Varyans Ayrıştırması

Varyans ayrıştırması her bir değişkendeki değişmenin ne kadarının kendisinde ne kadarının diğer değişkenlerde meydana gelen değişmelerden kaynaklandığını yüzde olarak ifade eder. Etkiler yüzdesel olarak gösterildiği için etkilerin toplamı 100 değerine ulaşmaktadır. Özetle varyans ayrıştırması her bir değişkenin öngörü hata varyansını değişkenlerin her birine paylaştırarak şokların değişkenler üzerindeki etkilerini oransal olarak ölçmede kullanılır. Değişkenlerin varyans ayrıştırmasına ilişkin tablolar Ek-A’da yer almaktadır.

Tablo A.1 Merkez Bankası Parası değişkeninin varyansının diğer değişkenlerde yaşanan şoklarla farklı dönem uzunluklarındaki bağlantıları verilmektedir. 1. dönemde Merkez Bankası Parası değişkeni varyansının %100’ü kendi geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. Gecelik faiz oranının etkisi 2. dönemde %10, 6. dönemde ise %18 olmaktadır. 3. dönemde sanayi üretim endeksinin etkisi %9, cari açık/GSYH değişkenin etkisi ise %10 olmaktadır. 12 aylık bir dönem dikkate alındığında ise Merkez Bankası Parası değişkeni varyansının %39’u kendi geçmiş şokları, %10’u gecelik faiz oranı, %11’i sanayi üretim endeksi, %14’ü cari açık/GSYH değişkenlerinin geçmiş şokları tarafından açıklanmaktadır.

Tablo A.2 M2Y’nin varyans ayrıştırmasını yansıtmaktadır. 1. dönemde M2Y değişkeni varyansının %99’u kendi geçmiş şokları tarafından açıklanmaktadır. Gecelik faiz oranının etkisi 3. dönemde %10 olmaktadır. 12 aylık bir dönem dikkate alındığında ise M2Y değişkeni varyansının %24’ü Merkez Bankası Parası, %14’ü gecelik faiz oranı, %9’u sanayi üretim endeksi değişkenlerinin, %23’ü ise kendi geçmiş şokları tarafından açıklanmaktadır.

Bankalar arası gecelik faiz oranı için varyans ayrıştırmasının yansıtıldığı Tablo A.3’ten de görüleceği üzere 1. dönemde gecelik faiz oranı değişkeni varyansının %96’sı kendi geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. Merkez Bankası

parasının etkisi 2. dönemde %14, Ulusal-100 Endeksinin etkisi ise 2. ve 3. dönemlerde sırasıyla %12 ve %20 olmaktadır. 12. döneme doğru gidildikçe Merkez Bankası Parasının gecelik faiz üzerindeki etkisinin arttığı, gecelik faiz oranının ise kendisi üzerindeki etkisinin azaldığı belirlenmiştir. 12 aylık bir dönemde gecelik faiz oranı değişkeni varyansının %22’si Merkez Bankası Parası, %13’ü cari açık/GSYH, %8’i yabancıların İMKB işlemleri, %12’si İMKB Ulusal-100 Endeksi değişkenlerinin, %19’u ise kendi geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. Bu sonuç gecelik faiz oranı değişkeninin, özellikle Merkez Bankası Parası ve Ulusal-100 Endeksi değişkenlerindeki değişmelerden etkilendiğini ve içsel olarak hareket ettiğini göstermektedir.

Tablo A.4 Sanayi Üretim Endeksi için varyans ayrıştırmasını yansıtmaktadır. 1. dönemde sanayi üretim endeksindeki değişkenliğinin %95’ini kendi geçmiş şokları belirlemektedir. 3. dönemde gecelik faiz oranının etkisi %14, yabancıların İMKB işlemlerinin etkisi ise %15 olmaktadır. 12 aylık bir dönem sonunda ise sanayi üretim endeksindeki değişkenliğin %15’i kendi geçmiş şokları, %40’ı gecelik faiz oranı, %10’u Merkez Bankası Parası, %9’u ise döviz sepeti değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır.

Döviz sepeti için varyans ayrıştırmasını yansıtan Tablo A.5’e baktığımızda 1. dönemde döviz sepetindeki değişkenliğin %64’ü kendi geçmiş şokları, %25’i M2Y, %11’i ise gecelik faiz oranı değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. M2Y’nin etkisi 2. dönemde %40 olmaktadır. 12 aylık bir dönem dikkate alındığında ise döviz sepeti varyansının %15’i kendi geçmiş şokları, %11’i Merkez Bankası parası, %21’i M2Y, %7’si gecelik faiz oranı, %13’ü sanayi üretim endeksi, %8’i cari açık/GSYH, %13’ü ise yabancıların İMKB işlemleri değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. Döviz sepeti değişkeninin M2Y’den bu ölçüde etkilenmesinin sebebi döviz tevdiat hesaplardır. Döviz tevdiat hesaplarındaki değişim dövize olan talebi yansıtması sebebiyle döviz sepetindeki değişimlerin önemli bir kısmı M2Y’den kaynaklanmaktadır.

Tablo A.6 TÜFE için varyans ayrıştırmasını yansıtmaktadır. Tablodan da görüldüğü üzere 1. dönemde TÜFE’deki değişkenliğin %80’i kendi geçmiş şokları, %13’ü ise M2Y değişkeninin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. 12. döneme doğru gidildikçe gecelik faiz oranı değişkeninin TÜFE üzerindeki etkisinin arttığı, TÜFE’nin ise kendisi üzerindeki etkisinin azaldığı belirlenmiştir. 12 aylık bir dönem

dikkate alındığında TÜFE’deki değişkenliğin %16’sı kendi geçmiş şokları, %25’i M2Y, %10’u Merkez Bankası Parası, %25’i ise gecelik faiz oranı değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır.

Tablo A.7 Cari Açık/GSYH değişkeni için varyans ayrıştırmasını yansıtmaktadır. 1. dönemde Cari Açık/GSYH değişkeni varyansının %75’i kendi geçmiş şokları, %14’ü Merkez Bankası Parası, %8’i sanayi üretim endeksi tarafından açıklanmaktadır. 12. dönemin sonuna gidildikçe cari açık/GSYH değişkeninin etkisinin azaldığı, Merkez Bankası Parasının etkisinin ise arttığı belirlenmiştir. 12. ayın sonunda Cari Açık/GSYH değişkeninin değişkenliğinin kendi şokları ile açıklanma oranı %27 olmaktadır. Merkez Bankası Parası ve gecelik faiz oranı değişkenlerinin geçmiş şoklarının Cari Açık/GSYH değişkeninin varyansını açıklama oranı sırasıyla %35 ve %15 olmaktadır.

Yabancıların İMKB işlemleri değişkeni için varyans ayrıştırmasını yansıtan Tablo A.8’den de görüldüğü üzere 1. dönemde söz konusu değişkenin varyansının %71’i kendi geçmiş şokları, %9’u Merkez Bankası Parası, %7’si gecelik faiz oranı, %7’si TÜFE değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. Sanayi üretim endeksinin etkisi 2. dönemde %13 olmaktadır. 12 aylık bir dönem dikkate alındığında ise yabancıların İMKB işlemleri değişkeni varyansının %18’i Merkez Bankası Parası, %20’si gecelik faiz oranı, %10’u sanayi üretim endeksi, %8’i TÜFE, %13’ü ise cari açık/GSYH değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. Yabancıların İMKB işlemleri değişkeninin geçmiş şoklarının etkisi ise 12. ayın sonunda %13’e düşmektedir.

Tablo A.9 İMKB işlem miktarı için varyans ayrıştırmasını yansıtmaktadır. 1. dönemde İMKB işlem miktarındaki değişkenliğin %27’si kendi geçmiş şokları, %37’si yabancıların İMKB işlemleri, %16’sı Merkez Bankası Parası, %7’si gecelik faiz oranı değişkenlerinin geçmiş şokları tarafından açıklanmaktadır. 5. dönemde sanayi üretim endeksi ile TÜFE’nin etkisi ayrı ayrı olarak %10 olmaktadır. 12 aylık bir dönem dikkate alındığında ise İMKB işlem miktarındaki değişkenliğin %5’i kendi geçmiş şokları, %12’si yabancıların İMKB işlemleri, %6’sı Ulusal-100 Endeksi, %11’i cari açık/GSYH, %6’sı TÜFE, %20’si gecelik faiz oranı, %21’i ise Merkez Bankası Parası değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır.

Tablo A.10 Ulusal-100 Endeksi değişkeni için varyans ayrıştırmasını yansıtmaktadır. 1. dönemde Ulusal-100 Endeksi değişkeni varyansının %42’si kendi geçmiş şokları, %24’ü yabancıların İMKB işlemleri, %16’sı ise gecelik faiz oranı değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır. TÜFE etkisini 4. dönemde %17’ye çıkarmaktadır. 12 aylık bir dönem dikkate alındığında ise Ulusal-100 Endeksi değişkenliğinin %14’ü kendi geçmiş şokları, %17’si Merkez Bankası Parası, %19’u gecelik faiz oranı, %8’i sanayi üretim endeksi, %7’si TÜFE, %14’ü cari açık/GSYH ve %7’si yabancıların İMKB işlemleri değişkenlerinin geçmiş şokları ile açıklanmaktadır.

4.5.3 DLgİMKB Ulusal -100, DLgTEFE, DLgSanayi Üretim Endeksi,