TURİZM TALEBİ

2.2.1. Turizm Talebinin Tanımı

Ekonomide talep denildiğinde ilk akla gelen tüketici talebi ya da ferdi talep olmaktadır. Buradan hareketle talebin tanımı; tüketicinin belirli bir dönemde, ürünün fiyatı dışındaki faktörler sabitken, çeşitli fiyatlardan satın almak istediği miktarıdır (Dinler, 2011: 41). Ancak turizm alanında talebin tanımlaması yapılırken piyasa talebinin tanımından yola çıkılması doğru olacaktır. Herhangi bir ürünün talebinden söz edildiğinde talep tanımı; belirli bir piyasada, belirli bir dönemde, ürünün fiyatı dışında o ürünün talebini etkileyen diğer faktörler sabitken, çeşitli fiyatlardan satın almak istenilen miktarıdır (Dinler, 2011: 95).

Turizm talebi konusunda genel olarak yakın tanımlar yapılmakla birlikte en genel tanımlar şu şekildedir. Olalı ve Timur (1988: 195) turizm talebini, seyahat

30

etme isteğinde bulunan ve bu isteği karşılamaya imkân verecek kadar gelire sahip olan insan sayısı, şeklinde tanımlamaktadır.

Yazar Usta (2002: 89) tanımını, “turizm ihtiyaçlarının karşılanması için yeterli gelir ve boş zaman ile desteklenerek, turistik mal ve hizmetleri satın alma isteğinde bulunan insan miktarı” şeklinde yapmaktadır.

Ekonomi disiplininin tanımından hareketle turizm talebi, yeterli satın alma gücüne ve boş zamana sahip olan, belli bir zaman diliminde belirli hedefler doğrultusunda turistik mal ve hizmetlerden faydalanan ya da yararlanmak isteyen kişi ya da kişiler topluluğu şeklinde tanımlanmaktadır (Kozak, Kozak ve Kozak, 2001: 62).

Turizm talebi tüketicinin gelirine, söz konusu malın ve ilgili (ikame ve tamamlayıcı) ürünlerin ve diğer talep değişkenlerine bağlı olan optimum tüketim seviyesidir (Zhou, Bonham ve Gangnes, 2007: 3). Geniş anlamda ise turizm talebi,

Belirli bir piyasada, belirli bir fiyata, turistik mal ve hizmetleri rasyonel ve irrasyonel nedenlerle, kendi konaklama yeri dışında satın alma isteğinde bulunan, bu isteği gerçekleştirmeye imkân verecek kadar satın alma gücüne ve boş zamana sahip olan ve satın almayı gerçekleştiren insan miktarıdır (Olalı ve Timur, 1988: 195).

Tanımlardan anlaşılacağı üzere turizme özgü talep kavramından söz edebilmek için (Kozak vd., 2001: 62);

 Tüketim zamanının kesin sınırının olması,

 Tüketimde bulunacak kimsenin belirli bir gelir ve boş zamana sahip olması,

 Turistik mal ve hizmetlerin belirli bir piyasada ve belirli fiyata turistlerin hizmetine sunulmuş olması,

 Tüketicinin mal ve hizmetlerden yararlanmak için isteğinin olması gerekir.

Turizm talebinin diğer bir özelliği ise, turizmde talebin sadece tüketimde bulunan kişilerden oluşmamasıdır. Bu nedenle turizm talebinin üç bileşeni vardır. Turizm destinasyonuna fiilen giderek katılan efektif (fiili) talep, seyahat için uyarılmış ancak zaman veya para gibi nedenlerle isteği gerçekleştiremeyen potansiyel talep ve uyarıldığında seyahat edebilecek ancak mevcut olanaklar ve

31

faaliyetler hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan ertelenmiş turizm talebidir (Kozak vd., 2001: 62-63).

2.2.2. Turizm Talebinin Özellikleri

Turizmin kendine has özelliklerinden dolayı turizm kapsamında görülen talebinde ekonomideki diğer mal ve hizmetlerin talebine göre kendine has kimi özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler şu şekilde sıralanmaktadır (Bahar ve Kozak, 2006: 108-109; Chen, Chung, Yang, Chu ve Hsiao, 2012: 726; Ibrahim, 2011: 57; Olalı ve Timur, 1988: 196; Yağcı, 2003: 28);

 Turizm talebi bağımsızdır ve kişiden kişiye farklı nedenlerle gerçekleşir.  Çok yönlüdür. İnsanlar, çok farklı nedenlerle seyahate yönelirler ve farklı

turizm çeşitlerine farklı şekilde katılırlar.

 Turizm talebi kişisel harcanabilir gelirle ilgilidir. Yani turizm talebi ile kişisel harcanabilir gelir arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusudur.  Turizm talebinin ihtiyaç duyduğu ürünler ekonomideki diğer lüks tüketim

ürünleriyle rekabet halindedir.

 Talep esnektir. Farklı ürünlerle geniş ikame yelpazesinin olması ve birçok faktörden etkilenmesi esnekliğinin nedenlerindendir.

 Turizm talebi mevsimlik özellik taşıyabilmektedir.

 Turizm talebi ülkelerin gelişmişlik düzeyleriyle yakından alakalıdır.

2.2.3. Turizm Talebini Etkileyen Faktörler

Turizm talebini etkileyen çok sayıda faktör ve değişken bulunmaktadır. Diğer mal ve hizmetlerin talebinde olduğu gibi, turizm talebini de etkileyen kimi faktörler bulunmaktadır. Talep genel olarak, ürünün, rakip ürün ve tamamlayıcı ürün fiyatına, talepkârların gelir düzeyi, zevk ve tercihleri ile teknolojik gelişmelere bağlı olarak değişir. Bu faktörlerin yanı sıra kimi değişkenler de talep üzerinde doğrudan etkilidir. Ekonomi haricinde sosyal, politik, psikolojik, yasal ve diğer faktörlerden oluşan değişkenlerde turizm talebinde etkilidir (Bahar ve Kozak, 2006: 111).

32

Talebi etkileyen faktörler şu şekilde sıralanmaktadır (Aslan, Kula ve Kaplan, 2009: 68; Bahar ve Kozak, 2005: 27-42; Giacomelli, 2006: 15-17; Lise ve Tol, 2002: 446-448; Lohman, 2004: 2; Turanlı ve Güneren, 2003: 3);

Tablo 2. Turizm Talebini Etkileyen Faktörler

Ekonomik Faktörler

Ulusal Gelir ve Turizm Talebinin Gelir Esnekliği Gelir Dağılımı ve Kişi Başına Düşen Reel Gelir Nispi Döviz Kurları

Uzaklık

Turistik Ürün Fiyatı ve Turizm Talebinin Gelir Esnekliği Konaklama Potansiyeli ve Arz Kapasitesi

Reklam ve Tanıtma Nüfus ve Sağlık Ulaşım

Sosyal Faktörler

Moda, Zevk ve Alışkanlıklar Boş Zaman

Yaş, Cinsiyet ve Aile Yapısı, Meslek Kentleşme ve Eğitim Düzeyi

Kültür, Toplumsal Değer Yargıları ve Din

Politik ve Yasal Faktörler Psikolojik Faktörler Diğer Faktörler

Kaynak: Bahar ve Kozak, 2005: 27-42; Lohman, 2004: 2.

Sosyal faktörler kültürel faaliyetleri, eğitim olanaklarını, alışveriş imkânlarını, spor, farklı ülke ve bölgeleri tanıma arzusu gibi faktörleri kapsamaktadır. Bu kapsamda Devlet İstatistik Enstitüsünün 2001 yılı araştırmasına göre Türkiye’ye gelenlerin çoğunluğunu gezi ve eğlence amaçlı, kültür amaçlı ve alışveriş amaçlı gelişler oluşturmaktadır. Diğer yandan yaş gruplarında ise genç yaşta olanlar ile orta-üstü yaşta olanlar oluşturmaktadır. Ekonomik faktörlerden olan gelir düzeyine ilişkin bulgularda ise çoğunluğunun orta gelir grubunda sonrasında ise sırasıyla yüksek ve düşük gelir grubuna sahip kişiler oluşturduğu görülmüştür (Turanlı ve Güneren, 2003: 3). Lise ve Tol (2002: 446) ise araştırmalarında 21 o

C üzerindeki alanların büyük sayılarda uluslararası kitle turizmi için uygun olduğunu ve talep yarattığını ortaya koymuşlardır.

33

İKİNCİ BÖLÜM

AFYONKARAHİSAR’IN REKREASYON ALANLARI VE FAALİYETLERİ