Turizm İşkolunda Sendikalar

Turizm işkolunda faaliyet gösteren başlıca sendikalar aşağıda açıklanmaktadır.

Türkiye OLEYİS

Türkiye OLEYİS (Türkiye Otel Lokanta Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası) ilk genel kurulunu 23 Mart 1951 tarihinde yapmış ve işkolunda Türkiye’nin en eski sendikası olma özelliğine sahiptir. Türkiye’nin büyük işçi konfederasyonlarından biri olan Türk-İş bünyesinde faaliyetlerine başlayan Türkiye OLEYİS 1970’li yıllardaki siyasi dönemde 10 Eylül 1977 tarihli olağanüstü genel kurul ile Türk-İş’ten ayrılarak DİSK’e (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) katılmıştır. Faaliyetlerine 2010 yılına kadar DİSK altında devam eden Türkiye OLEYİS, sendika içerisindeki görüş ayrılıkları, yönetsel sorun veya anlaşmazlıklardan dolayı 31 Temmuz-1 Ağustos tarihlerinde yapılan olağan genel kurulda kongre delegasyonu kararı ile Türkiye OLEYİS’in HAK-İŞ’e (Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu) katılmıştır (Türkiye Oleyis, 2018). Türkiye OLEYİS 2018 yılı itibariyle 14,322 (İşkolunda % 1,67) kişiyle en fazla üyeye sahip sendikadır (RG, 31 Ocak 2018, Sayı 30318).

TOLEYİS

TOLEYİS (Türkiye Otel Lokanta Dinlenme Yerleri İşçileri Sendikası) 23 Mart 1951’de kurulan Türkiye OLEYİS’in DİSK’e katılmasına tepki olarak üyelerinin bir kısmının 1 Eylül 1977’de İzmir’de yeni bir sendika kurmasıyla ortaya çıkmıştır (Toleyis,

2018). Sendika faaliyetlerini günümüzde İstanbul merkezli olarak sürdürmektedir. 2018 Yılı itibariyle 861,471 olan sektör çalışan sayısı içerisinde 14,256 (%1,66) üye sayısına sahiptir (TOLEYİS Üye Sayısı, 2018; RG, 31 Ocak 2018, Sayı 30318).

Diğer Sendikalar

Türkiye OLEYİS ve TOLEYİS gibi turizm işkolunda örgütlenme ve faaliyetlerini sürdüren ancak üye sayısı az olduğu için turizm politikalarına etkileri de düşük olan bazı diğer sendikalar şunlardır (RG, 31 Ocak 2018, Sayı 30318);

 Turizm İşçileri Sendikası (Turizm İş),

 Devrimci Turizm İşçileri Sendikası (DEV. Turizm İş),

 Tüm Turizm İş Sendikası,

 Turizm Otel Spor Emekçileri Sendikası (Tüm Emek Sen),

 Turizm Konaklama ve Eğlence İşçileri Sendikası (TURKON-İŞ),

 Konaklama ve Eğlence İşyerleri Çalışanları ve Kuryeleri Sendikası (F.Ç.K),

 Turizm Çalışanları Sendikası (TURÇASEN)

Turizm endüstrisinde çalışanların sayısı elbette ki mevsimsel olarak değişmektedir.

Türkiye çapında özellikle yaz sezonunda bu alanda çalışanların sayısının artması ve diğer mevsimlerde azalmasına rağmen turizmde çalışanların sayısının son on yılda ortalama 400.000 (dörtyüzbin) kişi olduğu gösterilmişti (Bkz. Başlık 3.2.1.2). Çalışan sayılarının yüzbinlerle ifade edildiği bu endüstride turizm işçileri sendikaları ve üye sayılarına bakıldığında turizm çalışanlarının Türkiye’de sendikalara yoğun ilgi göstermedikleri, üye olmadıkları veya sendikal faaliyetler gerçekleştirmedikleri rahatlıkla söylenebilir.

Geçmişten Günümüze Türkiye’de Turizm Politikaları

Türkiye tarihinde turizm politikaları plansız ve planlı dönem olmak üzere iki ana başlıkla anlatılmaktadır.

Planlı Dönem Öncesi Turizm Politikaları

Plansız dönem olarak da adlandırılan bu dönem 1923-1962 yılları arasındaki turizm politikalarını kapsamaktadır. 1923 Yılında kurulan Seyyahın Cemiyeti ilk turizm örgütü olarak bilinmekte ve özellikle yurtdışından gemi ile gelen misafirlere rehberlik yapmak,

amacıyla kurulmuştur (Dinçer ve Çetin, 2015: 172). Cemiyet, kayıkçı, taksi ve hamal tarifelerinin belirlenmesi, rehberlik kurumunun düzenlenmesi, belge verilmesi, vize işlemlerinin kolaylaştırılması gibi farklı konularda da çalışmalar yapmıştır (Kozak vd., 2017: 148).

Planlı dönem öncesinde gerçekleştirilen önemli bir hamle de Türkiye Tayyare Cemiyetinin oluşturulması olmuştur. Bu cemiyet günümüzde faaliyetlerine devam eden Türk Hava Yollarının temeli olan bu kurum dünyadaki hava yolları ile aynı dönemde faaliyetlerine başlamıştır. Ayrıca bu dönemde oluşturulan bir başka cemiyet de İstanbulda bulunan konaklama işletmecilerinin kurmuş oldukları küçük çaptaki Otelciler ve Hancılar Cemiyetidir (Kozak vd., 2017: 148-149).

Turizmin Türk kamu yönetimi sistemi içerisinde yer alması ilk olarak 1934 yılında çıkarılan “İktisat Vekâleti Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanunla” kurulan “İktisat Bakanlığı” içinde “Türk Ofisi” dairesine bağlı “Turizm Bürosunun” kurulmasına dayanmaktadır. Turizm Bürosu, on dört yıl boyunca propaganda, neşriyat (yayın), turizm işleri gibi faaliyetleri yürütmüştür. 1938 yılında Turizm Masası şubesi açılmış ve bu şube daha sonra (1939 yılında) Turizm Şube Müdürlüğü’ne dönüştürülmüştür (Andaç, 2013:

8). Plansız dönemde Türkiye’nin turizme ilişkin yasal düzenlemeleri, birim oluşturması sürekli devam etmiştir.

“1940 yılına gelindiğinde turizmin tanıtım ve duyuru ile yakın ilişkisi anlaşılmıştır. Aynı yıl

“3857 Sayılı Başvekâlete Bağlı Matbuat Umum Müdürlüğü” teşkiline ve vazifelerine dair kanun uyarınca kurulan ve 1943 yılında “Basın Yayın Genel Müdürlüğü” adını alan birim içerisine turizm müdürlüğü de yerleştirilmiştir. 30 Haziran 1949 tarihinden başlayarak turizm ile ilgili etkinlikler bu kez 5392 sayılı yasa ile kurulan basın yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü’ne bağlı turizm dairesi tarafından sürdürülmüştür. 1949 yılında çıkarılan 5392 sayılı yasanın 17.

Maddesi uyarınca turizm konusunda alınacak önlemleri görüşmek üzere 19 Aralık 1949 tarihinde I. Turizm Danışma Toplantısını yaparak ulusal turizm politikasının oluşturulması yönünde ilk adımı atmıştır. Bu danışma toplantısı sonucunda turizm ana programı adı altında Türkiye'de turizm sektörünün geliştirilmesi amacıyla alınması gereken önlemleri içeren bir program hazırlanmıştır. Bu program bir anlamda turizm alanında özel sektöre ağırlığın verildiği yeni bir dönemin başlangıcı olarak kabul edilmektedir (Kozak vd., 2017: 149-150)”

1930 -1950 Yılları arasında çıkarılan karar veya kanun sayıları, başlıları ve amaç ve açıklamaları Tablo 3.3’te detaylı olarak gösterilmiştir.

Tablo 3.3. Planlı Dönem Öncesinde Çıkarılan Bazı Karar veya Kanunlar 9069/2 Nisan 1930 Turing ve Otomobil

Kulübü ile ilgili karar 2 Nisan 1930 tarihinde Bakanlar Kurulunun aldığı kararla Turing ve Otomobil Kulübü Kamu Yararına Çalışan Dernek statüsü kazanmıştır 1605/1 Mayıs 1930 Triptik ile ilgili kanun Dış ülkelerin triptik sistemine geçilmiş

ve turistlere ait araçlar için teminat Turing ve Otomobil Kurumunun Triptiği kabul edilmiştir

2450/27 Mayıs 1934 İktisat vekâleti teşkilat ve

vazifeleri hakkında kanun Kurulan İktisat Bakanlığı içerisinde Türk Ofisi dairesine bağlı “Turizm Bürosu” kurulmuştur. Bu devletin turizmle alakalı ilk resmi kurumudur 2608/Kasım 1934 Gümrük Düzenlemeleri Turistlerin Türkiye’ye girişlerini

kolaylaştıracak kanun değişiklikleri 3152/9 Nisan 1937 Gümrük Düzenlemeleri Gümrük Giriş Tarife Kanununda

değişiklik yapılmış ve diğer ülkelerin gümrük tarifelerine uygun hale getirilmiştir

3837/22 Mayıs 1940 Matbuat Genel Müdürlüğünün Kuruluşu

5392/28 Mayıs 1949 Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü Teşkilat

5392/28 Mayıs 1949 Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü Teşkilat 5647/24 Mart 1950 Turizm Müesseselerini

Teşvik Kanunu

Kaynak: Andaç, 2004’ten uyarlayan: İnan, 2009: 51-53.

Tablo 3.3’ün devamı olarak planlı dönemlere kadar gerçekleştirilen bazı önemli

(1) yıl sonra 6224 sayılı Yabancı Sermaye Yatırımları Teşvik Kanunu ile yerli yatırımcılara turizm teşviki sağlamayı amaçlamıştır. Bundan sonra da ortaya çıkan yatırımcıların kredi ihtiyaçlarını uzman bir kurumdan karşılayabilmeleri hedefiyle 1955 yılında Türkiye Turizm Bankası kurulmuştur (Ünlüönen vd., 2015).

Planlı Dönemde Turizm Politikaları

Planlı dönemdeki turizm politikaları 1960’lı yıllardan itibaren uygulanan kalkınma planlarına dayanmaktadır.