Turizm Piyasası

Ekonomik araştırmalarda, iktisatçılar piyasayı bir malın alıcı ve satıcıları arasında paylaşılan ve belli bir mal veya hizmeti arz eden satıcılarla, o malı talep eden alıcıların biraraya geldiği mahal, organizasyon olarak kabul edilir. Konuya bu açıdan baktığımızda, turizm piyasası çeşitli turistik mal ve hizmetlerle ilgili bir piyasa olarak kabul edilir ve turistik mal ve hizmetleri arz edenlerle, talep edenlerin karşılaştığı yer olarak kabul edilir52.

Turizm piyasasını oluşturan iki eleman vardır. Bunlar, turizm arzı ve turizm talebidir53. Turizm ürünü veya turizm piyasasında konu edilen ürün bir mekan parçasıdır. Taşınmaz ve stok edilemez durumdadır. Turizm arzının elastik olmayan bu durumu, zaman yönünden de belirli sınırlamalara sahiptir (turizm mevsimi gibi). Bunlara karşı turizm talebi ise elastikiyeti yüksek, sosyo-ekonomik ve siyasi değişimlere karşı çok duyarlı olan bir özellik taşıması nedeni ile turizm arzına karşı önemli engeller oluşturmaktadır. Elastik talep ve elastik olmayan arz arasında turizm ürününün satışını sağlamak ise turizm piyasa pazarlamasında özel disiplinleri gerekli kılmaktadır.

1.1.5.1.Piyasa Kavramı

En basit ifadesiyle “alım satım yapılan yer” olarak belirtilen piyasa, “alıcı ve satıcıların birbirleri ile kolayca temas etmelerini sağlayan herhangi bir örgütün varlığı” olarak tanımlanabilir54.

Piyasa tüketici açısından piyasa, firmalar tarafından üretilen malların satın alınabildiği, üretici açısından ise, malların tüketicilere satılabildiği yerdir. Teorik

52 _{TİMUR, A. (1998) a.g.e. İzmir. s.74.}

53 _{OLALI, H. (1969) Turizm Pazarlaması. İstiklal Matbaası, İzmir. s.23.} 54 _{OLALI, H. ve TİMUR A. (1988) a.g.e. s.165.}

35

olarak bir ürüne bir piyasa düşmekte ise de, karmaşık bir piyasada birçok ürün muamele görür. Bir başka deyişle; pazar iktisadi faaliyetlerde talep-arz toplamıdır55.

İktisadi faaliyetlerin gelişmesine paralel olarak, alıcı ve satıcı sayısının artması, mal çeşitleri çoğalması, piyasaların sınırlarını genişletmesi, değişik piyasa türlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

1.1.5.2.Turizm Piyasasının Tanımı

Turizm piyasası, belirli şartlar altında bir yerin turistlere sunabileceği turistik dönemlerin bütünü ile, o yere seyahat etme isteğinde bulunan ve bu isteğini gerçekleştirmeye imkan verecek kadar finansal güce sahip olan insanların karşılaştıkları mahal ve bu karşılaşmayı sağlayan kanallar, örgütler oluşmuşdur. Turizm piyasası iki şekilde incelenebilir: ya toplumsal açıdan turizm piyasası bir bütün olarak ele alınıp, makro araştırmalar yapılır veya işletme açısından turizm piyasası, işletmenin spesifik piyasası olarak düşünülür ve mikro araştırmalar yapılır. Toplumsal açıdan turizm piyasası ele alındığında dünya, ülke, bölge, istasyon seviyesinde turizm arz ve talebinin karşılaştığı yer olarak makro bir araştırma yapılır. Mikro yaklaşımda ise spesifik piyasa, global piyasa içinde teşebbüse ait belirli bir payı ifade ettiğinden, global piyasadaki ihtiyaçların bir kısmı turizm sektörü teşebbüsleri tarafından karşılanır.

Turizm piyasasını meydana getiren turizm arzı ile turizm talebi genellikle birbirlerinden çok uzakta bulundukları için, turizm piyasası kavramı soyut bir anlam ifade eder.

1.1.5.3.Turizm Piyasasının Özellikleri

Turizm arzının ve turizm talebinin üzerinde etkili olan faktörlerin değişik özellikler göstermesi, başka sektörlerdede yer almayan bu faktörler ve özellikler

36

nedeniyle turizm piyasasının değişik bir karakter göstermesi sonucunu doğurur. Örneğin: bir turistik bölge için dört piyasadan bahsedebilir56:

a) Yöresel Piyasa b) Bölgesel Piyasa c) Ulusal Piyasa d) Uluslararası Piyasa

Bu nedenle turizm piyasası ile ilgili olarak yapılacak araştırmalarda çeşitli özelliklerden hareket edildiği için farklılıklar gösterir.

Turizm piyasası ile ilgili araştırmalar üç ana bölümde toplanabilir:

a) Coğrafi piyasa yaklaşımı: Mevcut potansiyel ziyaretçilerin nerede oturduğu, gerek teşebbüs ve gerekse aracılar tarafından teşebbüsün mal ve hizmetlerinnin ulaştırılmasının mümkün olduğu, garanti edilebildiği uç noktalar araştırılır. Turistik teşebbüslerde bu uç noktalar sonsuzdur.

b) Demografik piyasa yaklaşımı: Yaş, cinsiyet ilişkiler, öğretim seviyesi, gelir, nüfus dağılımı, aile bünyesi ve benzeri bilgiler toplanarak turizm işletmesinin spesifik piyasasının müşteri kategori bakımından sınırı ve hitap edebileceği müşteri grubu araştırılır.

c) Psikolojik piyasa yaklaşımı: Bu tür bir yaklaşımda hobiler, eğilimler, reklam etkinliği ve seyahat eğilimleri araştırılır.

Turizm piyasasında hali hazır ve gelecekteki tüketiciler söz konusu olduğundan, turistik mal ve hizmetler turistin beklediği anlamda ele alınmalı ve bunların üretiminde potansiyel tüketiciyi efektif tüketici haline getirme yolu seçilmelidir.

37

Turizm piyasası ile ilgili diger bir araştırma yöntemi de konunun “Turizm Mahreçi” ve “Turizm Mahalli” yönlerinden incelenmelidir.

Turizm insanların sürekli oturdukları yerde karşılayamadıkları ihtiyaçlardan doğduğu için, herhangi bir yerleşme mahallinde bu ihtiyaçların bir kısmı kişisel nitelikten sıyırılıp, toplumsal bir karaktere dönüşmüş ise, o mahal çok sayıda potansiyel turistlerin toplandığı bir yer olur. Bu mahalde oturanlardan bir kısmının, ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla başka mahallere seyahatleri, potansiyel talebin efektif talep haline geldiğini gösterir. Başka yerde karşılanması gerekli ihtiyaçların toplumsal bir karakterde olduğu mahallere Turizm Mahreçi denir. Turizm Mahreçi bir yerleşme özelliğine göre bir büyük şehir veya şehirler topluluğu veya bir bölge, bir ülke olabilir.

a) Özelliği doğal faktörlerden meydana gelen mahaller, b) Özelliği kültürel faktörlerden meydana gelen mahaller, c) Özelliği ekonomik faktörlerden meydana gelen mahaller,

d) Özelliği ulaştırma yollarının merkezleşmesinden meydana gelen mahaller, e) Özelliği politik faktörlerden meydana gelen mahaller,

f) Özelliği dinsel faktörlerden meydana gelen mahaller, olarak belirlenebilir ve bu özellikler aynı zamanda turizm mahallerinin “Çekim Gücü”nü oluşturur.

Turizm bir bakıma, turizm mahreçinden turizm mahalline olan bir akım olduğuna göre, her turizm mahalli tek veya çok çekim güçlerine sahip olabilir. Bu durumda, turizm mahreçinden turizm mahalline olan akımın hızı, suresi, hacmi ve niteliği başlıca şu faktörler tarafından tayin edilir57.

Turizm Mahreçi Yönünden, Turizm mahreçinin a) Coğrafi büyüklüğü,

b) Yerleşme ünitelerinin niteliği,

38

c) Nüfus yoğunluğu, d) Doğa koşulları,

e) Nüfusunun seyahat yoğunluğunu etkileyen özellikleri, f) Sosyal, ekonomik ve kültürel koşulları.

Turizm Mahalli Yönünden, Turizm mahallinin; a) Coğrafi büyüklüğü,

b) Sahip olduğu çekim gücünün niteliği ve etkinliği, c) Doğa koşulları,

d) Sosyo-kültürel yeteneği, e) Ekonomik ve sosyal koşulları, f) Birincil ve ikincil üst yapı yeteneği.

Bütün bu özellikler dışında turizm mahreçi ile turizm mahalli arasındaki akımı, her iki mahal bakımından etkileyen ortak faktör ise “uzaklıktır”.

Piyasa araştırmalarının 30 yıllık bir geçmişi olmasına karşın, turizm alanında piyasa araştırmalarına uzun bir süre ilgisiz kalınmıştır. Bunun en belirgin nedeni, iyi reklam vasıtalarından faydalanmanın ve turistleri kabule elverişli bir politika uygulamanın turizm için yeterli olduğu düşüncesinden kaynaklanmaktadır.

Oysa turizmin arz yönünden sabit kapital yatırımlarının büyüklüğü, üretimin stok edilememesi, turistik faaliyetlerin yılın çok kısa bir döneminde canlanması gibi nedenlerden doğan inelastik özellik, buna karşı talep yönünde; turistik tüketim malları ile olan rekabetinden, gelenekler üzerine etki eden modadan, politik ve ekonomik şartlardan doğan elastik özellik sıhhatli bir turizm politikasının izlenmesini zorunlu kılar.

1.1.5.4.Turizm Arzı

Bir ülkenin turizm arzının analizi, ülkeye ilişkin turistik ürün çeşitlendirilmesi ve farklılaşmasında yararlanılabilecek olan potansiyel arz verilerinin belirlenmesi açısından önem göstermektedir.

39