlerinin etkisinin oldu!una dair inançları yüksektir” hipotezini do#rular. Ayrıca deneklerin yarısının büyüye inanmadı#ı
bilindi#ine göre, % 77,1’lik denek grubunun Kur’an’ın büyüden korunmada etkili oldu#una inanması, deneklerin kafalarının karı"tı#ını gösterir; çünkü büyü etkisiz bir olgu ise, büyüden korunmaya da ihtiyaç olmamalıdır. Deneklerin bu tutumunun Kur’an’a olan saygılarından kaynaklandı#ı dü"ünülebilir.
1.8. Büyü ile U$ra#manın Dini !nanca Zarar Verip Vermedi$ine Dair Görü#ler
!slam dü"üncesine göre, büyünün özellikle bazı "ekillerinin ola#anüstülük iddiası sebebiyle tevhide aykırı 295 oldu#unu belirtmi"tik. Bu çerçevede, katılımcıların büyünün ve büyüsel eylemlere ba"vurmanın dine aykırı olup olmadı#ına dair görü"lerine ba"vurulmu"tur. Bu amaçla katılımcılara “Büyü yapmanın veya yaptırmanın dini inanca zarar verip vermedi#i hususunda ne dü"ünüyorsunuz?” sorusu sorulmu"tur. Katılımcıların verdikleri cevaplar tablo-18’de sunulmu"tur.
295 Çelebi, “Sihir”, s. 171
Tablo-18: Büyü Yapmanın veya Yaptırmanın Dini !nanca Zarar Verip Vermedi$ine Dair Görü#ler
N %
Zarar vermez 14 5,0
Kararsızım 50 17,9
Zararlıdır 215 77,1
Toplam 279 100,0
Tablo-18’e göre, deneklerin 14’ü büyü yapma ve yaptırmayı dini inanca zararlı bulmazken, 215’i büyü yapmanın ve yaptırmanın dini inanca zarar verece#ini belirtmi"tir. 50 denek ise, bu konuda karasızdır. Deneklerin % 77,1’nin büyü yapmayı ve yaptırmayı dini inanca zararlı bulması, “deneklerin büyünün #slam’a aykırı oldu!una
dair e!ilimleri yüksektir” hipotezini bir kez daha do#rular. Deneklerin % 94,6’sının
büyüyü !slam’a aykırı buldu#u göz önünde bulunduruldu#unda gençlerin bu konuda tutarlılık göstererek böyle bir cevap verdikleri anla"ılır.
1.9. Doktorların Çaresiz Kaldı$ı Durumlarda Büyüye Ba#vurma ile !lgili Tutumlar
!nsan yerine göre bazen güçlü bazen de güçsüz bir varlıktır. Gücünün yetmedi#i haller insanı çaresizli#in içine iter.296 !nsanın çaresizli#ini en çok hissetti#i durumlardan biri de hastalıklardır. Bu tür durumlarda insan, büyü de dâhil olmak üzere pek çok batıl inanç ve davranı"a ba"vurabilir. Çocu#u olmadı#ı için birçok doktor dola"an ve son çare olarak tavsiyeler üzerine türbelere giden, dua eden ve türbe demirlerine bezden be"ik yapan ki"ileri buna örnek olarak verebiliriz. Kısacası çaresizlik insanları inanmasa bile büyüye ve büyüsel eylemlere sürükleyebilir. Bu çerçevede deneklere “Çaresizlik durumunda büyücülere ba"vurmak faydalı olur mu?” "eklinde bir soru sorulmu"tur. Katılımcıların bu soruya verdikleri cevapların analizi a"a#ıdaki tablo-19’da sunulmu"tur.
296 Peker, s. 77
Tablo-19: Doktorların Çaresiz Kaldı$ı Durumlarda Büyücülere Ba#vurmanın Faydalı Olup Olmadı$ına Dair Görü#ler
N %
Faydalı olmaz 227 81,4
Kararsızım 44 15,8
Faydalıdır 8 2,9
Toplam 279 100,0
Tablo-19’da görüldü#ü gibi çaresizlik durumunda büyücülere ba"vurmayı deneklerin 8’i faydalı bulurken, 227’si faydalı bulmaz. Bu soruda kararsız olan 44 ki"i vardır. Deneklerin % 81,4’ünün bu konuda olumsuz tutum sergilemesinden anla"ılaca#ı üzere, denekler önceki sorulara verdikleri cevaplara tutarlı davranmı"lar ve son çare olsa bile büyücülere itibar etmediklerini bir kez daha göstermi"lerdir. Selvi de ara"tırmasına katılan deneklere tedavi amacıyla büyücülere ba"vurup ba"vurmadıklarını sormu", deneklerin % 86’den “hayır” cevabını almı"tır.297 Bunlar da gösteriyor ki ya" grubu ne olursa olsun, insanlar hastalık sebebiyle sadece Allah’tan yardım bekleyip doktorlara ba"vurmayı uygun görmektedir. Bu sonuçlara göre, “deneklere göre çaresizlik
psikolojisi, büyücülere ba"vurmada önemli bir etkendir” hipotezi do#rulanmamı"tır.
Ancak "u da unutulmamalıdır ki, ifade beyanına dayalı ölçümlerde büyüye ve batıl davranı"lara inanmadı#ını, bunların herhangi bir faydasının olmadı#ını dü"ünen insanlar, çaresiz kaldıklarında bu tür davranı"lara ba"vurma e#ilimi gösterebilmektedir.
2. BÜYÜ ve S!H!R !ÇER!KL! F!LMLER !LE !LG!L! TUTUMLAR
Kitle ileti"im araçlarındaki geli"melerle birlikte, yayın kurulu"ları kendilerini takip eden kitleyi arttırmak için çe"itli "ekillerde dikkat çekmeye çalı"maktadır. Bunun en kolay yollarından biri sinema ve dizi filmleri kullanmaktır. Kurulu"lar, filmlerdeki artı" ve içeriklerdeki çe"itlenme ile insanları etkileme çabasındadır. Ülkemizde yapılan bir ara"tırma bu çabaların amacına ula"tı#ını do#rular niteliktedir. Bu ara"tırmaya göre,
297 Selvi, s. 76
Türk ailesi, ortalama olarak gününün 5 ila 7 saatini televizyon kar"ısında geçirmektedir.298
!nsanların hayal dünyalarına hitap edip ilgilerini çekmek için filmlerde ola#anüstü karakterler yaratılmı" ve bunlarla ilgili yayınlar giderek artmı"tır. Harry Potter, Yüzüklerin Efendisi, Örümcek Adam, Pokemon, Avatar, Sihirli Annem, Bez Bebek, He-Man, $irinler gibi filmler özellikle çocuklar ve gençlerin dikkatini fazlasıyla çekmektedir. Bu tür filmlerdeki insanüstü gizemli güçler gerçek hayatla ve özellikle dinin ö#retileriyle çeli"ki arz eder. Örne#in yüzyıllar boyu ya"ayabilen, büyü yapabilen, nefesiyle yıldırım çaktıran !skeletor, dünyayı ele geçirme çabasındadır. Öteki taraftan He-Man “gölgelerin gücü adına” ya da $irin Baba “"irinler a"kına” kli"eleriyle sihir ve büyü kullanarak dü"manlarını yenip, günlük hayatta yapılması imkânsız olan eylemler gerçekle"tirir. Benzer içeriklere bazen bilim-kurgu filmlerinde de rastlanır.299 Sihir içerikli filmlerin miktarındaki artı" ve izlenme oranları “bu filmler hitap kitlesini nasıl etkiliyor?” sorusunu beraberinde getirir. Bu filmlerin gençler üzerindeki etkisini ölçmek için ara"tırmamızda kullandı#ımız sorulara verilen cevapların analiz tabloları a"a#ıda yer almaktadır.
Tablo-20: Deneklerin !çeri$inde Sihir ve Büyü Olan Filmleri Seyretme Sıklıkları
N %
Hiçbir bölümü kaçırmadan seyrederim 16 5,7
Ara sıra seyrederim 89 31,9
Annemin babamın haberi olmadan seyrederim 1 0,4 Derslerimden zaman olursa seyrederim 22 7,9
Pek seyretmem 151 54,1
Toplam 279 100,0
298 Do#an Cücelo#lu, !nsan ve Davranı#ı, !stanbul: Remzi Kitabevi, 1991, s. 549
299 Abdülkerim Bahadır, “Çocukluk Dönemi Din ve De#er Yapılanmasında TV Yayınlarının Olumsuz Etkileri ve Çözüm Önerileri”, Selçuk Üniversitesi !lahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı. 20, 2006, s. 41
Tablo-20’de görüldü#ü gibi, içeri#inde sihir ve büyü olan filmleri deneklerin 16’sı hiçbir bölümünü kaçırmadan, 89’u ara sıra, 1’i anne babasının haberi olmadan, 22’si ise, derslerden zaman buldukça seyrediyor. 151 denek ise, bu filmleri pek seyretmiyor. Bu sonuçlara göre deneklerin neredeyse % 46’sı sıklı#ı de#i"se de bu filmleri izliyor. Konuya ili"kin olarak 9-12 ya" grubunda yapılan bir ara"tırmaya göre, denek grubunun sadece % 14’ü bu filmleri pek seyretmedi#ini belirtirken, geriye kalanlar ise, farklı sıklıkta da olsa bu filmleri seyretti#ini belirtmi"tir.300 Torun’un benzer ya" grubu ile yaptı#ı bir ba"ka ara"tırmada, sihir içerikli filmlerden biri olan “Selena” adlı televizyon dizisini katılımcıların % 64’ünün hiçbir bölümünü kaçırmadan izledikleri tespit edilmi"tir.301 Bu ara"tırma sonuçları kar"ıla"tırıldı#ında görülür ki ya" grubu arttıkça sihir içerikli filmleri izleme oranı bir miktar azalmaktadır; ancak 14-18 ya" arası gençler de bu filmlere ra#bet göstermektedir.
Ülkemizde yapılan bir ara"tırmada Türk ailelerinin günde ortalama 5-7 saat TV izledi#ini belirtmi"tik. 302 Altınta"’ın yaptı#ı ara"tırmada ise, katılımcılar, en be#endikleri filmleri Bez Bebek, Selena, Harrry Potter ve Avatar "eklinde sıralamı"tır.303 Görülüyor ki ülkemizde TV izleme sıklı#ı fazladır ve en çok takip edilen yayınlardan biri de sihir içerikli filmlerdir. Çocuklar ve gençler, geli"mi" hayal