Bu çalışmada iki ayrı ölçme aracı kullanılmıştır.
1. İlköğretim II. kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programında “Müze Bilinci” öğrenme alanı içerisinde yer alan konu ve kazanımlarına (EK- 12) göre düzenlenen erişi testi (EK- 1),
2. Öğrencilerin Görsel Sanatlar dersine yönelik tutumlarını belirlemeye yönelik hazırlanan tutum ölçeği (EK- 2) kullanılmıştır. Aşağıda bu süreç açıklanmıştır. 3.3.1. Erişi Testi
Araştırmada araştırmacı tarafından geliştirilen erişi testi, öğrencilerin ilköğretim II. Kademe 6. Sınıflar Görsel Sanatlar dersi öğretim programında Müze Bilinci öğrenme alanında yer alan “Müzedeki eserlerle, bu eserlerin ait oldukları dönemlerdeki sanat anlayışı arasında ilişki kurar” kazanımına ilişkin erişileri belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Bu testin hazırlanması, geliştirilmesi ve uygulanmasındaki süreç aşağıda belirtilmiştir.
Araştırmacı tarafından Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı Müze Bilinci Öğrenme Alanında yer alan konu ve kazanımlar belirlenmiş ve incelenmiştir. Araştırmanın deneysel işleminde kullanılan kazanımlar dikkate alınarak 40 maddeden oluşan çoktan seçmeli soru hazırlanmıştır. Testin kapsam geçerliği için uzman görüşüne başvurulmuş ve öneriler doğrultusunda gerekli değişiklikler yapılarak, kapsam geçerliği sağlanmaya çalışılmıştır.
Geliştirilen testin deneme uygulaması daha önce bu ünitenin konularını öğrenmiş olan bir üst sınıf öğrencileri üzerinde gerçekleştirilmiştir. Hazırlanan veri toplama aracının ön denemesi, öntest olarak uygulanmadan önce toplam 158 öğrenci üzerinde, geçerlik ve güvenirlik açısından uygulanmıştır.
Erişi testi (seçeneklerin 1, 0 şeklinde puanlandığı) türü ölçeklerde Split-half (testi yarılama) seçilir. Erişi testi (Seçeneklerin 1, 0 şeklinde puanlandığı) türü ölçeklerde Alpha değeri; KR-20 ile hesaplanan güvenilirlik katsayısına denk gelmektedir. Hesaplanan değer; küçük küsüratlarda farklılaşabilmektedir.
Testin bir yarısına ait güvenilirlik katsayısı: r = 0,548 bulunmuştur. Bu katsayı testin tamamının güvenilirliğine ilişkin bir fikir vermez. Bu katsayı, toplam testin (testin tamamının) güvenilirliğinin alt sınırı olarak kabul edilir. Testin tamamına ilişkin güvenilirlik katsayısı Spearman-Brown formülü ile bulunur. Örneğimizde bu değer: r = 0,708 bulunmuştur. Yani başarı testine ait güvenilirlik katsayısı oldukça güvenilir düzeyde bulunmuştur.
Tablo 3.2.
Erişi Testi Güvenilirlik Analizi
Cronbach’s Alpha
Bölüm 1 Değer 0,512
Madde Sayısı 20 Bölüm 2 Madde Sayısı Değer 0,664 20
Toplam Madde Sayısı 40
Correlation Between Forms 0,548
Spearman-Brown Coefficient Equal Length 0,708
Unequal Length 0,708
Guttman Split-Half Coefficient 0,702
1. bölümün maddeleri: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20.
Madde güçlük indeksi (p) 0 – 1 arasında değerler alabilmekte ve sıfıra ne kadar yakınsa maddenin o kadar zor; bire ne kadar yakınsa maddenin o kadar kolay olduğu yorumu yapılabilir. Madde güçlük indeksi (p), maddeye doğru cevap verilme yüzdesi olarak düşünülebilir ve ilgili maddeye verilen doğru cevap sayısının testi alan birey sayısına oranıdır (Baykul, 2000). Madde ayırıcılık indeksi (rjx), maddenin testle ölçülen özelliğe sahip olan bir bireyle bu özelliğe sahip olmayan bir bireyi ne derece ayırt edebildiği hakkında bilgi veren bir ölçüdür. Madde ayırıcılık indeksi (rjx) -1 ile +1 arasında değerler alabilmektedir ve bu değerin +1’e yakın olması maddenin ayırt ediciliğinin yüksek olduğunu göstermektedir. Madde ayırt edicilik indeksinin +1’e yakın olması istenen durumken, 0,30 ve üstü ayırt ediciliğe sahip maddelerin oldukça iyi ayırt edicilikte olduğu belirtilmektedir. Madde ayırt edicilik indeksleri şu sınırlara göre değerlendirilebilir:
Tablo3.3.
Ayırt Edicilik İndeksi
Madde İçin Yapılacak Değerlendirme
0,40 ve daha büyük Çok iyi madde
0,30 – 0,39 Oldukça iyi madde. Yine de geliştirmek için üzerinde düşünülebilir.
0,20 – 0,29 Bu durumdaki maddeler düzeltilmeli ve geliştirilmelidir. 0,19 ve daha küçük Çok zayıf madde. Böyle maddeler, eğer düzeltmelerle
geliştirilemiyorsa testten kesinlikle çıkarılmalıdır.
Madde ayırt edicilik indeksinin belirlenmesinde kullanılabilecek bir yöntem, testi alan gruptaki bireyleri üst – alt gruplara ayırmak ve ilgili maddenin alt ve üst gruplardaki doğru cevap sayıları arasındaki farka bakmaktır. Alt ve üst gruplar belirlenirken, bireyler testin toplamında aldıkları toplam puana göre sıralanmakta ve en yüksek puanı alan %33’lük kısım üst, en düşük puanı alan %33’lük kısım ise alt grup olarak seçilmektedir (Tekin, 1979).
Erişi testi (seçeneklerin 1, 0 şeklinde puanlandığı) türü ölçeklerde Split-half (testi yarılama) seçilir. Erişi testi (Seçeneklerin 1, 0 şeklinde puanlandığı) türü
ölçeklerde Alpha değeri; KR-20 ile hesaplanan güvenilirlik katsayısına denk gelmektedir. Hesaplanan değer; küçük küsuratlarda farklılaşabilmektedir.
Araştırmacı tarafından hazırlanmış olan erişi testinin öndeneme sonrasında yapılan madde analizi sonucunda testte yer alan 2 madde (13, 29), negatif katsayılı bulunmuştur. 13. soru testten çıkarılırsa cronbach’s alpha 0,748 ve 29. soru testten çıkarılırsa cronbach alpha 0,743 değer alarak güvenilirlik değerinin artmasına neden olacağından bu iki madde testten çıkarılmıştır.
Tablo 3.4.
Erişi Testi için Madde Analizi
Madde Silindi ğinde Ölçek Or tal amas ı Madde Silindi ğinde Ölçek Var yans ı Düzeltilmi ş Madde Korel asyon u Madde Silindi ğinde Cronb ach’s Alpha 1-Sanatçı kimdir? 17,01 30,468 ,169 ,737
2-Resim-Heykel Müzesinde sergilenen eserler
nasıl toplanmıştır? 17,62 30,698 ,045 ,743
3-Resim-Heykel Müzesinde aşağıdakilerden
hangisi bulunmaz? 17,48 30,213 ,122 ,740
4-İstanbul’a ait çeşitli manzaraları
fotoğraflarından kopya ederek resim yapan grup hangi isimle anılır?
17,39 29,151 ,318 ,730 5-Türk Resim Sanatı tarihinde ilk resim sergisi
açan Türk ressam kimdir? 17,59 30,308 ,116 ,740 6-1883 yılında bugünkü adı Güzel Sanatlar
Akademisi olan Sanay-i Nefise-i Mektebi kim
tarafından kurulmuştur? 17,55 30,134 ,144 ,739 7-Aşağıdaki ressamlardan hangisi 1914 Kuşağı
ressamlarından biridir? 17,64 30,218 ,147 ,738 8-Cumhuriyet’in onuncu yılına denk gelen
1933’te altı genç sanatçının bir araya gelmesiyle oluşan gruba neden D Grubu Ressamları denmiştir?
17,52 29,380 ,284 ,732 9-Aşağıdaki resimlerden hangisi Nurullah
Berk’e ait bir resimdir? 17,65 30,178 ,158 ,738 10-Cumhuriyet döneminin ilk sanatçı
topluluğu aşağıdakilerden hangisidir? 17,48 30,444 ,080 ,742 11-Türk resminde Batılılaşma hareketleri ne
zaman başlamıştır? 17,50 29,303 ,297 ,731
12-Aşağıdakilerden hangisi asker kökenli
ressamlarımızdan biridir? 17,54 29,353 ,293 ,731 13-Türk resminin izlenimcileri olarak bilinen
14-Aşağıdakilerden hangisi 1914 Kuşağı resim
sanatının özelliklerinden değildir? 17,55 29,826 ,205 ,736
15-Natürmort nedir? 17,54 29,661 ,233 ,734
16-Aşağıdaki eserlerden hangisi heykeldir? 16,97 30,287 ,289 ,734 17-Soyut Resim ne demektir? 17,43 29,439 ,264 ,733 18-Aşağıdakilerden hangisi Müzelerin
amaçlarından biri değildir? 17,32 29,449 ,267 ,732 19-Aşağıdaki resimlerden hangisi soyut
resimdir? 17,31 29,049 ,345 ,728
20-Aşağıdaki resimlerden hangisi Osman
Hamdi Bey’e ait bir resimdir? 17,41 30,346 ,096 ,741 21-Aşağıdaki resimlerden hangisi Nuri İyem’e
ait bir resimdir? 17,57 30,593 ,059 ,743
22-Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun atölyesinde yetişen genç sanatçıların oluşturdukları grubun
adı aşağıdakilerden hangisidir? 17,59 30,461 ,087 ,741 23-Türk resim sanatı tarihinde soyut sanat
anlayışı hangi yıllarda benimsenmiştir? 17,63 30,016 ,185 ,736 24-Resim-Heykel Müzesindeki eserler neden
önemlidir? 17,20 29,381 ,308 ,731
25-Resim-Heykel Müzesi ne tür bir müzedir? 17,20 29,711 ,242 ,734 26-Türk Resim Sanatı tarihinde aşağıdaki
dönemlerden hangisinin adı geçmez? 17,47 29,199 ,313 ,730 27-Aşağıdaki resimlerden hangisi İbrahim
Çallı’ya aittir? 17,62 29,800 ,228 ,734
28-Aşağıdaki resimlerden hangisi çeşitli manzaraların fotoğraflarından kopya edilerek
yapılan eserlerden biri değildir? 17,64 30,333 ,123 ,739 29-Osmanlı zamanında, okullarda resim
eğitimi almış ve yurt dışına da çıkmış olan
ressamlara genel olarak ne ad verilir? 17,82 31,212 -,053 ,743 30-Aşağıdakilerden hangisi natürmort
resmidir? 17,54 29,788 ,210 ,735
31-Sanat eseri ne demektir? 17,24 28,659 ,441 ,724 32-Aşağıdakilerden hangisi Sanat eserinin
özelliklerinden biri değildir? 17,38 28,648 ,415 ,724 33-Aşağıdakilerden hangisi Primitif resimlerin
özelliklerinden biridir? 17,66 29,622 ,282 ,732 34-Resim sanatında genel olarak bir insan
figürünün sadece omuzlarından itibaren yüzünün konu alındığı resimlere ne denir?
17,34 28,586 ,430 ,724 35-Üç boyutu’da (yükseklik,en,derinlik)
taşıyan ve artistik bir ifade olarak üretilmiş olan sanat formuna ne denir?
17,41 29,602 ,233 ,734 36-Aşağıdaki resimlerden hangisi Anadolu
doğasından ve yaşamından izler taşıyan
toplumsal içerikli resimlerden biridir? 17,35 29,050 ,340 ,729 37-Yandaki resim hangi sanatçımıza aittir? 17,57 29,952 ,183 ,737 38-Aşağıdaki resimlerden hangisi peyzaj
resmidir? 17,55 29,890 ,192 ,736
39-Aşağıdakilerden hangisi portre resmidir? 17,26 28,835 ,399 ,726 40-Resim-Heykel Müzesinde en çok hangi
Yukarıdaki tabloda, başarı testindeki sorulara ait madde istatistikleri bulunmaktadır. Bu tabloda ilgili soruların karşısındaki değerler soruların testten çıkarılması sonucu ortalama değer, varyans ve cronbach’s alpha değerlerinin alabileceği yeni değerleri göstermektedir.
Tüm bu bilgiler ışığında, geliştirilmiş erişi testinin olan son haliyle yüksek düzeyde güvenirliğe sahip olduğu söylenebilir.
3.3.2. Tutum Ölçeği
Araştırmada kullanılan tutum ölçeği ilköğretim II.kademe 6.sınıf öğrencilerinin Görsel Sanatlar dersine karşı tutumlarını belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Ölçeğin hazırlanması aşamasında ilköğretim 6.sınıfa giden 63 kişilik bir öğrenci grubuna Görsel Sanatlar dersine karşı duygu ve düşüncelerini anlatan bir kompozisyon yazmaları istenmiştir. Deney ve kontrol gruplarından farklı sınıflara yazdırılan bu kompozisyonda çocuklardan, Görsel Sanatlar dersi, işlenilen konular hakkında ve derste yapılan etkinlikler ile ilgili düşüncelerini yazmaları konusunda bilgilendirilmiştir. Öğrenciler tarafından yazılan bu cümleler içerisinden tutum cümleleri olabilecek olanlar tespit edilmiştir. Bu cümleler soru maddesi olabilecek şekilde yeniden düzenlenmiş ve literatür taraması yapıldıktan sonra tutum ölçeği geliştirilmiştir.
“Özellikle tutum, inanç ve kanı gibi kavramların ölçülmesinde madde yazımında bir başka kaynak, hedef kitleden seçilen küçük bir gruba konuya ilişkin açık uçlu sorulara dayanan bir kompozisyon yazdırmaktır. Araştırmacı kompozisyonlar üzerinde içerik analizi yaparak anket için soru ifadeleri oluşturur.” (Büyüköztürk, 2005: 136). Tutumların ölçülmesi için kullanılan en önemli ölçeklerden bir tanesi Likert tipi tutum ölçeğidir. Oluşturulan tutum ölçeği, beşli likert yöntemi ile hazırlanmıştır.
Araştırmada kullanılan tutum ölçeği için, olumlu ve olumsuz olacak şekilde maddeler sayıca eşitlenmiş, dil ve kapsam açısından uzman kişilerin görüşleri alınmıştır. 20 olumlu ve 20 olumsuz olmak üzere 40 sorudan oluşan tutum ölçeğinde, her ifadenin altına beş seçenekten oluşan bir cevaplama çizelgesi yerleştirilmiştir. Hazırlanan ölçek “Tamamen Katılıyorum”, “Katılıyorum”, “Kararsızım”, “Katılmıyorum” ve “Hiç Katılmıyorum” şeklinde derecelendirilmiştir. Olumlu maddeler için “Tamamen Katılıyorum” seçeneğinden başlayarak olumsuz maddelerde
de “Hiç Katılmıyorum” seçeneğinden başlayarak 5’den 1’e doğru puan verilmiştir. Olumlu maddelerin karşısında yer alan seçenekler ve puan karşılıkları; Hiç Katılmıyorum: 1, Katılmıyorum: 2, Kararsızım: 3, Katılıyorum: 4, Tamamen Katılıyorum: 5 şeklinde düzenlenirken olumsuz maddeler için ise puan karşılıkları; Hiç Katılmıyorum: 5, Katılmıyorum: 4, Kararsızım: 3, Katılıyorum: 2, Tamamen Katılıyorum: 1 şeklinde düzenlenmiştir.
Hazırlanan tutum ölçeğinin denemesi, öntest olarak uygulanamadan önce toplam 158 öğrenci üzerinde uygulanmıştır. Daha önceden kompozisyon yazdırılan öğrencilere uygulanmamıştır. Deneme ölçeği formu cevapları bilgisayar ortamına aktarılmış ve olumsuz ifadelerin tersten puan değerleri 1=5, 2=4, 3=3, 4=2 ve 5=1 şeklinde girilmiştir. Tutum ölçeğinin kapsam geçerliğinin sağlanabilmesi amacıyla başvurulan uzman görüşleri ile birlikte, yapı geçerliğinin sağlanabilmesi için faktör analizi yapılmıştır.
Tablo 3.5.
Faktör Analizi Tablosu
1 2 3 1 Görsel Sanatlar Dersine mecbur olduğum için giriyorum. 0,58
2 Görsel Sanatlar Dersindeki konularını işlerken zevk alırım. 0,48 3 Görsel Sanatlar Dersindeki etkinlikleri çok sıkıcı buluyorum. 0,65
4 Ünlü sanatçılar ve eserleri hakkında bilgi sahibi olmak isterim. 0,74
5 Görsel Sanatlar Dersindeki etkinliklerin hiçbir anlamı yoktur. 0,66
6 Herkesin Görsel Sanatlar Dersi alması gerektiğine inanıyorum. 0,45 7 Görsel Sanatlar Dersi en sevdiğim dersler arasındadır. 0,58 8 Resim yaparken çok canım sıkılır. 0,56 9 Boş zamanlarımı resim yaparak değerlendirmeyi tercih ederim. 0,62
10 Görsel Sanatlar Dersindeki konular beni heyecanlandırır. 0,64 11 Görsel Sanatlar Dersinde öğrendiğim bilgilerin ileriki yaşantımda bana faydalı olacağına inanıyorum. 0,57
12 Görsel Sanatlar Dersinin boşa geçen bir zaman olduğunu düşünüyorum. 0,55 13 Görsel Sanatlar Dersinde etkinliklere katılmak içimden gelmez. 0,73
14 Görsel Sanatlar alanı ile ilgili hiçbir şeye ilgi duymam. 0,67
15 Görsel Sanatlar Dersinde kendimi rahat hissetmiyorum. 0,62
16 Görsel Sanatlar Dersinin gereksiz olduğunu düşünüyorum. 0,65 17 Görsel Sanatlar Dersinde bir şeyler öğrendiğimize inanmıyorum. 0,51 18 Görsel Sanatlar alanı ile ilgili bilgi sahibim olmamın yararlı olacağına inanıyorum. 0,59
19 Görsel Sanatlar Dersine isteyerek giriyorum. 0,65
20 Görsel Sanatlar Dersi ilgi duyduğum bir ders değildir. 0,60 21 Görsel Sanatlar Ders süresinin daha fazla olmasını isterim. 0,65
22 Görsel Sanatlar alanında yapılan çalışmaların toplum için önemli olduğuna inanıyorum. 0,62
23 Görsel Sanatlar alanıyla ilgili arkadaşlarımla tartışmaktan zevk duyarım. 0,49 24 Görsel Sanatlar Dersi ile ilgili okulda yapılan etkinliklere katılmak istemem. 0,67
26 Görsel Sanatlar Dersindeyken zamanın nasıl geçtiğini fark etmiyorum. 0,61
27 Görsel Sanatlar alanında araştırma yapmak isterim. 0,68
28 Görsel Sanatlar Dersindeki etkinlikleri öğretmen istediği için yaparım. 0,53 29 İleride Görsel Sanatlar alanında çalışmak isterim. 0,74
30 Görsel Sanatlar Dersinde, sınıfı geçmek zorunda olduğum için resim yaparım. 0,71 31 Görsel Sanatlar Dersi önemli gördüğüm derslerin en sonunda yer alır. 0,63 32 Görsel Sanatlar içerikli etkinliklerden nefret ederim. 0,62
33 Görsel Sanatlar alanı ile ilgili daha çok şey öğrenmek isterim. 0,61
34 Gördüğüm dersler arasında Görsel Sanatlar Dersi en eğlenceli olanıdır. 0,62 35 Görsel Sanatlar Dersinde grup çalışması yapmayı istemem. 0,39
36 Görsel Sanatlar Dersinde etkinliklere katılırken kendimi önemli hissederim. 0,39
37 Resim sergilerine gitmek isterim. 0,51
38 Güzel resim çizemesem de Görsel Sanatlar Dersini seviyorum. 0,65
39 Görsel Sanatlar Dersinde öğrendiklerim başka hiçbir yerde işime yaramaz. 0,68
40 Görsel Sanatlar Dersinde öğrendiğim bilgi ve becerileri çevremle paylaşmak isterim. 0,52 KMO : 0,940
Anlamlılık (P) : 0,000
Açıklanan Toplam Varyans : % 54,99
Örneklem yeterlilik testi sonucu, KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) değeri 0,940 bulunmuştur. Bu değer, örneklem büyüklülüğünün yeterli ve veriler için faktör analizinin mükemmel kullanılabileceğini göstermektedir (KMO>0,5). Verilerin çok değişkenli normal dağılımdan geldiği Bartlett testi ile test edilmektedir. Anlamlılık değeri olan p’nin 0,05’den küçük olması bu analizin anlamlı olduğunu göstermektedir. Yukarıdaki tabloda veri setinden toplam 3 faktörün açıklandığı anlaşılmaktadır. Bulunan 3 faktör veri setini %54,99 açıkladığını göstermektedir. Tabloda geliştirilen ölçekteki ifadelerin hangi faktör grubu içinde bulunduğu ve bu ifadelerin faktör yüklerinin ne olduğunu gösterilmektedir. Her bir ifadenin karşısında 3 değişik faktör yükü bulunmuş ve bu faktör yüklerinden en yüksek olanı alınmıştır. Buna göre elde edilen 3 faktör aşağıdaki soruları kapsamaktadır.
1. Faktör: 1, 3, 5, 8, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 20, 24, 25, 28, 30, 31, 32, 35, 39 2. Faktör: 6, 7, 11, 19, 21, 22, 23, 26, 36, 37, 38, 40
3. Faktör: 2, 4, 9, 10, 18, 27, 29, 33, 34
Elde edilen faktörler güvenilirlik analizine tabi tutulduğunda bu faktörlerin güvenilirlik değerleri aşağıdaki gibi bulunmuştur.
Tablo 3.6. Güvenilirlik Analizi Ölçek Cronbach’s Alpha Madde Sayısı 1. Faktör 0,944 19 2. Faktör 0,910 12 3. Faktör 0,909 9 Toplam 0,967 40
Ölçeklerin özelliklerini ve güvenilirliklerini değerlendirmek üzere yapılan analizde alpha (α) katsayısının aldığı değer aşağıdaki gibi yorumlanmaktadır:
• 0,00 ≤ α < 0,40 ise ölçek güvenilir değildir. • 0,40 ≤ α < 0,60 ise ölçeğin güvenilirliği düşüktür. • 0,60 ≤ α < 0,80 ise ölçek oldukça güvenilirdir.
• 0,80 ≤ α < 1,00 ise ölçek yüksek derecede güvenilir bir ölçektir.
Tabloya göre güvenilirlik katsayısı olan alpha değeri; birinci faktör için 0,944 yani yüksek derecede güvenilir, ikinci faktör için 0,910 yani yüksek derecede güvenilir ve üçüncü faktör için 0,909 yani yüksek derecede güvenilir bulunmuştur. Sonuç olarak; örnek hacmi analizimiz için oldukça uygundur. Yani; örnek rastgele dağılmıştır. Ölçeklerden soru çıkarmamıza veya eklememize gerek yoktur. Tüm bu bilgiler ışığında 20 olumlu ve 20 olumsuz cümleden oluşan 40 soruluk tutum ölçeği son halini almıştır.