4. TEKLİFİN FİYATLANDIRILMASI VE YÜKLENİCİ İNŞAAT
5.3 Uluslararası Projelerde Katkı Payının Belirlenmesini Etkileyen Faktörler
teklif fiyatının bir bileşeni olan katkı payının miktarını etkileyen faktörler, bir kısmı önceki bölümde anlatılan araştırmaların da yer aldığı detaylı bir literatür araştırması sonucunda belirlenmiştir. Bu tez çalışması kapsamında yapılacak anket çalışması sonucunda önem dereceleri belirlenmeye çalışılacak olan bu faktörler 5 ayrı grupta incelenmiştir:
İşveren ile ilgili faktörler
Proje ile ilgili faktörler
Firma ile ilgili faktörler
İhale süreci ve sözleşme dokümanları ile ilgili faktörler
Ekonomik çevre ve risk ile ilgili faktörler 5.3.1 İşveren ile ilgili faktörler
İşveren karakteristikleriyle ilgili olarak teklif aşamasında katkı payının belirlenmesinde etkili olabileceği düşünülen faktörler şu şekilde sıralanmıştır:
Çizelge 5.1 : İşveren ile ilgili faktörler.
İşveren ile ilgili faktörler Alındığı Kaynaklar
İşveren tipi (iş yapılacak olan idarenin özellikleri)
Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Lee ve Chang (2004); Drew ve diğ. (2001)
İşverenin beklentileri Liu ve Ling (2005); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000) İşverenin büyüklüğü (finansal
olarak) Liu ve Ling (2005); Chan ve Au (2009); Wanous ve diğ. (2000) İşverenle ilgili geçmiş deneyimler
(geçmiş işlerdeki ödeme durumu ve güvenilirliği)
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Chan ve Au (2009); Wanous ve diğ. (2000)
5.3.2 Proje ile ilgili faktörler
Uluslararası projelerde teklif aşamasında katkı payının belirlenmesi aşamasında etkili olabileceği düşünülen faktörler arasından proje ile ilgili olanları şu şekilde sıralanmıştır:
Çizelge 5.2 : Proje ile ilgili faktörler.
Proje ile ilgili faktörler Alındığı Kaynaklar
Projeden beklenen geri dönüş oranı Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002)
Projenin yüklenici için sağlayacağı
deneyim ve prestij Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007) Projenin büyüklüğü
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Lee ve Chang (2004); Wanous ve diğ. (2000); Drew ve diğ. (2001)
Projenin tipi (konut, konut dışı bina, endüstriyel, baraj, yol vb.)
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Ahmad ve Minkarah (1988); Drew ve diğ. (2001)
Projenin detaylılık (zorluk) derecesi
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Lee ve Chang (2004)
Projenin süresi Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000) Projenin yeri Liu ve Ling (2005); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Lee ve Chang (2004); Wanous ve diğ. (2000) Şantiye yerinin iklim ve zemin
özellikleri
Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
İşin kapsamında değişiklik olması
Çizelge 5.2 (devam): Proje ile ilgili faktörler.
Projenin nakit akışı Liu ve Ling (2005); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
İhtiyaç duyulan alt yüklenicilik işleri (alt yüklenicilere dağıtılacak iş miktarı)
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
Hakediş ödeme koşulları Dikbaş (1995) Avans miktarı ve geri ödeme
koşulları Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007)
Projeye başlamak ve
gerçekleştirmek için gerekli olan nakit paranın varlığı
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007), Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002); Lee ve Chang (2004)
Projeyi gerçekleştirmek için gerekli olan işgücü kaynaklarının varlığı
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000) Gerekli ekipman türleri ve mevcut
ekipmanın işin durumuna göre yeterliliği
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000) Projenin başlama zamanı Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Wanous
ve diğ. (2000)
5.3.3 Firma ile ilgili faktörler
Yüklenici firmanın karakteristikleriyle ilgili olarak katkı payını etkileyebileceği düşünülen 11 adet faktör şu şekilde sıralanmıştır:
Çizelge 5.3 : Firma ile ilgili faktörler.
Firma ile ilgili faktörler Alındığı Kaynaklar
Firmanın (finansal olarak) büyüklüğü
Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Ahmad ve Minkarah (1988); Lee ve Chang (2004)
Firmanın benzer projelerdeki deneyimi
Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002); Lee ve Chang (2004); Wanous ve diğ. (2000)
Firmanın geçmişte benzer işlerden sağladığı kar durumları
Liu ve Ling (2005); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Lee ve Chang (2004); Wanous ve diğ. (2000)
Firmanın, projenin yapıldığı
ülkedeki tecrübesi Dikmen ve diğ. (2007)
Firmanın yeni iş alma ihtiyacı (işin istenme seviyesi)
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002)
Firmanın o dönemdeki iş yükü
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
Çizelge 5.3 (devam): Firma ile ilgili faktörler.
Firmanın teknik kadrosu Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988)
Firmanın tanınma ihtiyacı Chan ve Au (2009); Dikmen ve diğ. (2007); Dulaimi ve Shan (2002) Firmanın yönetimsel becerisi Dikmen ve diğ. (2007)
Firmanın alt yükleniciler ve tedarikçilerle olan ilişkileri
Liu ve Ling (2005); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Wanous ve diğ. (2000)
İhale ve teklif departmanında
çalışan ekibin tecrübesi Arslan (2002)
5.3.4 İhale süreci ve sözleşme dokümanları ile ilgili faktörler
İhale sürecine bağlı olarak ortaya çıkan ve katkı payının belirlenmesinde etkili olabileceği düşünülen faktörler ve alındığı kaynaklar şu şekilde sıralanmıştır:
Çizelge 5.4 : İhale süreci ve sözleşme dokümanları ile ilgili faktörler.
İhale süreci ve sözleşme dokümanları ile ilgili faktörler
Alındığı Kaynaklar
İhale şartnamesinin detaylılık derecesi (yeterliliği)
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002)
Teklif hazırlama süresinin yeterliliği
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
İhale doküman ücreti Liu ve Ling (2005); Dulaimi ve Shan (2002)
İhale teminat bedeli Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002)
İhale usulü (açık, belirli istekliler
arasında, pazarlık vb.) Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dulaimi ve Shan (2002) Tasarımın kalitesi (tasarımdaki
belirsizlikler) Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Ahmad ve Minkarah (1988) Maliyet tahminin güvenilirliği
(maliyet tahminindeki belirsizlik miktarı)
Liu ve Ling (2005); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
Sözleşme tipi (birim fiyat, götürü bedel, maliyet + kar vb.)
Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002)
Malzemelerin işveren tarafından
sağlanıp sağlanmaması Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002) Sözleşme koşulları ve şartnameler
(şartnamelerin katılığı ve kesin kalite şartları)
Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Wanous ve diğ. (2000)
Çizelge 5.4 (devam): İhale süreci ve sözleşme dokümanları ile ilgili faktörler.
Projenin gecikmesi durumunda yüksek cezaların varlığı
Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002)
İhaleye giren rakip firmaların sayısı
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
İhaleye giren rakip firmaların niteliği (rakip firmaların rekabet edilebilirliği)
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
5.3.5 Ekonomik çevre ve risk ile ilgili faktörler
Projenin uygulanacağı ülkedeki koşullar da göz önüne alınarak, firmaların teklif stratejilerinde ve katkı paylarının belirlenmesinde etkili olabileceği düşünülen faktörler arasından ekonomik şartlar ve risk ile ilgili olanları bu grupta toplanmıştır. Bu faktörler şu şekildedir:
Çizelge 5.5 : Ekonomik çevre ve risk ile ilgili faktörler.
Ekonomik çevre ve risk ile
ilgili faktörler Alındığı Kaynaklar
İşin nitelikleri (doğası) gereği doğabilecek risk faktörleri
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988)
Kredi teminindeki sorunlar ve kredi koşulları (nakit ihtiyacının karşılanabilirliği)
Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007) Yüklenici firmanın ülkesindeki
genel ekonomik durum Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002); Dulaimi ve Shan (2002) Projenin gerçekleştirildiği ülkede,
kaynakların (işgücü, malzeme, ekipman vb.) temin edilmesinde yaşanan zorluklar
Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007); Wanous ve diğ. (2000)
Projenin gerçekleştirildiği ülkedeki
hukuksal sistemin yetersizliği Dikmen ve diğ. (2007) Projenin gerçekleştirildiği ülke ve
Türkiye arasındaki coğrafi uzaklık ve kültürel farklılıklar
Dikmen ve diğ. (2007)
Politik riskler Liu ve Ling (2005); Dikmen ve diğ. (2007) Projenin gerçekleştirildiği ülkedeki
döviz kuru riski/enflasyon riski Dikmen ve diğ. (2007); Arslan (2002) Projenin gerçekleştirildiği ülkedeki
Çizelge 5.5 (devam): Ekonomik çevre ve risk ile ilgili faktörler.
Projenin gerçekleştirildiği ülkedeki güvenlik riskleri
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Dikmen ve diğ. (2007); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002)
Dil engelinin varlığı Dikmen ve diğ. (2007) Aynı ülkede gelecekte benzer
projeler yapabilme potansiyeli Dikmen ve diğ. (2007); Lee ve Chang (2004)
Vergi ve kamusal yükümlülükler Chan ve Au (2009); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002)
İşçi ve malzeme fiyatlarındaki dalgalanma riski
Liu ve Ling (2005); Dikbaş (1995); Arslan (2002); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
Piyasada teklif verilebilecek diğer işlerin mevcudiyeti
Liu ve Ling (2005); Chan ve Au (2009); Dulaimi ve Shan (2002); Wanous ve diğ. (2000)
Yatırım riski Arslan (2002); Ahmad ve Minkarah (1988); Dulaimi ve Shan (2002)
5.4 Katkı Payının Belirlenmesi Amacıyla Kullanılan Yöntemler ve Geliştirilen