Turizmden kaynaklanan çevresel etkiler

DeğiĢen yaĢam standartlarına ve çevre bilincinin geliĢmesine bağlı olarak turizmde yenilik ve çeĢitlilik arayıĢları artmaktadır. Deniz, kum ve güneĢten oluĢan klasik turizm anlayıĢı yerini kültür, tarih, yerel değerler, macera ve eğlence anlayıĢına bırakmaktadır. Kitle turizmine alternatif olarak ekoturizm, sürdürülebilir turizm, macera turizmi, duyarlı turizm, doğaya dayalı turizm, yeĢil turizm, kültür turizmi gibi turizm akımları ortaya çıkmıĢtır. Böylece turizm kıyı alanlarından sıyrılarak kırsal alanlara yönelmiĢ, belirli dönemlerde yapılan seyahatler ise yılın tümüne yayılmıĢtır. Ortaya çıkan bu yeni turizm anlayıĢının olumlu çevresel ve sosyal etkisi olsa da iyi organize edilmediği koĢullarda kitle turizmi kadar çevre sorunlarına yol açabilmektedir. Bunun nedeni sürdürülebilir turizm kapsamındaki alanların hassas ekosistemler olması ve turizm faaliyetlerinden çok daha yoğun etkilenmesidir (Mansuroğlu 2006).

Pamukkale-Hierapolis ören yerindeki turizm aktivitelerinin etkileri Dağ ve Mansuroğlu‟na (2016) göre olumlu (çevresel ve sosyo-ekonomik) ve olumsuz (çevresel ve sosyo-ekonomik) olarak 2 grupta ele alınarak aĢağıda sunulmuĢtur.

Olumlu Etkiler

Çevresel olumlu etkiler

Doğal, arkeolojik ve tarihi alanların korunması: Pamukkale Özel Çevre Koruma Bölgesi içerisinde bulunan ören yeri turizm etkinlikleri ile uluslararası boyutta tanınmakta, Dünya mirası listesine alınması ile hem bulunduğu bölge hem de ülkemizin tanınırlığına katkı sağlamaktadır. Alanın yakın çevresindeki travertenler ve sıcak su kaynaklarının kullanılması ile turizm çeĢitlenmekte, bu kaynakların korunması yönünde çalıĢmalar yapılmaktadır.

Altyapı olanaklarının geliştirilmesi: Ören yeri çevresindeki turizm aktivitelerinin çeĢitliliği ve elde edilen gelir, alt yapı sorunlarının daha hızlı ve bütüncül bir Ģekilde ele alınarak çözülmesine yönelik çalıĢmalara olumlu etki sağlamaktadır.

Sosyo-ekonomik olumlu etkiler

Ekonomik yararlar: Pamukkale-Hierapolis ören yerini 2015 yılı itibariyle ziyaret eden yaklaĢık 1,7 milyon kiĢinin ülke ekonomisine yaklaĢık 30 milyon TL katkı sağladığı belirtilmiĢtir. Ayrıca ev/butik tarzı konaklama olanakları ile yöre halkı turizmden yararlanmakta ve gelir kaynağı sağlamakta, çevredeki diğer turizm aktiviteleri ile birlikte yöre halkının istihdam olanakları artmaktadır.

Kültürel mirasın korunması: Ören yeri içerdiği tarihi değerlerin korunmasına ek olarak Denizli ilinde bulunan diğer antik kentlerin ve tarihi alanların tanınırlığını sağlamakta, bu alanların koruma altına alınması ile dolaylı olarak çevresindeki kültürel değerlerin korunmasına katkıda bulunmaktadır.

Olumsuz Etkiler

Çevresel olumsuz etkiler

Su, hava ve gürültü kirlilikleri: Denizli kentine 20 km mesafede bulunan alan, kentin geliĢmesine paralel olarak yerleĢim alanlarının içerisinde kalmıĢtır. Kentsel geliĢmeler ve iklimin etkisi ile özellikle kıĢ aylarında yaĢanan hava kirliği arkeolojik kalıntıları ve traverten alanını olumsuz etkilemektedir. Ege Bölgesi‟nde bulunan 8 ilden biri olan Denizli‟de hava kirliliği I. öncelikli, su kirliliği II. öncelikli çevre sorunu olarak görülmektedir (Çevre ve ġehircilik Bakanlığı 2014). Çevrede bulunan otel, pansiyon ve diğer konaklama alanlarının sıcak su kaynaklarından kontrolsüz su almaları ve bunların kirletildikten sonra çevreye verilmesi baĢta yeraltı suları olmak üzere su kaynaklarına zarar vermektedir. Ören yeri ve traverten alan çevresindeki kontrolsüz yapılaĢma (konut, iĢyeri, eğlence mekânları vb.) ve tamamen motorlu taĢıtlara bağlı ulaĢım olanakları nedeniyle tüm yıl boyunca, özellikle de resmi veya dini tatil dönemlerinde ise insanlara bağlı gürültü rahatsız edici boyutlara ulaĢmaktadır. Su, hava ve gürültü kirlilikleri ekolojik bozulmalar, biyolojik çeĢitliliğin azalması yanında arkeolojik ve tarihi alanların zarar görmesine de yol açmaktadır.

Görsel kirlenme: Koruma alanı dıĢında bulunan çevredeki yapıların mimari bütünlüğünün olmaması, kat boyutlarında farklılıklar, kitle-boĢluk dengesinin

gözetilmemesi gibi yapılaĢmaya bağlı olumsuzluklar yanında tabelaların geliĢigüzel asılması, çöp toplama elemanlarının özensizliği, çevreye yayılmıĢ katı atıklar gibi sorunlar da görsel kirlenmeye neden olmaktadır.

Alan kullanım sorunları: Bu kapsamdaki en önemli sorun koruma alanını doğrudan etkileyen ancak koruma sınırı dıĢında bulunan alanlardaki plansız geliĢmelere bağlı olarak alan kullanımlarının değiĢmesidir. Bu alanlarda herhangi bir tampon bölge yaratılmamıĢ olması, alan kullanımlarının arazi rantına bağlı olarak Ģekillenmesi gelecekte önüne geçilmesi zor sorunları ortaya çıkarabilecektir.

Sosyo-ekonomik olumsuz etkiler

Ekonomi ve istihdam bozulmaları: Pamukkale-Hierapolis ören yeri hem Özel Çevre Koruma Bölgesi hem de yakın çevredeki doğal ve kültürel değerlere bağlı olarak, turizm kaynaklı potansiyel ekonomik yararları bünyesinde barındırmaktadır. Ancak turizm tesislerinin kontrolsüz büyümesi ve sermayenin yerel olmaması nedeniyle, bu potansiyelin yerel halk tarafından yeterince kullanılamaması ve Denizli kentinin son dönemlerde sanayi kenti haline dönüĢme çabaları turizmden elde edilebilecek ekonomik faydalara ve istihdam olanaklarına zarar vermektedir.

Olumsuz kültürel etkiler ve sosyal sorunlar: Denizli kentinde turizme bağlı nüfus artıĢı ve yerlilerin ayrıcalıklarının kaybolması hatta dikkate alınmaması yerel kültürel doku değerlerinin bozulmasına neden olabilmektedir. Turizmde kültürel alıĢveriĢin dikkate alınmamasından dolayı turist için ilginç olabilecek yöresel sosyal gelenek ve görenekler ekonomik çıkarların ön plana alınmasıyla zamanla ortadan kalkmaktadır. Ayrıca turizme destek olma olasılığı bulunan tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yerel halk tarafından terk edilmesi bölgedeki kültürel dokuya doğrudan etki yapabilecektir. Turizm aktiviteleri dıĢında çeĢitlenen iĢ olanaklarına bağlı göç yolu ile gelenlerin artması ve değiĢen nüfus özellikleri sonucu tarım alanlarında yapılaĢmaya gidilmesi, bu alanların yok olmasına neden olabilecek bir tehdit niteliği taĢımaktadır.