Ankete katılanların alana yönelik görüĢleri

Bu bölümde ziyaretçi görüĢleri doğrultusunda Pamukkale-Hierapolis Ören Yeri ile ilgili mevcut durum, sorunlar ve nedenleri, alandaki olumsuz etkilerin kaynakları ve alanın sürdürülebilirliğinin sağlanmasında görev alabileceklere yönelik görüĢlerin saptanması hedeflenmiĢtir.

Traverten alanı konusunda ziyaretçiler 16 farklı yargıyı 5‟li likert ölçeği (kesinlikle katılmıyorum, katılmıyorum, kararsızım, katılıyorum, kesinlikle katılıyorum) ile derecelendirmiĢtir. Buna göre sonuçlar Çizelge 4.29‟da sunulmuĢtur.

Ziyaretçilerin %77,8‟i alana girerken beklemeden ve rahat bir Ģekilde giriĢ yaptığını, %85,8‟i ise rahat bir Ģekilde çıkıĢ yaptığını ifade etmiĢtir. Alana giriĢ çıkıĢ konusunda çoğunlukla sıkıntının yaĢanmadığı, ancak özellikle giriĢlerde beklediğini söyleyenlerin oranının %16,0 civarında olmasının nedeni özellikle bayram tatillerinde giĢelerde yaĢanan yoğunluktan kaynaklandığı söylenebilir.

Ankete katılanların %62,2‟sinin alanda herhangi bir rehberlik hizmeti verilmediğini belirtirken, doğal ve kültürel özelliklere sahip alanın bir rehber eĢliğinde belirli büyüklükteki gruplar ile tanıtılması ve alanın daha kapsamlı bir tanıtım broĢürünün basılması gerektiği ziyaretçilerin çoğunluğu tarafından dile getirilmiĢtir.

Çizelge 4.29. Ziyaretçilerin ziyaret deneyimi ve alan hakkındaki görüĢleri Ġfadeler K esin li k le K atıl m ıy or um (%) K atıl m ıy or um (%) K ar ar sız ım (%) K atıl ıy or u m (%) K esin li k le K atıl ıy or u m (%)

Alana rahat bir ortamda ve beklemeden giriĢ yaptım 5,8 10,2 6,3 31,2 46,5 Alandaki rehberlik ve personel hizmetlerini yeterli

buluyorum

48,5 13,7 15,0 15,0 7,8

Alandaki temizlik ve WC hizmetlerini yeterli buluyorum 12,5 18,5 30,8 28,2 10,0

Alandaki güvenlik hizmetlerini yeterli buluyorum 8,0 19,0 13,8 45,0 14,2

Alanda rahatlıkla gezebildim 4,5 7,2 5,8 55,7 26,8

Alanı gezerken kalabalıktan rahatsızlık hissetmedim 7,5 12,0 9,3 45,7 25,5

Travertenler üzerinde gezinmek travertenlere zararlıdır 11,3 15,5 19,7 27,5 26,0

Alanın çıkıĢında beklemeden ve rahat bir Ģekilde çıkıĢ yaptım

3,8 3,8 6,7 21,0 64,7 Genel anlamda alanda uygun sayıdan daha fazla

ziyaretçi mevcuttur

6,8 27,7 15,0 33,7 16,8

Alanı az sayıda ziyaretçinin olduğu bir zamanda ziyaret etmek isterim

7,8 19,7 9,0 35,3 28,2

Ziyaretçi giriĢlerine belli bir sınır getirilmesi gerektiğine inanıyorum

14,2 33,3 9,7 25,5 17,3

Maksimum ziyaretçi sayısının belirlenmesi gerektiğine inanıyorum

12,8 27,5 9,2 29,0 21,5

Kalabalıktan dolayı alandaki doğal, kültürel ve tarihsel öğelerin zarar görebileceğine inanıyorum

5,8 18,0 9,8 33,7 32,7

Kalabalıktan dolayı travertenlerin yapısının daha çabuk bozulacağına inanıyorum

5,5 17,8 9,7 35,0 32,0

Travertenlerdeki kararmaların ziyaretçi yoğunluğundan kaynaklandığını düĢünüyorum

13,8 20,0 21,2 26,0 19,0

Alandaki WC ve temizlik hizmetlerini yeterli bulanların oranı %38,2‟iken, yeterli bulmayanların oranını %31‟dir. Bu ifadeye %30,8 oranında „kararsızım‟ Ģeklinde cevap veren ziyaretçiler, WC‟leri kullanmadığından dolayı fikirlerinin olmadığını belirtmiĢlerdir.

Güvenlik hizmetlerinin yeterli olduğunu düĢünen ziyaretçi oranının %59,8 olduğu, ancak bunların önemli bir bölümünün güvenlik hizmetlerinden güvenlik görevlisi sayısını anladığı düĢünülmektedir. Zira bu soruya cevap veren ziyaretçilerin bir kısmı, alanda herhangi bir güvenlik önleminin alınmadığını, özellikle yürüyüĢ güzergâhında 50 cm‟ye kadar daralan bölümlerin bulunduğunu ve bu alanların sarp bölgelerde olduğunu belirterek, buralarda herhangi bir güvenlik önleminin alınmadığını ifade etmiĢlerdir. Ayrıca alan üzerindeki su kanallarında su yönünü değiĢtirmek amacı ile kullanılan sac levhaların da ıslak ve kaygan zemin üzerinde yürüyen insanların güvenliğini tehdit edecek unsurlar olduğu belirtilmiĢtir (ġekil 4.60). Özellikle güvenlik görevlilerinin ziyaretçileri, ziyarete kapalı alanlara girmemesi gerektiği konusunda düdük vb. yöntemler ile uyarmasının uygun olmadığı ve ziyaretçilere çıplak ayak ile gezmeleri gerektiğini söyleyen güvenlik görevlilerinin alan üzerinde ayakkabı ile gezmesi ziyaretçiler tarafından en çok dile getirilen olumsuz durumlardan bazılarıdır.

Ziyaretçilerin %72,5‟i alanda rahat bir şekilde gezdiğini, %71,2‟si alanı gezerken kalabalıktan rahatsızlık hissetmediğini, %50,5‟i alanda uygun sayıdan daha fazla ziyaretçi bulunduğunu belirtmiĢtir. Ankete katılanların yaklaĢık %71‟inin kalabalıktan rahatsızlık duymadığını ifade etmesi ile araĢtırmanın bu bölümünde yeralan

“bulunduğunuz alanda aşırı bir kalabalık varsa bu durum karşısındaki tavrınız/davranışınız nasıl olur?” sorusuna verilen cevaplar dikkate alındığında ziyaretçilerin sadece %38‟inin „bu durum beni etkilemez‟ dediği, geri kalan %62‟lik kısmın çeĢitli Ģekillerde rahatsızlık duyduğunu veya farklı davranıĢlar sergileyeceğini belirtmiĢ olmaları dikkate alınması gereken sonuçlardır.

ġekil 4.60. Travertenlerde suyun yönlenmesi için kullanılan sac levha (Orijinal 2015) Ziyaretçilerin %53,5‟i travertenler üzerinde gezinmenin travertenlere zarar verdiğini, %26,8‟i gezinmenin travertenlerin yapısını bozmayacağını, %66,4‟ü kalabalıktan dolayı alandaki doğal, kültürel ve tarihsel öğelerin zarar görebileceğini, %67‟si kalabalıktan dolayı travertenlerin yapısının daha çabuk bozulacağına inandığını ifade etmiĢlerdir. Travertenlerdeki kararmaların ziyaretçi sayısı ile iliĢkisinin değerlendirilmesinde, araĢtırmaya katılanların %45‟i kararmaların ziyaretçi yoğunluğu ile iliĢkili olduğunu, % 33,8‟i iliĢkisinin olmadığını ve % 21,2‟si ise bu konuda fikrinin olmadığını belirtmiĢtir. Bu ifadeye yanıt veren ziyaretçilerin bir bölümü kararmanın temel nedenleri arasında alana verilen su miktarının azalmasını göstermiĢlerdir.

Ören yerini ziyaret edenlerin tanımadığı insanların etrafında bulunması konusunda %56,5‟i ”problem değil, her koĢulda rahat ederim”, %26,3‟ü “kiĢilerin davranıĢlarına bağlı”, %8‟i “o anki ruh haline bağlı” görüĢündedir. Ziyaretçilerin yalnız %9,3‟ü bu durumdan “kesinlikle rahatsız olacağını” belirtmiĢtir. Alanda aşırı kalabalıktan etkilenmediğini belirtenler %38, aşırı kalabalıktan uzaklaşmak isteyenler %19,7, alanı daha az yoğun olduğu zamanda ziyaret etmek isteyenler %21,3 ve alanın başka bir kısmına gideceğini söyleyenler %21 oranındadır. Yukarıda da ifade edildiği gibi ziyaretçilerin bir kısmının aĢırı kalabalıktan rahatsız olmadıklarını ifade etmiĢ olmalarına rağmen, kalabalıktan kaçınma eğiliminde olanların oranı (%62) yüksektir.

Ankete katılanların alanda görmek istediği ziyaretçi sayısı genel olarak Çizelge 4.30‟da “201-500 kiĢi” (%34,7) ve “101-200 kiĢi” (%33,4) aralığında bulunmaktadır. Alanda görülmek istenen ziyaretçi sayısı en az 5, en fazla 1.750 ortalama olarak ise 246 kiĢidir. Ankete katılanların %53‟ünün alanda 1 saat veya daha altında yürüyerek zaman harcanmaktadır. Ziyaretçilerin alanda ortalama harcadığı süre 91,5 dakika olup, en az 10 dakika, en fazla ise 360 dakikadır. Ziyaretçilerin %48,3‟ü alanda tanımadığı kiĢiler ile arasındaki mesafenin 1-3 metre olmasını isterken, %23‟ü 3-5 metre, %18,7‟si 1 metreden az ve %10‟u 5-10 metre olması gerektiğini belirtmiĢlerdir. Ankete katılanların

çoğunluğu alanın sınırlı olduğunu düĢünerek bu mesafelerin tayin edildiğini ifade etmiĢlerdir (Çizelge 4.30).

Çizelge 4.30. Ziyaretçilere göre alanda olması gereken kiĢi sayısı, alanda harcadığı süre ve tanımadığı kiĢiler ile arasında olması gerektiğini düĢündüğü mesafe Olması Gerektiği

DüĢünülen KiĢi Sayısı

Oran (%) Harcanan Süre (Dk.) Oran (%)

Tanımadığı KiĢiler ile Arasında Olması Ġstenen Mesafe

Oran (%)

10 kiĢi ve daha az 1,8 10-30 9,5 1 m‟den az 18,7

11-50 kiĢi 9,3 40-60 43,6 1-3 m 48,3

51-100 kiĢi 15,7 75-120 32,3 3-5 m 23,0

101-200 kiĢi 33,4 135-180 11,3 5-10 m 10

201-500 kiĢi 34,7 180-360 3,5

501-1000 kiĢi 4,3

1001 kiĢi ve daha fazla 0,8

Ankete katılanlar kullanıcı sayısının fazla olmasına bağlı alanda görülen sorunları çöpler %31,7, suyun kirliliği %26,3, travertenlerin kararması %22, kullanım alanlarının yetersizliği %18,5 Ģeklinde sıralanmıĢtır. Bazı ziyaretçiler, alandaki tarihsel öğelerin de aĢırı kalabalıktan zarar görebileceğini ifade etmiĢlerdir (ġekil 4.61).

ġekil 4.61. Kullanıcı sayısının fazla olmasına bağlı sorunlar

Ankete katılanların %49,5‟i alanı ziyaret etme nedenini alandaki tarihsel unsurları görmek, %19,3‟ü gezi programında olması, %16,8‟i termal su havuzlarını kullanmak, %13,7‟si vaktini değerlendirmek ve % 0,7‟si misafirini gezdirmek Ģeklinede sıralamıĢlardır (ġekil 4.62).

Ziyaretçilerin %54,3‟ünün alanı daha önce ziyaret ettiği ve bunların % 41,8‟inin alanı 2-5 kez, % 8,0‟ının 6-8 kez, % 3‟ünün 12-20 kez ve % 1,2‟sinin ise 22 ve daha fazla olduğu dikkat çekmektedir (ġekil 4.63).

ġekil 4.63. Ziyaretçilerin alanı ziyaret sayısı

Alanı ziyaret edenlerden alandaki olumsuzlukların kaynaklarını önem derecesine göre sıralamaları istendiğinde, 1. derecede (%26,2) ve 2. derecede (%15,8) “denetim eksikliği”, 3. derecede “kullanıcılar” gelmektedir. Önem sıralamasının oluĢturulması için ağırlık puanlama yapılmıĢtır. “1. derece” düzeyinden “3. derece” düzeyine doğru, doğru orantılı bir azalma ile 3‟ten 1‟e kadar katsayı verilmiĢtir. Nedenler için belirtilen her derecenin sayısal değerleri, derece katsayısı ile çarpılarak aritmetik ortalamaların alınması ile her neden için ayrı puan elde edilmiĢtir. Nedenlerin tüm puanlarının toplamlarına göre % değerleri hesaplanarak, % ağırlıklı puan elde edilmiĢtir. Örneğin denetim eksikliği için toplam puan 564 (106x3=318 puan, 92x2=184 puan, 62x1=62 puan) olarak hesaplanmıĢtır. Ağırlıklı puan ortalamasına göre “denetim eksikliği” (%23,3), “alan iĢletmecileri” (%17,7) ve “kullanıcılar” (%15,2) alandaki olumsuzlukların en önemli 3 sorumlusu olarak görülmektedir (Çizelge 4.31).

Çizelge 4.31.Alandaki olumsuz etkilerin nedenlerinin önem sıralamasına göre dağılımı Nedenler 1. Derece 2. Derece 3. Derece Ağırlıklı Puana _{Göre Ortalama}

Alan iĢletmecileri 23,5 11,8 12,0 17,7

Kurumlar arası iĢbirliği eksikliği 6,2 10,8 5,8 7,6

Kurumlar arası yetki karmaĢası 3,3 5,5 8,5 4,9

Teknik elemanların yeterince söz sahibi

olmaması 5,7 8,3 8,3 7,0

Merkezi idarenin yerel yöneticilerin

iĢlerine müdahale etmesi 3,8 6,8 4,8 5,0

Denetim eksikliği 26,2 23,0 15,5 23,3

Ġlgili planların alanın doğal, kültürel ve

sosyal özelliklerine uygun olmayıĢı 8,5 9,5 7,8 8,7

Teknik bilgilerin dikkate alınmaması 4,8 15,8 16,3 10,4

Kullanıcılar 17,7 8,8 20,5 15,2

Diğer 0,3 0,0 0,8 0,2

Alanın sürdürülebilirliğinin sağlanmasında görev alabilecekler önem derecesine göre sıralanmıĢtır. Buna göre büyükĢehir belediyesi 1. (%30,3) ve 2. (%19), vatandaĢlar 3. (%18,7) derecede yeralmıĢtır. Ağırlıklı puan ortalamasına göre büyükĢehir belediyesi (%24,2), üniversiteler (%17,2) ve ilgili devlet kurum ve kuruluĢları (%14,1) alanın yönetiminde rol alması istenen ilk 3 birim olarak karĢımıza çıkmaktadır (Çizelge 4.32). Çizelge 4.32. Alanın yönetiminde görev alması istenilen birimlerin önem sırasına göre

dağılımı

Yönetim Birimi 1. Derece 2. Derece 3. Derece Ağırlıklı Puana _{Göre Ortalama}

Valilik 13,5 9,8 10,3 11,8

Kaymakamlıklar 0,0 8,8 5,0 3,8

BüyükĢehir belediyesi 30,3 19,0 16,3 24,2

Ġlgili devlet kurum ve kuruluĢları 12,2 17,7 12,7 14,1

Üniversiteler 21,2 13,0 13,5 17,2

Turizm iĢletmeleri ve oteller 9,3 14,7 9,3 11,1

Sivil toplum örgütleri 7,0 12,5 14,2 10,1

VatandaĢlar 6,5 4,0 18,7 7,7