Tarihi Yapılar

i. Prymnessus: Merkeze bağlı Sülün köyünde Frigler tarafından kurulmuş

büyük kentlerdendir. Helen döneminde özerk olan kent, Roma döneminde yarı özerk konumda ve imparator adına bronz kent sikkesi bastırmıştır (İlaslı ve Uyan, 2001: 287). Beş şehir anlamına gelen yunanca Pentapolis kentlerdendir. Bu kentler politik, ticari ve askeri amaçlı olarak birlik şeklindedir (Wikipedia, 2012). Afyon arkeoloji müzesinde bulunan büyük Herkül heykelinin bulunduğu antik kent olup kazı çalışması yapılmamıştır (AİKTM, 2012g).

ii. Taşhan: Şehir merkezinde bulunan yapı 17. yüzyıl ortalarında Kadı Abdullah

Efendi tarafından yaptırılmıştır. İki kat olan yapı moloz taştan kargir olarak ve sıralı taşlar arasında tuğla da bulunmaktadır. Tüm odaları üstü açık avluya bakmaktadır (AİKTM, 2012h). 1847 yılına ait kira defterinden anlaşıldığı kadariyle han tahtani

52

(alt kat) ve fevkani (üst kat) olarak iki kısımdan oluşmaktadır. Tahtanisinde sağda 13, solda 6 oda olmak üzere 19, fevkanisinde ise sağ merdivenden çıkılınca soldan başlayan 24 olmak üzere toplam 43 oda bulunmaktadır (Küpeli, 2001: 366).

iii. Turunç Han: Vezir Ahmet Paşa’nın kira arsa üzerinde kendi binası olan 17

odalı bir han olan Turunç Han öncelikle Ahmet Paşa Han olarak sonraları Müftü Han, Mut Han olarak anılmış, 18. yüzyılın ilk yarısında Turunçoğulları tarafından satın alındıktan sonra da Turunç Han olarak anılmıştır (Küpeli, 2001: 366-367).

iv. Yeni Han: Uzun Çarşı’da Buğday Pazarı civarında Keçeciler içinde yer

almaktadır. Hersek-zâde Ahmet Paşa torunlarından Ahmet Paşa’nın mülküdür. Yoğun olarak İranlı tüccarlar ikamet etmiştir (Küpeli, 2001: 367).

v. Hacı Bekir Tiryaki Bedesteni: 1550-1553 yılları arasında Mimar Sinan’a

Rüstem Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cağal-oğlu Rüstem Paşa bedesteni olarak yüz yıl kadar sonra harap duruma gelmiştir. Yeri ve binası 17. yüzyıl ikinci yarısında üç kadı, mütesellim ve mimar tarafından yapılan keşif sonucu bir mimara 500 kuruş’a satılmış olsa da yıkılmasına izin verilmemiştir. Söz konusu bedesten 20. yüzyıl başlarına kadar ayakta kalmış daha sonra 1914 yılında yıkılarak şimdiki bedesten inşa edilmiştir (Küpeli, 2001: 362-363).

vi. Eğret Kervansarayı: Günümüz Anıtkaya (Eğret) kasabasında bulunan ve

herhangi bir kitabesi bulunmayan kervansaray, Selçuklu ve Osmanlı dönemi mimarisine benzememesinden dolayı Germiyanoğulları dönemine ait olduğu yorumlanmaktadır. Germiyanoğlu Süleyman Şah tarafından 1370-1380 yılları arasında yaptırıldığı söylenmektedir. Kervansaray kesme taş kaplı, iki sıra fil ayakları üzerine geniş yanları dar tonoz kemerle örtülü, kargir ve avlusuz olarak inşa edilmiştir. Kapısının yanları mermer sütunlarla süslü özel bir şekildedir (Küpeli, 2001: 361).

vii. Hamamlar: Mevlana mahallesinde bulunan ve kırma taşla inşa edilmiş olan

Dabak hamamı bugün yapıların arasında kalmıştır, Gedik Ahmet Paşa (İmaret) hamamı ise ilk dönem Osmanlı eserlerindendir ve Gedik Ahmet Paşa Külliyesi dahilindeki bir eserdir. Cumhuriyet tarihinde onarımlar gören eser düzgün örtülmüş moloz taş duvarlı olup Bursa kemerli ve basık kemerli nişlere sahip yapının kubbelerinde ışıklık için cam fanus kullanılmıştır. Bir diğer hamam olan Kadı

53

hamamı ise yine günümüz binalarının arasında kalmıştır. Ortasındaki büyük kubbeye geçiş Türk üçgenleri ile diğer kubbelere geçiş ise pandantiflerle sağlanmıştır. Kitabesi ve süslemesi bulunmamaktadır.

Yine merkez ilçede faal olan bir diğer tarihi hamam ise Kasım Paşa (Alaca) hamamıdır. Dükkanlar arasında kalan hamamı dışardan görmek zor olup iki bölümden oluşmaktadır. Kitabesi bulunmamakla birlikte Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde 1483 tarihli bir vakfiye bulunmaktadır. Kim tarafından yaptırıldığının yazılı olduğu bu vakfiyeden yapının bu tarihten kısa süre önce yapılmış olabileceğini göstermektedir. Yine kitabesi bulunmayan Millet hamamı ise günümüzde faal olup, tarihten gelen kadınlar soyunmalığı ortasındaki fıskiyeli havuz Afyon Arkeoloji müzesi bahçesinde sergilenmektedir. İnşa kitabesi bulunmayan bir diğer hamam ise Yeni hamamdır. çifte hamam olup erkekler kısmı soyunmalığı yakın zamanında inşa edilmiştir ve mekanın ortasında mermer bir havuz bulunmaktadır (Üyümez ve Kaya, 2001: 408-412).

viii. Altıgöz Köprüsü: Şehrin içinden geçen Akarçay üzerinde uzanan ikinci ve

cirit kayalıkları eteğinde bulunan altı gözlü bir köprüdür. 1214 yılında bölgede hâkim olan Akkoyunlular tarafından inşa ettirilmiştir. Bugünkü halinde daha çok Osmanlı dönemi izleri vardır. Bunun nedeni Osmanlı döneminde elden geçirilmesidir. Yapının kemerleri tam yuvarlaktır. Eser bölgede fazlaca görülen tüf ve bazalt malzeme kullanılmıştır ve ayrıca yanın üzerinde bazı mermer kitabe plakaları da mevcuttur (AİKTM, 2012i).

ix. Hacı (Abdül) Gani Köprüsü: Şehir merkezinde Çetinkaya mahallesi,

Eskişehir karayolu üzerinde Maliye binasının 500 m kuzeyinde bulunan köprü kuzey-güney yönünde uzanıp, batı cephesi düzgün kesme taşlarla kaplı, doğu cephesi ise kesme taş kaplamanın bozulduğu ve yer yer kabaca yontulmuş taş kullanılmıştır. Afyon Gazlıgöl Şosesi yapılırken köprü doğu yönde genişletilmiştir. Üç yuvarlak kemerli köprünün doğu tarafındaki kemerlerden birisi dörtgen göze dönüştürülmüştür. Kemer gözlerinden güneydeki tamamen dolu olduğundan görülememektedir. İnşa kitabesi olmamakla birlikte Afyon Müzesi’nde Aralık 1508 tarihli Hacı Gani adlı bir zat adına düzenlenmiş bir mezar taşı bulunmaktadır. Buradan hareketle köprünün Hacı Gani’nin ölümünden önce 15. yüzyılın sonlarında

54

veya 16. yüzyılın başlarında inşa edilmiş olması gerektiği sanılmaktadır (Üyümez ve Kaya, 2001: 404).

x. Harmancık (Köle) Köprüsü: Yine Çetinkaya mahallesinde, Karakaya Köyü

yolundaki köprü Akarçay üzerindedir. Rivayete göre önce köle olan ve sonra hürriyetine kavuşarak zengin olan iki kişi tarafından şükür niyeti ile yaptırıldığı için Köle Köprüsü olarak ta adlandırılmaktadır. 11,5 m uzunluğunda ve 5.25 metre genişliğinde Kuzey-Güney yönlü köprü tamamen kesme taşlarla inşa edilmiştir. Kemer açıklıkları 3.85 ve 3.55 m olan yuvarlak ve iki gözlüdür. Kuzey cephesinde iki kemer gözü arasındaki ayak üzerinde, üçgen bir dalga kıran bulunur. Kemer gözleri kısmen dolduğu için iyice küçülmüştür. Hala kullanılmakta olan köprünün korkuluk taşları yer yer dökülmüştür. Köprünün doğu yüzünde kemerler arasında yukarıya doğru genişleyen ve üstte düzlük oluşturan 1.60*1.65 m ebatlarında basamaklı bir çıkma yer alır. Çıkmanın güney tarafında mermer kitabe levhası bulunur. Kitabesinde köprünün Attar Hacı Mehmet Ağa tarafından 1873 yılında yaptırıldığı yazmaktadır (Üyümez ve Kaya, 2001: 404).

xi. Diğer Köprüler: Osmanlı dönemi mimarisini yansıtan Kanlı Gölet Köprüsü,

İrili ufaklı kesme taşlarla inşa edilen ve iki kemer gözü bulunan Koca Köprü, bugün kullanılmayan ve altı gözü bulunan Kurşunlu Köprüsü ve Afyon-İzmir karayolunda bulunan İkigöz Köprüsü diğer köprüleridir (Üyümez ve Kaya, 2001: 404-407).