Ulusal İstihdam Stratejisi (2014-2023) Eylem Planı Kapsamında

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından, işgücü piyasasındaki yapısal sorunlara çözüm üretmek, orta ve uzun vadede istihdam yaratan büyüme sağlayabilmek ve işsizlik sorununa kalıcı çözümler getirebilmek amacıyla ilgili Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, işçi ve işveren konfederasyonları ve akademisyenlerin katkılarıyla Ulusal İstihdam Stratejisi (2014-2023) hazırlanmıştır. Strateji, 30 Mayıs 2014 tarihinde 29015 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Üçer yıllık eylem planları şeklinde yürütülen planlardan ilk üç yıllık Eylem Planı 2014-2016 yılları arasında tamamlanmıştır. Stratejinin ikinci üç yıllık Eylem Planı ise, 2017-2019 yıllarını kapsamaktadır (ÇSGB, 2014:5). Stratejinin, ‘İstihdam ve Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi’ başlığı altında sosyal koruma alanındaki mevcut durum ile konuyla ilgili hedefler ve politikalar ortaya konulmuştur. Sosyal yardım istihdam bağlantısının sağlanması ise hedefler arasında sayılmış, istihdam bağlantılı yürütülen sosyal yardım sistemini etkileyen faktörlere yer verilmiştir.

Eylül 2016 işgücü istatistiklerine göre, işsizlik oranı, %11, 3 olarak gerçekleşirken, genç nüfusta işsizlik oranı % 19, 9 ve 15-64 yaş grubu içerisindeki işsizlik oranı ise, %11, 6’dır.

İşsizlik rakamlarının yüksek seviyelerde seyretmesi sosyal koruma ihtiyacını arttırmaktadır. Bu durumun önüne geçebilmek içinde istihdamı arttırıcı sosyal koruma yöntemleri geliştirilmelidir. Türkiye’de işsizlik rakamlarının yanı sıra yoksulluk rakamları da istihdam bağlantılı faaliyetlerin önemini ortaya koymaktadır (ÇSGB, 2014:59).

Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2015 yılında yayınladığı verilerine göre, eşdeğer hane halkı kullanılabilir medyan gelirinin % 50’si dikkate alınarak oluşturulan yoksulluk sınırına göre, yoksulluk oranı % 14, 7’dir. Bu grubun içinde yer alan yoksul bireylerin sosyal

yardım faydalanıcısı olmaları, sosyal yardım yoksulluk arası ilişkide de istihdamın önemini ortaya koymaktadır.Türkiye’de yoksul nüfus içinde sayılan çalışabilir durumdaki kişilerin çoğu aslında istihdamdadır. Fakat bu gruptaki nüfusun çoğu, eğitim, beceri, yeterlilik gibi özellikleri ve sektörel bazda yaşadıkları dezavantajlar sebebiyle geçici işlerde, düşük ücretlerle çalışmaktadırlar. Bu şekilde sosyal sigorta kapsamında olsa dahi düşük ücretle veya kayıt dışı çalışan kesimler sosyal yardıma olan ihtiyacı artırmaktadır (ÇSGB, 2014:61).

İşsizlik yardımları ve işsizlik sigortası, sosyal yardım - istihdam ilişkisinde bahsedilmesi gereken diğer önemli yöntemlerdir. Türkiye’de işsizlik ödeneği brüt asgari ücretin % 80’ini geçmeyecek şekilde, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancın % 40’ı, olarak belirlenmiştir. 2016 yılında yaklaşık 720 bin kişi bu ödenekten yararlanmıştır. Asıl dikkat çekici olan ise, Türkiye’de işsizlik sigortası kapsamına dâhil olamayan ya da işsizlik ödeneğinden süre ya da yetersiz prim sebebiyle faydalanma imkânı olmayan işsizlere, farklı ülkelerde vergilerle finanse edilerek sunulan işsizlik yardımlarının, yapılmamasıdır. Bu durum, sosyal yardım sisteminin eksikliklerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır (ÇSGB, 2014:57).

Ulusal İstihdam Stratejisi 2017-2019 Eylem Planında, Türkiye’de sosyal koruma-istihdam bağlantısının sağlanabilmesi ve sosyal yardım sisteminin etkinliğinin arttırılabilmesi amacıyla hedefler başlığında;

 İşsizlik ödeneği alanların toplam işsizlere oranı, 2012 yılında %14, 5 iken bu oranın 2023 yılında % 25’e çıkarılması,

 İşgücü piyasasına dâhil olabilecek nitelikte sosyal yardım yararlanıcılarının tamamına, iş ve meslek danışmanlığı hizmeti sunulması,

 Bir yıl içinde, işgücü piyasasına dâhil olabilecek nitelikte olan sosyal yardım yararlanıcılarından % 25’inin işe yerleştirilmesi,

 Çalışan yoksul oranının % 5 seviyesine düşürülmesi (ÇSGB, 2014:59) sayılmıştır.

Ulusal İstihdam Stratejisinin ‘İstihdam ve Sosyal Koruma İlişkisinin Güçlendirilmesi’

başlığı altında sayılan yukarıdaki hedefler doğrultusunda, birtakım politikalar ortaya konmuştur. İlk olarak, sosyal yardımların hak temelli ve önceden belirlenmiş objektif

kriterlere dayalı olarak sunulmasını sağlamak amacıyla, kanuni bir düzenlemenin hayata geçirilmesi kararı alınmıştır (ÇSGB, 2014:111).

İşsizlik sigortasının daha fazla sosyal koruma sağlayabilmesi için bu alanda bir düzenlemeye gidilmesi kabul edilmiştir. İş hayatında yeterli tecrübeye sahip olmayan gençler ile iş bulmakta zorlanan 50 yaş üstü işsizler, yoksullukla karşılaşma riski daha yüksek olan gruplardır. Bu gibi dezavantajlı gruplarında İşsizlik Sigortası’ndan yararlanabilmeleri için, sigortanın yararlanma şartları, ödeme miktarı ve sürelerinin, yararlanıcıların aktif şekilde iş aramalarını teşvik edici şekilde yeniden düzenlenmesine karar verilmiştir (ÇSGB, 2014:113).

Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı koordinatörlüğünde, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Türkiye İş Kurumu, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kalkınma Ajansları, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Sivil Toplum Kuruluşları katkılarıyla, kendi işini kurmak isteyen sosyal yardım yararlanıcılarına girişimcilik desteği verilecektir (ÇSGB, 2014:115).

Kayıt dışı çalışan yoksullara yönelik davranış ve tutum değişikliğinin sağlanması amacıyla kayıt dışılığın oluşmasında önemli rolü olan ve bu alanda oldukça fazla istihdam yaratan küçük işletmelere yönelik, kayıtlı sektöre geçişi özendirici programlar uygulanacaktır (ÇSGB, 2014:114).

Kalkınma Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu, Türkiye İş Kurumu, Meslek Kuruluşları ve Sivil Toplum Kuruluşları işbirliğiyle, sosyal koruma ve istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi amacıyla, sosyal yardım yararlanıcılarının işgücü piyasasına katılımlarının sağlanmasına yönelik olarak ulusal kaynakların kullanımıyla proje çalışmaları yapılacaktır (ÇSGB, 2014:116).

Ulusal İstihdam Stratejisinde yer alan bu politikalar uygulamaya konulup başarı ile sonuçlandığında, sosyal yardım istihdam bağlantısı güçlenmiş, kayıt dışı çalışmadan kaynaklı sosyal güvenlik sistemi aksaklıkları çözülmüş ve yoksul vatandaşların aktif işgücü piyasasına katılımı ile artan üretim, ekonomik göstergelerde iyileşme yaratmış olacaktır. Türkiye’de bu amaçların ivedilikle gerçekleştirilebilmesi için Ulusal İstihdam Stratejisine ek olarak düzenlenen, işgücü piyasalarının etkinleştirilmesi ile ilgili

2014-2018 yıllarını kapsayan eylem planı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından sunulan istihdam teşvikleri ve Bakanlık tarafından imzalanan protokoller ile özel sektör işverenlerine yönelik prim destekleri de diğer önemli uygulamalardır.