Turizm

Tarih boyunca insanlar değiĢik sebeplerle (ticari, dini ve askeri amaçlarla) seyahat etmiĢtir. Bu anlamda turizm yeni bir olay değildir. Ancak günümüzde turizm sektörünü hareketlendiren baĢka unsurlar bulunmaktadır. Sanayinin geliĢmesi kiĢi baĢına düĢen gelirin artması, refah seviyesinin yükselmesi, insanların serbestçe kullanabilecekleri boĢ zamanların çoğalması, kültürel farkindalıkların artması ve küreselleĢme surece ile çok farklı bir boyut kazandırmıĢtır.160

Günümüzde turizm, dinamik yapısıyla dünyadaki en hızlı geliĢen sektörlerin baĢında gelmektedir. Keza turizm sektörü pek çok sektörde duraklama eğilimi görülmesine karĢın, ülkeler için bir güç olmaktadır. Dünya Turizm Örgütünün verilerine göre uluslararası turist varıĢları 1980 yılında 278 milyon idi. 1995 yılında bu rakam önemli bir boyuta oluĢarak 528 milyonu bulmuĢtu. 2013 yılında uluslar turizme katılanların sayısı 1 milyar 87 milyona ulaĢmıĢtır. Bu bağlamda uluslararası turizm gelirleri de 1 trilyon 159

160 _{Hasan Olalı, Turizm, MEB Yayınları, Türk Hava Kurumu Basımevi, Ankara 1991, ss. 1-2; Naklen:}

Burhaneddin Zengin, Türkiye Turizm Coğrafyasının Turizm Talebine Etkileri ve Türkiye-Ġspanya-Fransa Örneği (Ġstanbul Üniversitesi SBE Turizm Anabilim Dalı YayınlanmamıĢ Doktora Tezi), 1994, s. 5.

55 milyar dolara yükselmiĢtir.161

2018 yılında Uluslararası turistin sayısı ise 1 milyar 400 milyon kiĢiye, turizm gelirleri ise 1 trilyon 700 milyar Dolara ulaĢmıĢtır.162

Uluslararası turizm hareketlerinin çekim merkezleri arasında Kuzey Afrika, Ortadoğu, Körfez bölgeleri, ayrıca bu bölgelere yakın konumda olan Türkiye önemli konuma sahiptir. Bu anlamda turistik çekicilikler bakımından söz konusu ülkelerin ekonomik kalkınmasında, turizm sektörü önemli yere sahiptir. Önemli bir gelir kaynağı oluĢturmasına rağmen birçok ülkede bu sektör kırılgan bir yapıya sahiptir. Nitekim savaĢ, terör, hırsızlık, sosyal ve politik krizler turizm sektörünü yakından etkilemektedir. Siyasi istikrarsızlıklardan olumsuz etkilenen bu yapı ekonomik geliĢmeleri sekteye uğratmaktadır. Ayrıca, bu tür olumsuzluklar her ne kadar kısa sürse de sektörün toparlanması bir hayli uzun sürmektedir.163

Turizm arzını oluĢturan önemli unsurları Ģu Ģekilde sıralayabiliriz: a) Tabii kaynaklar b) Altyapı c) Üstyapı d) UlaĢım ve UlaĢtırma Sistemleri e) Konuk ağırlama kaynakları.164

Fas, uluslararası turist varıĢları bakımından yıllar içerisinde sürekli artıĢ gösteren bir ülkedir. Yıllara göre geliĢen bir ivmeyle Fas‟taki turist sayısı 2000 yılındaki 4,113 milyon iken, 2005 yılında verilerine göre 5,8 milyon turist alan Fas bu rakamı 2009 yılında 8,3 milyona taĢımıĢ, 2013 yılında ise ülke % 7 artıĢla 10.046 milyon turist çekmiĢtir. Fas bu rakamı 2009 yılında 8,3 milyona taĢımıĢ165_{, 2018 yılında ise, 12,3 milyon ziyaretçi}

ağırlamıĢtır. 2018 yılında turizm sektörünün ülkenin GSYIH‟ya katkısı % 17 olarak gerçekleĢmiĢ, ülkenin ihracatına %20 oranında katkı sağlamıĢtır. Turizm sektörü, 2 milyondan fazla istihdam sağlamaktadır Ayrıca ülkenin baĢlıca turizm partneri Avrupa‟dır.166

Arap Baharı öncesinde Fas‟ın turizm gelirleri, 2008 ve 2009 yıllarında azalma göstermiĢtir. Arap Baharı sonrası dönemde ise bir önceki yıla oranla turizm gelirlerinde düĢüĢ yaĢanmıĢtır. Arap Baharı sonrası dönemde ise en büyük kaybı 2012 yılında yaĢanmıĢ ve turizm gelirlerinde -% 7,9‟lik bir azalma görüĢmüĢtür. Bu orandaki bir düĢüĢ turizm gelirlerini 2010 yılı seviyelerine gerilemesine neden olmuĢtur.167

161 _{World Tourism Organization. (2014), Tourism Highlights, 2014 Edition, https://www.e-}

unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284416226 [12.02.2020].

162

UNWTO International Tourism Highlights 2019 Edition

https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284421152 [EriĢim tarihi:26.08.2020]

163 _{Yüksel Öztürk, Erdem ġimĢek, Politik Ġstikrarsızlıkların Turistlerin Destinasyon Seçimine Etkisi Üzerine Bir}

AraĢtırma, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2013, 1(2), (ss.15-25).

164

Hasan Olalı, s. 37-38.

165 _{Fas Ülke Bülteni, DEĠK, 2018, s.11.} 166 _{Ticaret.gov.tr}

167 _{Necdet Hacıoğlu, Uygur Saylan, Arap Baharı‟nın Turizme Yansımaları: Arap Ülkeleri ve Türkiye, Balıkesir} Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 17, Sayı 32, 2014 (ss. 55-80), s. 63.

56

Milli Güvenlik Genel Müdürlüğünden alınan rakamlara göre, ulusal sınırlardaki turist sayısı ġubat 2018‟de bir önceki yıla göre % 11 artmıĢ (yabancı turistler (% + 19) ve yurt dıĢında ikamet eden yurttaĢlar (% -2) olmuĢtur. Amerika BirleĢik Devletleri (% + 20), Almanya (% + 14), Ġtalya (% 12), Hollanda (% 12), BirleĢik Krallık (% 9) ve Fransa (% + 8). Buna paralel olarak, konaklama kuruluĢlarından alınan rakamlara göre, kalifiye kuruluĢlardaki gecelik konaklama sayısı 2018 ġubat 2017‟de % 7 artmıĢtır (yerleĢik olmayan turistler (+ % 14) ve yerleĢik sakinleri (% -10) olmuĢtur. Coğrafi olarak Fes ve Rabat, gecelik konaklamalarda sırasıyla % + 20 ve % + 22 ile liderlik etmiĢ, bunu Tangier izlemiĢtir (% 13).168 Fas, özellikle de bu ülke için önemli bir kaynak pazarı olan Avrupa‟da bir turizm merkezi olarak bilinmektedir. KuĢkusuz, Fas‟ın turizm merkezi olarak ilgi çekmesinin baĢlıca nedeni ülkenin konumu, coğrafi, doğal ve iklimsel özellikleridir. Fas Turizm Bakanlığı Genel Sekreteri Hassan Kacimi‟ye göre, Fas “iki deniz cephesini, karlı Atlas dağlarını ve çöllerini bir araya getiren bir zıtlık diyarı” ve “üç dünyanın kavĢağında” (Avrupa ve Arap Dünyası yerleĢen) bir ülkedir. Fas‟ın coğrafyasına daha yakından bakmak, yukarıdaki ifadeler hakkında ayrıntılı bilgi vermektedir: Ülke, kuzeybatı Afrika‟da doğudan Cezayir, batıdan Atlantik Okyanusu ile ve kuzeyden Akdeniz ile Ġspanya‟ya sınırdır. 3500 km‟lik bir kıyı Ģeridi (Akdeniz ve Atlantik), dağlar (Atlas, Anti-Atlas ve Rif dağları), ormanlar, vahĢi çiçekli dağ vadileri ve kumlu çöller bu ülkede yer almaktadır. 169

Bu özellikler genellikle plaj turistlerine (sahil Ģeritlerine) ve trekking ya da çöl turistlere ya da genellikle muhteĢem doğal manzaralara değer veren turistlere çok cazip gelmektedir. Fas, içerisinde bulunduğu coğrafi konum, zengin tarihi ve kültürel mirası ile turistlere cazip gelen geleneksel mutfağı sayesinden turizm sektöründe dikkat çeken bir ülkedir. Bu yönü ile günümüzde önemli turizm destinasyonlarından olan Fas gelecekte de Fas‟ın ekonomik kalkınmasında önemli bir potansiyeli barındırmaktadır.