DANİMARKA 9.3 9.4 9.5 9.5 9.5 YENİ ZELANDA 9.3 9.4 9.6 9.6 9.5 İSVEÇ 9.3 9.3 9.2 9.2 9.3 SİNGAPUR 9.2 9.3 9.2 9.3 9.4 FİNLANDİYA 9.0 9.4 9.6 9.6 9.7 İSVİÇRE 9.0 9.0 9.1 9.1 8.8 İZLANDA 8.9 9.2 9.6 9.7 9.6 HOLLANDA 8.9 9.0 8.7 8.6 8.9 AVUSTRALYA 8.7 8.6 8.7 8.8 8.8 KANADA 8.7 8.7 8.5 8.4 8.7 LÜKSEMBURG 8.3 8.4 8.6 8.5 8.7 AVUSTURYA 8.1 8.1 8.6 8.7 8.0 HONG KONG 8.1 8.3 8.3 8.3 8.0 ALMANYA 7.9 7.8 8.0 8.2 7.7 NORVEÇ 7.9 8.7 8.8 8.9 8.8 İRLANDA 7.7 7.5 7.4 7.4 7.5 İNGİLTERE 7.7 8.4 8.6 8.6 8.6 BELÇİKA 7.3 7.1 7.3 7.4 7.6 JAPONYA 7.3 7.5 7.6 7.3 7.0 A.B.D. 7.3 7.2 7.3 7.6 7.5 BARBADOS 7.0 6.9 6.7 6.9 ŞİLİ 6.9 7.0 7.3 7.3 7.4 FRANSA 6.9 7.3 7.4 7.5 6.9 URUGUAY 6.9 6.7 6.4 5.9 5.5 SLOVENYA 6.7 6.6 6.4 6.1 5.9 ESTONYA 6.6 6.5 6.7 6.4 5.5 KATAR 6.5 6.0 6.0 5.9 5.6 İSPANYA 6.5 6.7 6.8 7.0 6.9
KIBRIS RUM KESİMİ 6.4 5.3 5.6 5.7 5.4
PORTEKİZ 6.1 6.5 6.6 6.5 6.6 DOMİNİK CUMHURİYETİ 6.0 5.6 4.5 3.0 2.9 İSRAİL 6.0 6.1 5.9 6.3 6.4 B.A.E. 5.9 5.7 6.2 6.2 6.1 BOTSWANA 5.8 5.4 5.6 5.9 6.0 MALTA 5.8 5.8 6.4 6.4 PORTO RICO 5.8 TAYVAN 5.7 5.7 5.9 5.9 5.6 G. KORE 5.6 5.1 5.1 5.0 4.5 UMMAN 5.5 4.7 5.4 6.3 6.1 BAHREYN 5.4 5.0 5.7 5.8 5.8 MACAU 5.4 5.7 6.6 BHUTAN 5.4 5.0 ÇEK CUM. 5.2 5.2 4.8 4.3 4.2 KOSTA RİKA 5.1 5.0 4.1 4.2 4.9 MACARİSTAN 5.1 5.3 5.2 5.0 4.8 ÜRDÜN 5.1 4.7 5.3 5.7 5.3 MALEZYA 5.1 5.1 5.0 5.1 5.0 SLOVAKYA 5.0 4.8 4.7 4.2 4.0 G. AFRİKA 5.0 4.9 4.7 4.3 4.0 İTALYA 4.9 5.1 4.6 4.5 4.6 YUNANİSTAN 4.8 4.5 3.6 4.0 4.4 LİTVANYA 4.7 4.6 4.4 4.3 4.3 TÜRKİYE 4.6 4.2 3.7 3.4 3.5 POLONYA 4.6 4.2 3.7 3.4 3.5
Kaynak: Transparency International; CPI 2008 Table,
TI’nın temel görevi; ulusal ve uluslararası güvenilirlik sistemlerini teşvik etmek ve güçlendirmek amacıyla küresel bir koalisyon oluşturarak, yolsuzlukla mücadele etmektir. TI, bu misyonunu gerçekleştirmek ve küresel seviyede bir işbirliği oluşturmak amacıyla, yolsuzlukların nedenlerini araştıran, buna göre çalışmalar ve reform programları hazırlayan çok taraflı sözleşmelerin uygulamaya konulmasını sağlayan ve elde ettiği bulguları kamuoyuyla paylaşan bir örgüttür.
TI, yolsuzlukla mücadelenin uzun soluklu bir süreç olduğunu kabul etmektedir ve yozsuzlukla mücadelede bireysel kazanımlar yerine uzun dönemli kazanımlara yönelik çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalar şunlardır106:
- Yolsuzlukla mücadelede uluslararası ve ulusal çerçevenin çizilmesinde öncülük etmek ve uluslararası organizasyonlarda yer almak,
- Yolsuzlukla mücadele eden ülkelere yasal ve kurumsal anlamda yol göstermek ve destek sağlamak amacıyla “Ulusal Güvenilirlik Sistemleri Modeli (National Integrity System)” oluşturmak,
- Her yıl ‘Yolsuzluk Algılama Endeksi’ yayınlamak, - Her yıl ‘Rüşvet Ödeyen Ülkeler Endeksi’ yayınlamak, - Yıllık olarak ‘Global Yolsuzluk Raporları’ üretmek, - Eğitim faaliyetleri organize etmek,
- Dürüstlük ödülü vermek,
- Elektronik ortamda, Yolsuzluk Araştırma ve Bilgi Sistemi (Corruption Online Research and Information System –CORIS) veri tabanı oluşturmak.
J. OLAF (European Anti-Fraud Office – Avrupa Sahtecilikle Mücadele Ofisi)
OLAF, 28 Nisan 1999 tarihinde, Avrupa Komisyonu kararıyla kurulmuş ve 1 Haziran 1999’da faaliyetine başlamıştır. OLAF, Komisyon bünyesinde, bağımsız bir soruşturma birimi olarak görev yapmaktadır.
OLAF’ın temel görevi; sahtecilik, yolsuzluk ve diğer yasadışı faaliyetler karşısında Avrupa Birliği’nin mali çıkarlarını korumaktır. OLAF, bu görevi hesap verebilir, şeffaf, tarafsız, profesyonel ve etkin bir şekilde yerine getirirken, aynı
106 ÖZBARAN; a.g.m., s.27.
zamanda, AB vatandaşlarına yüksek kalitede bir hizmet sunmayı ve insan haklarına ve özgürlüklerine saygılı olmayı da benimsemiştir.
Yeni bir kurum olması nedeniyle OLAF, bir yandan mevzuat çerçevesinde görevlerini yerine getirmeye çalışırken, diğer yandan da kendi yasal mevzuatını, soruşturma yöntemlerini ve geleneklerini oluşturmaya ve etkinliğini artırmaya çalışmaktadır. OLAF’ın yapmış olduğu soruşturmalar sonucunda, bir önceki Avrupa Komisyonu üyelerinin istifa etmek zorunda kalmaları, OLAF’ın, AB kurumları üzerinde ne derece etkin olduğunu açıkça göstermektedir.
K. FATF (Financial Action Task Force – Mali Eylem Görev Grubu) Karapara aklama ve terörist faaliyetlerin finansmanıyla mücadele gereken tedbirlerin alınması amacıyla, 1989 yılında, Paris’teki G-7 zirvesinde kurulan FATF’a 31 ülke ve iki bölgesel örgüt (Avrupa Komisyonu ve Körfez İşbirliği Konseyi) üyedir. Sekretarya hizmetleri OECD tarafından yerine getirilir; ancak FATF, OECD’ye bağlı değildir. Faaliyetlerini özel amaçlı bağımsız bir grup olarak sürdüren FATF, raporlarını, Maliye Bakanlarına, diğer ilgili bakanlara ve üye ülke yetkililerine vermekte, ayrıca OECD Bakanlar Konseyi G-7 zirvelerine sunmaktadır.
1990 Şubat ayında FATF’ın Hareket Adımları olarak nitelendirilebilecek olan üç ana başlık açıklanmıştır. Bunlar;
- Paranın aklanmasını önlemede ulusal hukuk sisteminin geliştirilmesi, - Mali sistemin rolünün güçlendirilmesi,
- Uluslararası işbirliğinin güçlendirilmesi olarak sayılabilir.
L. SPAI (Stability Pact Anti-Corruption Initiative For South Eastern Europe – Güney Doğu Avrupa Yolsuzlukla Mücadele Girişimi İstikrar Paktı)
10 Haziran 1999’da Almanya’nın Köln şehrinde kurulan SPAI, yarattığı potansiyelle bölge içinde yolsuzlukla mücadele amacı taşımaktadır. Yolsuzluğun uluslararası boyutunun, organize suçların ve karapara aklamanın da yer aldığı sahtecilik ve yolsuzluk olaylarıyla mücadele etmenin zorunlu olduğu ilkesinden yola çıkan Girişim, Şubat 2000’de Güney Doğu Avrupa Yolsuzlukla Mücadele Girişimi İstikrar Paktı Yolsuzluk Sözleşmesi’ni kabul etmiştir. Bu sözleşmede, yolsuzlukla mücadele alanında uluslararası araçların benimsenmesi ve uygulaması gerektiği, iyi
yönetişimin ve güvenilir bir kamu yönetiminin teşvik edilmesi zorunluluğu, hukuk devleti ilkesinin güçlendirilmesi, saydamlığın ve dürüstlüğün teşvik edilmesi ve tüm bunların yanında aktif bir sivil toplum için gereken tedbirlerin alınması konularına vurgu yapılmaktadır107.
M. ACN (Anti-Corruption Network For Transition Economies – Yolsuzlukla Mücadele Ağı)
Hükümet dışı bir organizasyon olan ACN, politik, kurumsal ve ekonomik reformlar paralelinde, temelde kamu sektörü olmak üzere, her alandaki yolsuzluğu azaltmak amacıyla çeşitli stratejiler üretmektedir. Öncelikle bölgesel işbirliğini hedefleyen ACN, ülke bazında ve bölge dışında da ciddi çalışmalar sürdürmektedir. OECD bünyesinde faaliyet gösteren Yolsuzlukla Mücadele Birimi (Anti-Corruption Unit), ACN’nin sekretarya hizmetlerini yerine getirmektedir.
ACN kurulduğu ilk dönemde daha çok kamusal ihalelerdeki yolsuzluklar üzerinde yoğunlaşıp, bu konuyla ilgili seminerler ve araştırmalar yaparken, 2001 yılından itibaren, yolsuzlukla mücadele alanında daha kapsamlı dört ana konu üzerinde durmaktadır. Bunlar şu şekilde belirtilmiştir108:
- Kamusal faaliyetlere yönelik etik değerler yaratmak,
- Kamu kurumlarıyla sivil toplum örgütleri arasında koalisyonlar oluşturmak, - Hukukun üstünlüğü prensibini güçlendirmek,
- İlgili ülkelerde uluslararası kuruluşların uygulamalarını izlemek.
II. YOLSUZLUKLA MÜCADELE VE MALİ SAYDAMLIK İLE İLGİLİ ÜLKE UYGULAMALARI
Bu bölümde Danimarka, Fransa, Almanya, Yeni Zelanda, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri gibi yolsuzlukla mücadele ve mali saydamlık açısından iyi uygulamalardan bahsedilecektir. Açık Bütçe Ortaklığı (Open Budget Partnership) tarafından yayınlanan ve hemen hemen tüm ülkeleri kapsayan açık bütçe endeksinde bu ülkeler üst sıralarda yer almaktadır.
107 SPAI hakkında detaylı bilgi için, http://www.oecd.org/daf/SPAIcom/index.htm 108 ÖZBARAN; a.g.m., s.30.