Uluslararası Politikalar Araştırma Enstitüsü (IPRI)

Türkiye ekonomisinin dünya ekonomisine entegrasyonunun son yıllarda kayda değer bir artış eğilimi içine girdiği görülmektedir. İçinde bulunduğumuz coğrafyada hem siyasi hem de ekonomik liderlik potansiyeline sahip olan Türkiye’nin bu süreçte önünü görebilmesi ve dış politika alanında doğru politikalar uygulayabilmesi ise, büyük ölçüde bölgesindeki ve dünyadaki siyasi gelişmeleri öngörebilmesi ile ilişkilidir. Bu anlayıştan hareketle, TEPAV bünyesinde üçüncü enstitü olarak Uluslararası Politika Araştırmaları Enstitüsü (International Political Research Institute – IPRI) kurulmasına karar verilmiştir.

C. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı)

Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal kalkınmasının sağlanmasına yönelik kalkınma planların hazırlanması için 30 Eylül 1960 tarihinde kurulmuştur. DPT, Başbakanlığa veya onun yetki vereceği bir devlet bakanına bağlı olarak çalışan bir müsteşarlıktır. Hükümetin belirlediği amaçlar doğrultusunda

hazırladığı kalkınma planları ve yıllık programların uygulanmasını izleyerek hükümete yardımcı olur. Yüksek Planlama Kurulu Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu alt birimlerinde oluşmaktadır.

DPT’nin amaçları şu şekilde şu şekilde özetlenebilir:

- Kalkınma için ekonomik ve sosyal politikanın ve amaçların belirlenmesinde hükümete yardımcı olmak, bu amaçların gerçekleşmesi için gerekeli olan planların ve programların hazırlanmasını sağlamak, - Planların uygulanmasında hükümete gerekli tedbirleri tespit ve tavsiye

etmektir.

DPT’nin görevleri ise şunlardır:

- Türkiye’nin doğal insani ve ekonomik her türlü kaynak ve imkanlarını tam bir şekilde tespit ederek, takip edilecek ekonomik ve sosyal politikayı ve hedefleri etmekte hükümete yardımcı olmak,

- Çeşitli bakanlıkların ekonomik politikayı ilgilendiren faaliyetlerinde koordinasyonu sağlamak için tavsiyelerde bulunmak ve bu hususlarda müşavirlik yapmak,

- Hükümetçe kabul edilen hedefleri gerçekleştirecek kısa ve uzun süreli planları hazırlamak,

- Planların başarı ile uygulanabilmesi için ilgili daire ve kurumlara mahalli idarelerin kuruluş ve işleyişlerinin ıslahı konularında tavsiyelerde bulunmak,

- Özel sektörün faaliyetlerini planın hedef ve amaçlarına uygun bir şekilde teşvik edecek ve düzenleyecek tedbirleri tavsiye etmektir.

DPT özet olarak Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve kültürel planlama hizmetlerinin bir bütünlük içerisinde etkili ve süratli olarak yürütülmesi ülke kaynaklarının en verimli şekilde kullanılarak ülke kalkınmasını en kısa sürede gerçekleştirmek amacıyla kurulmuştur. DPT’nin şeffaflığa yönelik çalışmaları ise şunlardır:

- Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, - Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, - Dokuzuncu Kalkınma Planı.

D. TESEV (Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı)

TESEV; bilimsel araştırmalara dayalı bulgular ile politika kararları arasında bağ kurulması için araştırmalar yürütmek, özgür düşünce ve bilgi birikiminin en geniş anlamda yayılmasına yönelik konferans, açık oturum, yuvarlak masa toplantıları düzenlemek amacıyla kurulmuş bir düşünce üretim merkezidir.

1994 yılında vakıf olarak hayata geçmiş olmakla birlikte, TESEV'in kökleri 1961'de Dr. Nejat Eczacıbaşı tarafından kurulan Ekonomik ve Sosyal Etüdler Konferans Heyeti'ne kadar uzanmaktadır.

1990'ların başında Konferans Heyeti otuz yıl boyunca ulusal ve uluslararası pek çok önemli konunun özgürce ve nitelikli biçimde tartışılması için sağladığı platformu bağımsız fonların desteklediği bir düşünce üretme merkezine dönüştürülmesinin arayışı içindeydi. Ülke gerçeklerinin stratejik araştırmaları zorunlu kıldığını ve bu gereksinimin karşılanamadığını gören Dr. Nejat Eczacıbaşı liderliğinde çalışmalar başlatılmıştı.

Diğer taraftan TESEV'in doğuşunda 1990'ların başında değişik üniversitelerden akademisyenlerin, sivil toplum kuruluşları üyelerinin ve Dışişleri Bakanlığı'nın önde gelen bürokratlarının bağımsız ve nitelikli araştırmalar gerçekleştirecek fon yaratıcı bir vakıf kurma çabaları da önemli bir rol oynamıştır.

Böylelikle aynı amacı paylaşan bu iki grup aralarına Türkiye'nin önde gelen işadamlarının da katılmasıyla kurulması planlanan düşünce merkezi için Konferans Heyeti'nin bir referans oluşturmasına karar vererek bir araya gelmişler ve TESEV'i kurma çalışmalarına başlamışlardır.

Dr. Nejat Eczacıbaşı'nın ölümünden tam bir yıl sonra, 6 Ekim 1994'te Bülent Eczacıbaşı Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı'nın kuruluşunu kamuoyuna duyurmuştur.

Vakfın misyonu şu şekilde belirtilmiştir; “Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV), toplumun karşı karşıya bulunduğu sorunlara çözüm seçenekleri oluşturmak hedefiyle araştırmalar yürüten bir düşünce üretim merkezidir. Bilimsel yaklaşım ve yöntembilime dayanan bu araştırmalarla TESEV, akademik araştırmalar ile politik kararlar arasında bağlantı kurmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda vakıf, bilimsel araştırmanın gereği olan en yüksek standart ve ilkelere bağlı kalır. Vakfın esas amacı, Türkiye’nin çağdaşlaşmasına katkıda bulunmaktır. Vakıf, Türkiye’nin önemli meseleleri hakkında araştırma yaparak, çözüm seçenekleri üreterek

Türkiye’nin birikmiş sorunlarının aşılmasında önemli bir işlev üstlenmeyi ve halkın bu konularda bilgi düzeyini yükseltmeyi amaçlamaktadır127_”.

Vakfın hedefleri ise şunlardır:

- Türkiye'de değişim sürecinin teşviki ve hızlandırılması,

- Türkiye'de özellikle devlet sektörü dışında ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda yaşadığımız değişimin siyasi hayata yansıması ve bu değişimin toplumsal hayatımız üzerindeki etkilerinin incelenmesi; bununla ilgili engellerin araştırılması,

- Bağımsız düşünce ve alternatif formların teşvik edilmesi,

- Türkiye'de toplumun, demokratik sürecin ayrılmaz bir parçasına dönüşmesine yardımcı olmak ve bu değişim sürecinde sivil toplumun daha aktif bir rol oynamasını sağlamak,

- Türkiye'de açıklık ve saydamlığın geliştirilmesini teşvik etmek, - Bu konularda kamuoyunun bilinç kazanmasına yardımcı olmak,

- Türkiye'nin AB üyeliğini göz önünde bulundurarak, Kopenhag kriterleri doğrultusunda değişimin gerçekleşmesine yardımcı olmak,

- Türkiye, AB, Batı dünyası ve küresel ortak hareket noktalarını teşvik etmek, - Türkiye'nin içinde bulunduğu bölgedeki (Güney Doğu Avrupa, Balkanlar,

Karadeniz, Ortadoğu ve Akdeniz, Hazar Bölgesi, Orta Asya ve Kafkaslar) rolünü teşvik etmek.

TESEV'in faaliyetleri üç çalışma alanı altında toplanmıştır128_: