Veri Toplama Aracının Hazırlanması

Araştırmada, veri toplama aracı olarak kullanılan Uzaktan Eğitim Standartları Belirleme Envanteri (UESBE) bazı aşamalardan geçerek geliştirilmiştir. Geliştirilen envanter alanyazında uzaktan eğitim standardı olarak belirtilen maddeler hakkında görüş toplamak amacıyla kullanılmıştır. Ölçekte yer alan maddelerin tamamından elde edilen puanlar değil de her bir standart maddesine verilen puanların çözümlemesi yapılarak bu standart maddelerinin değerini ortaya koyduğu için, veri toplama aracına envanter ismi verilmiştir.

Şekil 6. Veri Toplama Aracının Hazırlanma Aşamaları

Geliştirilen envanter iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde katılımcıların çalıştıkları kuruma ilişkin bilgileri istenirken ikinci bölümde ise belirlenen standart

Madde Havuzu Oluşturma Uluslararası kurumlara ait UE standartlarının tespiti Tüm maddelerin ortak boyutlar altında toplanması 1. Tur Uzman Görüşü Alma Tüm maddeler için uzman görüşünün alınması Benzer maddelerin birleştirilmesi Uygun bulunmayan maddelerin çıkarılması 2. Tur Uzman Görüşü Alma Kalan maddeler için uzman görüşünün alınması Benzer maddelerin birleştirilmesi Uygun bulunmayan maddelerin çıkarılması

Araca Son Şeklinin Verilmesi Amaca uygun değişkenlerin eklenmesi Maddelerin önemine yönelik

5'li likert ölçek eklenmesi Maddelerin kullanılabilirliğine yönelik 3'lü likert ölçek eklenmesi

maddeleri hakkındaki görüşleri istenmiştir. Şekil 6’da özetlenen veri toplama aracının hazırlanma aşamaları aşağıda daha detaylı bir şekilde anlatılmıştır.

3.4.1. Standart Maddelerinin Toplanması Aşaması

UESBE’yi geliştirmek amacıyla, belirli anahtar kelimeleriyle yapılan arama sonucunda ulaşılan kurumların yayımladıkları uzaktan eğitim standartları bir havuzda toplanarak ham veriler elde edilmiştir.

Veri toplama aracı hazırlama sürecinin ilk aşamasında belirlenen maddelerin tamamı Türkçe’ye çevrilerek yabancı dil uzmanı denetiminden geçirilmiştir. Burada standart maddelerinde, çeviri aşamasında yaşanabilecek anlam kaybının önlenmesi amaçlanmıştır. Yabancı dil uzmanının görüşleri doğrultusunda yapılan düzeltmelerin ardından, toplanan standart maddeleri ortak boyutlar altında bir araya getirilerek tek bir liste elde edilmiştir. Elde edilen standart maddeleri üzerinde herhangi bir ekleme, çıkarma, değiştirme işlemi yapılmaksızın madde havuzunda bulunan standart maddelerinin tamamı uzman görüşüne sunulmuştur. Şekil 7’de anlatılan madde havuzu oluşturma süreci ile elde edilen ve uzman görüşüne sunulan standart maddesi listesi 25 boyut, 337 maddeden oluşmaktadır.

3.4.2. Birinci Tur Uzman Görüşü Alma Aşaması

Uzman görüşü almak amacıyla oluşturulan madde listesi bu maddelerin tamamı kullanılarak oluşturulmuştur. EK - 1’de bütün maddelerine yer verilen bu liste farklı çalışmalardan toplanan standart maddelerinden, birbirine benzeyen veya birbirini kapsayan maddelerin birleştirilmesi ve ülkemizde uygulanan uzaktan eğitim uygulamalarında kullanılabilirliği olmayan maddelerin çıkarılması amacıyla kullanılmıştır.

Bu aşamada bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi alanında doktora yapmış ve içlerinde uzaktan eğitim birimlerinde görev yapmış kişilerin de bulunduğu uzmanlardan bu liste üzerinde görüşlerini bildirmeleri istenmiştir. Gazi Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesinden 9 gönüllü katılımcı birinci turda görüş bildirmiştir. Uzmanlardan liste üzerinde görüş bildirirken her bir standart maddesine puan vermeleri istenmiştir. Verilen puanlar 1 ile 5 arasında değişen bir puanlama ölçeğine dayanarak verilmiştir. Ölçekte verilen puanların anlamları aşağıdaki gibidir:

1. Kesinlikle çıkarılmalı 2. Çıkarılabilir

3. Kararsızım 4. Kalabilir

5. Kesinlikle kalmalı

Uzmanlar uzaktan eğitim standardı olarak kullanılmasını istedikleri maddeler için 4 veya 5 puanını, kullanılmamasını istedikleri maddeler için ise 1 veya 2 puanını vererek görüşlerini belirtmişlerdir. Uzmanlardan ayrıca çıkarılmasını istedikleri maddeler için gerekçe anlamını taşıyan ikinci bir alanı doldurmaları istenmiştir. “Çıkarılma Nedeni” ismi verilen bu alan için uzmanlardan yine aşağıda verilen ve 1 ile 3 arasında değişen değerlere göre bir puan vermeleri istenmiştir.

1. Uygun değil 2. Benzeri var 3. Diğer

Uzmanlar çıkarılması gereken maddeler için “Çıkarılma Nedeni” alanında 1 değerini vererek bu maddenin uzaktan eğitim standardı olarak kullanılmayacağını

belirtmişlerdir. Liste, farklı çalışmalardan alınan standart maddelerinin tamamından oluştuğu için birbirine benzeyen maddelere çokça rastlanmaktadır. Bu anlamda benzeri olan maddelerin çıkarılması gerektiğini düşünen uzmanlar “Çıkarılma Nedeni” alanına 2 puanını vermişlerdir. Uzmanlar farklı sebeplerden dolayı çıkarılmasını istedikleri maddeler için 3 puanını vererek görüşlerini belirtmişlerdir. Diğer çıkarılma nedenleri arasında maddelerin ölçülebilir olmadığı ve ifadenin anlaşılmadığı gibi görüşler yer almaktadır. Birinci tur uzman görüşlerine dayanarak yapılan işlemler sonrasında 11 boyut altında toplanan 105 standart maddesi elde edilmiştir.

3.4.3. İkinci Tur Uzman Görüşü Alma Aşaması

UESBE’nin geliştirilmesi sürecinde birinci tur uzman görüşleri ile gelen cevaplar çözümlenerek ikinci tur uzman görüşüne sunulacak standart maddeleri belirlenmiştir.

Birinci tur uzman görüşünü toplamak amacıyla oluşturulan listede yer alan maddeler, çalışmalardan birebir çeviri yapılarak kullanılmıştır. Bu yüzden bazı ifadelerde, anlaşılmalarına rağmen, cümle düşüklükleri belirlenmiştir. Bunu gidermek için kalan maddeler yeniden gözden geçirilerek ifadeler üzerinde dil düzeltmeleri yapılmıştır. İfade kontrolü aşamasından sonra EK - 2’de boyutları ve standart maddeleri verilen envantere son şekli verilerek ikinci tur uzman görüşüne sunulmuştur.

Bu aşamada Atatürk Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi öğretim üyelerinden oluşan uzman kadrosundan, belirlenen standart maddeleri üzerinde görüş belirtmeleri istenmiştir. Uzmanlardan standart maddeleri için görüş bildirirken yine her bir standart maddesine 1 ile 5 arasında değişen bir puanlama ölçeğine göre puan vermeleri istenmiştir. Ölçekte verilen puanların anlamları aşağıdaki gibidir:

1. Kesinlikle çıkarılmalı 2. Çıkarılabilir

3. Kararsızım 4. Kalabilir

5. Kesinlikle kalmalı

İkinci tur uzman görüşü aşamasında 14 uzman görüş bildirmiştir. Uzmanlardan her bir standart maddesi için hem puan vermeleri hem de madde üzerinde yapılabilecek

ifade düzeltmesi için görüş bildirmeleri istenmiştir. Bildirilen görüşler doğrultusunda ifadeler düzeltilerek kapsam geçerliliği sağlanmıştır. Yine verilen puanlar ve sunulan görüşler doğrultusunda yapılan çözümleme sonrasında listeden 9 madde çıkarılmış, 1 madde eklenmiş ve 12 madde başka boyutlara taşınmıştır. İkinci tur uzman görüşü alma aşamasında 10 boyut altında 97 standart maddesi elde edilmiştir.

3.4.4. Veri Toplama Aracına Son Şeklinin Verilmesi

İkinci tur uzman görüşü verilerinin çözümlenmesi aşamasından sonra elde edilen 97 standart maddesinin yer aldığı bir envanter tasarlanmıştır. Standart maddelerinin uzaktan eğitim süreçlerinde kullanılabilirlik ve önemine ilişkin uzaktan eğitim merkezlerinde çalışan katılımcıların görüşlerini almak amacıyla maddelerin her iki tarafına likert ölçekler yerleştirilmiştir. Önemine ilişkin görüşleri belirlemek amacıyla kullanılan ölçek envanterin sol tarafına 5’li likert şeklinde yerleştirilmiştir. Yerleştirilen bu ölçek aşağıdaki ifadelere sahiptir:

1. Çok Önemsiz 2. Önemsiz 3. Fikrim Yok 4. Önemli 5. Çok Önemli

Standart maddelerinin kullanılabilirliğine ilişkin görüşleri belirlemek amacıyla kullanılan ölçek envanterin sağ tarafına 3’lü likert şeklinde yerleştirilmiştir. Yerleştirilen bu ölçek aşağıdaki ifadelere sahiptir:

1. Kullanılamaz 2. Kararsızım 3. Kullanılabilir

Bu envantere ayrıca araştırma sorularına cevap oluşturacak kişisel bilgiler eklenmiştir. Bu bilgiler arasında katılımcının çalıştığı kurum (üniversite), kurumdaki pozisyonu ve kaç yıl çalıştığı gibi bilgiler yer almaktadır.

Şekil 8. Veri Toplama Aracına Son Şeklinin Verilmesi

Şekil 8’de gösterildiği gibi oluşturulan veri toplama aracı “Uzaktan Eğitim Standartları Belirleme Envanteri” adıyla EK - 3’te verilmiştir.

3.4.5. Veri Toplama Aracının Geçerlilik ve Güvenilirliği

Alanyazın temel alınarak elde edilen belgelerin incelenmesi ve elde edilen standart maddeleri ile oluşturulan veri toplama aracının geçerliliğini ve güvenilirliğini sağlamak için uzman görüşü almak yeterli görülmüştür. Çünkü hazırlanan veri toplama aracında maddelere verilen puanın toplamı değil her bir maddesinin kendi ağırlığının ölçülmesi ve elde edilen sonuçlarla her bir maddenin önemini ve kullanılabilirliğini tespit etmek amaçlanmıştır.

3.4.6. Uzaktan Eğitim Uygulamalarını Değerlendirme Envanterinin Geliştirilmesi

Alanyazın temel alınarak belirlenen ve uzman görüşleri doğrultusunda şekillenen Uzaktan Eğitim Standartları kullanılarak bir kurumun uzaktan eğitim uygulamalarının değerlendirilebilmesi için her bir standart maddesinin ne derece uygulandığını ölçen bir puanlama ölçeği geliştirilmiştir. Geliştirilen bu ölçek SLOAN-C’nin çevrimiçi eğitim programlarının yönetiminde kullanılmak üzere geliştirdiği kalite envanteri (Lorenzetti, 2011) örnek alınarak tasarlanmıştır. Bu ölçek her bir standart maddesinin ne ölçüde uygulandığını belirtecek şekilde aşağıdaki puanlama sistemine sahiptir:

• 0: Uygulanmıyor. Standardın uygulandığına dair herhangi bir belirtiye rastlanmamıştır.

• 1: Az uygulanıyor. Standardın çok zayıf uygulandığına dair belirtiler vardır. Önemli iyileştirmeler gerekir.

• 2: Kısmen uygulanıyor. Standardın orta derecede uygulandığı görülür. Bazı iyileştirmeler gerekir.

• 3: Uygulanıyor. Standart tamamen uygulanmaktadır. Herhangi bir iyileştirmeye gerek yoktur.

Her bir maddenin 3 puan alması sonucu elde edilen en yüksek puan 288 olarak hesaplanmış ve bu değer mükemmel sonuç olarak nitelendirilmiştir. Bu puanın %50‘den aşağısı “standartları karşılamıyor” olarak değerlendirilmiş, %50 ve yukarısı ise %10’luk dilimlere ayrılarak standartları karşılama düzeyleri oluşturulmuştur. Oluşturulan derecelendirme sistemi Tablo 7‘de verilmektedir.

Tablo 7. Uzaktan Eğitim Standartlarını Karşılama Düzeyleri

Aralıklar Yorum

% 100 = 288 Mükemmel

% 90-99 = 259-287 Çok İyi (birkaç iyileştirme yeterli) % 80-89 = 230-258 İyi (küçük iyileştirmeler gerekir)

% 70-79 = 201-229 Orta (birkaç maddede iyileştirmeler gerekir) % 60-69 = 172-200 Az (birçok maddede iyileştirmeler gerekir)

% 50-59 = 143-171 Çok Az (birçok boyutta önemli iyileştirmeler gerekir) % 00-49 = 000-142 Standartları Karşılamıyor

Katılımcıların UEKS’nin önemine ve kullanılabilirliğine yönelik görüşleri sonucu önemli ve kullanılabilir görülmeyen tek madde olan 79. madde listeden çıkarılınca geriye 10 boyut altında 96 madde kalmıştır. Belirlenen 96 maddelik UEKS’ler, bir uzaktan eğitim birimini değerlendirmek üzere yukarıdaki puan aralıkları ve gerekli açıklamalar eklenerek EK - 4’te yer alan Uzaktan Eğitim Uygulamalarını Değerlendirme Envanteri (UEUDE) oluşturulmuştur.