Vehbi Koç Vakfı

1969 yılında kurulan Vehbi Koç Vakfı (VKV); eğitim, sağlık ve kültür-sanat alanlarında faaliyet gösteren Türkiye'nin ilk özel vakfıdır. Vehbi Koç Vakfı'nın kültürel çalışmalarının başlangıcı, 1980'de ilk özel Türk müzesi olarak kurulan ve Türk ve İslam sanatının seçkin yapıtlarının yanı sıra Anadolu uygarlıklarını temel alan bir arkeoloji koleksiyonuna da sahip olan Sadberk Hanım Müzesi ile olmuştur. Vehbi Koç Vakfı kültür alanındaki çalışmalarını 1994'te Vehbi Koç ve Ankara Araştırma Merkezi (VEKAM), 1996'da Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü (AKMED), 2000'de Antalya'nın eski şehir mahallesinde Kaleiçi Müzesi ve 2005'te Koç Üniversitesi bünyesinde Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi'nin (ANAMED) kurulmasıyla daha da ileriye götürmüştür.

VKV'nin kurumsal çağdaş sanat koleksiyonu, 2007 yılında kendisi de ciddi bir çağdaş sanat koleksiyoneri olan Ömer Koç tarafından, şu anda planlama aşamasında olan ve gelecekte İstanbul'da kurulacak bir çağdaş sanat müzesinin omurgasını oluşturmak üzere başlatılmıştır.

2008'de Berlin'de VKV'nin bir girişimi olarak kurulan TANAS proje alanı, çağdaş Türk sanatındaki gelişmeleri izlemeyi ve bunları Berlin'de sunmayı hedeflemektedir. René Block tarafından yönetilen TANAS ayrıca Türk sanatçıları ve küratörleriyle Alman ve uluslararası izleyici kitlesi için düzenli bir tartışma ve etkileşim platformu oluşturmayı amaçlamaktadır.

Vehbi Koç Vakfı tarafından desteklenen diğer çağdaş sanat etkinlikleri:

• Yapı Kredi Kazım Taşkent Sanat Galerisi'ndeki "İstiklal Serüveni" çağdaş sanat sergileri dizisi

• Çağdaş Türk sanatçılarına yönelik, uluslararası beğeni kazanmış monografi dizisi (Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık tarafından yayımlanmaktadır)

düzenlenen Uluslararası İstanbul Bienali'nin Koç Holding tarafından üstlenilen ana sponsorluğu

• Operasyon Odası'nda sergiler (VKV Amerikan Hastanesi sanat galerisi) Vehbi Koç Vakfı, uluslararası sergilerde sponsorluklar da yapmaktadır.

2.12. Dernekler ve Birlikler

GESAM’ın (Türkiye Güzel Sanat Eseri Sahipleri Meslek Birliği) üye sayılarına göre İstanbul’da toplam 207 sanatçı bulunmaktadır. Bu sayı meslek birliğinin toplam üyelerinin % 15.53’ünü oluşturmaktadır. Bu oranın düşük olmasının temel nedenlerinden biri meslek birliğinin İstanbul’da bir ofisinin bulunmayışı olabilir. GESAM başkanı Doç. Dr. Osman Altıntaş ile yapılan görüşmeye göre İstanbul’daki kayıtlı sanatçı sayısı mevcut sayının % 60 ila 70’ini oluşturmaktadır. Meslek birliği dışında sektörün örgütleme yapısındaki bir diğer oluşum 1989 yılında kurulan UPSD (Uluslararası Plastik Sanatlar Derneği) dir. UPSD uluslararası bir kuruluş olup, derneğe kayıtlı olan sanatçıların sergi açmasında, haklarının korunmasında, sektörle ilgili yayınları yapılması ve üyeler arasındaki iletişimin kurulmasında etkin rol oynamaktadırlar. Dernekte İstanbul kayıtlı toplam 860 sanatçı bulunmaktadır. Bu oranda Türkiye’deki toplam kayıtlı üye sayısının % 61.30’unu oluşturmaktadır. TUİK istatistiklerinden görsel sanatlar sektöründe çalışan sanatçılara yönelik bir istatistik tutmamaktadır. TUİK verilerinde “Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar” ayrımı çok daha geniş bir tanımdır, dolayısıyla sadece görsel sanatlar sektörünü kapsamamaktadır. Bu bağlamda, farklı kaynaklardan elde edilen verilere göre, görsel sanatlar sektöründeki sanatçı sayısı aşağıdaki Tablo 2.14’te verilmiştir. 266

Tablo 2.14. Türkiye’deki ve İstanbul’daki sanatkâr ve ilgili işlerde çalışanlar 267 SANATKÂRLAR VE İLGİLİ İŞLERDE ÇALIŞANLAR

TÜRKİYE İSTANBUL Oranı

2001 3248 610 18.78% 2002 3079 493 16.01% 2003 2944 467 15.86% 2004 2892 650 22.48% 2005 3044 634 20.83% 2006 3025 619 20.46% 2007 3042 662 21.76% 2008 3022 653 21.61% 2009 2885 578 20.03%

İstanbul’daki görsel sanatlar sektöründeki sanatçı sayıları hakkında kesin bir rakama varmak güçtür. Kurumsal örgütlenmenin az görüldüğü bir yapının dışında, bireysel ve bağımsız üretimin olması sektördeki sanatçı sayısı verilerini toplamayı güçleştirmektedir. Sanatçıların kurdukları dernek ve birlikler sektörel örgütlenmenin en temel ayağını oluşturduğundan, bu birliklere bağlı sanatçı sayısı İstanbul’daki sanatçı sayısı hakkında bir çıkarım yapmamıza yardımcı olmaktadır. Çünkü sanatçıların bir birlik adına oluşturdukları dernek ve gruplar esasen mesleki bir yanyanalık ve devletle olan ilişkilerde, kişiler üstü misyon yüklenen bir dayanışma platformu işlevi görür. 268

Sektörün örgütlenmemiş yapısı üretim aktörleri arasındaki iletişimi ve sektörün gelişimini engelleyen temel sorunlardan biridir.269 Pek çok sanatçı birliği sektör üzerinde etkin bir konuma sahip değildir. Öyle ki bazı oluşumlar kısa süre içinde dağılmışlardır.

Sanatçı dernek veya birliklerin çoğu İstanbul tabanlıdır. Üye sayılarının büyük bir bölümü İstanbul’daki sanatçılar kapsar. Sektördeki örgütlenmeler Tablo 2.15’te verilmiştir.

267 _{y.a.g.e., s. 11 (TUİK – Meslek Grubuna Göre İstihdam)} 268 _{BAKBAŞA, Ceyda, a.g.e., s. 10}

Tablo 2.15. Görsel sanatlar sektöründeki kurumlar ve üye sayıları.270

Türü Kuruluşun Adı Kuruluş _Tarihi Yönetici _Sayısı Üye

Meslek

Birliği GESAM (Güzel Sanat Eserleri Sahipleri Meslek Birliği) 1987 Doç.Dr. Osman Altıntaş 1205 Dernek UPSD (Uluslar arası Plastik Sanatlar Derneği) 1989 Bedri Baykam 1403 Dernek AICA (Uluslararası Sanat Eleştirmenleri _Derneği) 2003 Burcu Pelvanoğlu 60 Dernek Sanat Galericileri Derneği 1998 Doğan Paksoy

Dernek Ressamlar Derneği 1950 Sevim Gürsoy _Tunçyıldı

Dernek Lokomotif Kültür Sanat Derneği 2008 Julide Bigat 40 Dernek BASAD (Bakırköylü Sanatçılar Derneği) 1993 Üstün Asutay 1000 Dernek Güzel Sanatlar Birliği Resim Derneği 1909 Nazan Akpınar 90 Dernek BRHD (Birleşmiş Ressamlar Ve Heykeltraşlar _{Derneği )} 1970 Önder AYDIN 359

Dernek 41° – 29° Istanbul 2008 24

Dernek Art Lovers of İstanbul 2007 Susan Scanlon Dernek Cuma Güncel Sanat Ütopyaları Esra A. Aysun

Dernek İstanbul Kadın Ressamlar Derneği 2005 Nilgün Sarp 50 Dernek İstanbul Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Der. _İFSAK 1962 Tanju Akleman 280 Dernek Fotoğraf Federasyonu 2003 Özcan TARAS

Dernek FOTOGEN 1985 İbrahim Göksungur 50

Dernek Fotoğraf Vakfı 2001 Yücel Tunca

Sanatçı Mevlüt Akyıldız’a göre “Bu derneklerin yönetimlerine gelen kişiler, sanatçı sorunları ile uğraşı vermek yerine kendilerine kişisel çıkar sağlamak için bu görevlere talip oluyorlar.”271 Akyıldız’ın düşüncesinin yanı sıra, sanatçılar arasında birliklere üye olma alışkanlığı olmamasından ötürü yukarıdaki tabloda yer alan kurumların büyük bir bölümü kısa sürede dağılmış oluşumlardır.

2.12.1. UPSD (Uluslararası Plastik Sanatlar Derneği)

UPSD, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültürel Organizasyonu UNESCO’nun bünyesinde 1989 yılında İstanbul'da kurulmuştur. Derneğin kuruluş amacı; son yıllarda dünyada yaşanan sosyal, politik ve ekonomik hareketlenmenin plastik sanatlara da yansıması ve bunun neticesinde, Türkiye'de, sanatı bilfiil üreten sanatçıların örgütlenmesini sağlamak böylelikle, sanatçı haklarını savunmak, sanatçıların seslerinin duyurulmasına katkıda bulunmaktır. Dernek aynı zamanda, uluslararası ilişkiler boyutunda sınırları ekonomik ve kültürel anlamda eriyen, küreselleşen dünyada Türkiye’nin dışa açılma sürecini, sanat ve kültür desteğiyle hızlandırma amacı da taşımaktadır.

270 _{y.a.g.e., s. 12 (İstanbul Kültür Envanteri Projesi 2009-2010)}

2012 yılı itibariyle derneğin yönetim kurulu başkanlığını sanatçı Bedri Baykam yapmaktadır. UPSD'nin şimdiye kadar dört kez düzenlediği Onur Ödülleri törenlerinde, mesleğinde 50 yılını doldurmuş olan 1991'de kırk, 1994'de on üç, 1996'da yirmi, 1997'de sekiz, 1998'de on sanatçıya, Onur Ödülleri'ni vermiştir.272

Dünya Plastik Sanat Dernekleri’nin (AIAP) Guadalajar’da düzenlenen 17. Genel Kurulu’nda, UPSD’nin önerisiyle, “Leonardo Da Vinci’nin doğum günü” olan 15 Nisan, oy birliği ile “Dünya Sanat Günü” olarak ilan edilmiştir.273