Ticari Kredi Risk Haritasını Belirleyen Etkenler

Bankaların risk yönetim kurumları olmaları nedeniyle her fonksiyonunda belirli derecede risk bulunmaktadır. Bankalardaki risk seviyesi yapılan i lemlerin özelliklerine göre de i mekle birlikte, belirsizlik seviyesine paralel de i iklik gösteren i lemlerde daha yo un gözlemlenebilmektedir. Örne in mevduat i lemi ile kredi i lemi arasında risk çe itlili i ve yo unlu u yönünden ayırt edici farklılıklar bulunmaktadır. Mevduat i lemlerinde likidite, fiyatlama, operasyonel risk söz konusu iken, kredi i lemlerinde ise belirtilen risklere ilave olarak, kredi, sermaye yeterlili i, bilanço ve yo unla ma riski gibi birçok risk çe idi söz konusu olabilmektedir.

Belirtilen risk çe itleri dikkate alındı ında ticari kredi risk haritasını belirleyen etkenlerden ba lıcaları, ticari mü teri kredibilite analizi, muhasebe kökenli risk kaynakları, kredi portföy yapısı ve kredi kalitesi olarak sayılabilir. Belirtilen etkenler a a ıda ayrıntılı olarak açıklanmaktadır.

2.2.3.1. Ticari Mü teri Kredibilite Analizi

Banka kredi mü terilerinin kredi risk derecesi, kredi çe itleri arasında farklılıklar göstermektedir. Bireysel krediler ile ticari krediler arasında risk yo unlu u yönünden farklılık bulunmaktadır. Bireysel krediler sabit düzenli geliri olan ki ilere belirli bir vade ve faiz oranıyla kullandırılan, kredi lehdarının piyasa istihbaratı ve daha önceki dönemlerdeki kredi geri ödeme performansları dikkate alınarak belirlenen risk derecelerine göre tahsis edilmektedir. Bu kredide mü terinin kredi derecesi, ticari krediye oranla daha basit yöntemlerle tespit edilebilmektedir.

Ticari krediler ise, ticari mü terilerin faaliyetinden nakit akım yaratma kabiliyetine dayalı gelir hedefleyen, ticari mü terinin talep etti i kredinin i letmede kullanılaca ı alana göre vade, faiz, komisyon, masraf ve teminatlarının belirlendi i ve di er kredi çe itlerine oranla daha riskli kredilerdir.

Bu nedenle ticari kredi taleplerinin istihbarat, finansal analiz çalı maları çok daha kapsamlı incelemelerden olu makta, ticari mü teriler faaliyet gösterdikleri birimlerinde ziyaret edilmekte, faaliyet alanlarının büyüklü ü, kapasitesi, üretim alanları, makine parkları, depoları, stokları, yöneticilerinin ticari moralitesi yerinde incelenmekte, piyasa istihbaratları, di er bankalarla olan çalı maları ara tırılmaktadır. Ticari

mü teriden faaliyetleri ile ilgili tüm bilgi ve belgelerle birlikte kesinle mi son üç mali dönem bilanço, gelir tablosu, ayrıntılı mizanı, nakit akım tablosu ve özkaynak de i im tablosu gibi finansal bilgileri de alınarak, firmanın faaliyetleriyle beyan etti i finansal veriler kar ıla tırılmakta, finansal verilerdeki yanıltıcı bilgilerin, do ru bilgiye dönü türülmesi amacıyla bankalar tarafından düzeltme kayıtları yapılmaktadır.

Bankaların bu düzeltme kayıtları ile birlikte yaptı ı kredi de erlendirmesi, firmanın kredi onayını, kredinin vadesini, fiyatını (faiz, komisyon ve masraflarını), kredinin teminatını, kredi yatırım kredisi ise kredinin anapara ödemesiz dönemini ve kredi ile ilgili tüm teknik altyapıyı ve sonucunda da ticari kredi risk derecesini belirlemektedir. Kredi riskinin olu umunda en önemli görev kredi mü terilerinin finansal analiz ve istihbarat çalı maları yapan birimlerine dü mektedir. Finansal analizde ise en önemli bilgi kayna ı i letmelerin finansal bilgilerini içeren bilanço, gelir tablosu, nakit akım tablosu, fon akım tablosu, özsermaye de i im tablosu gibi finansal tablolardan olu maktadır.

Mü teri firmaların finansal tablolarının kredi analizinde bilgi kayna ı olarak kullanılması kredi riskini direkt olarak etkilemekle birlikte effaf, güvenilir, kar ıla tırılabilir ve tarafsız finansal bilgi, do ru de erlendirmeyi mümkün kılmakta, do ru bilgilerle yapılan kredi analizi ise daha az riskli kredi portföyünün olu masını sa lamaktadır.

Risk düzeyinin dü ük olması ise hem banka finansal yapısının hem de özkaynak yapısının kalitesini arttırmakta, bankaların daha güvenli ortamda faaliyette bulunmalarını sa lamaktadır.

2.2.3.2. Muhasebe Kökenli Riskler

Muhasebe, tamamen veya kısmen finansal nitelik ta ıyan ve para ile ifade edilebilen i lemlere ili kin anlamlı ve güvenilir bilgileri sa layacak biçimde, verilerin ilgili kaynaklardan toplanması, do ruluklarının saptanması, kaydedilmesi, sınıflandırılması, raporlar halinde sunulması, analiz ve yorumlanmasıdır. (Yalkın, 2001:1).

letme faaliyetleri hakkında ilgili çevrelere gereksinim duyulan bilgileri sunma amacını ta ıyan muhasebe, tanımda belirtilen fonksiyonları gerçekle tirerek verileri bilgiye dönü türmektedir. Bu niteli i itibariyle muhasebe bir bilgi sistemi olarak tanımlanmaktadır (Erdo an, 2000:114).

Bu bilgi sistemi içinde muhasebe, i letmelerin parayla ifade edilebilen faaliyetlerinin belgelere dayalı olarak kayıt altına alınması, kayda alınan bu bilgiler do rultusunda bir i letmenin kaynaklarının olu umunu, bu kaynakların kullanılma biçimini, i letmenin faaliyetleri sonucunda bu kaynaklarda meydana gelen artı veya azalı lar ile bunun kar ılı ında i letmenin varlıklarındaki de i imleri göstermektedir.

Finansal tablolarda sunulan bilgilerin yöneticilere, yatırımcılara, kredi verenlere ve di er kullanıcılara yararlı olabilmesi için, bu bilgilerin anla ılabilir olması gerekir. Muhasebe, aynı zamanda “i letme lisanı” olarak da tanımlanmaktadır. Çünkü i letmeyle ilgili olan gruplar, özellikle yöneticiler i letmede meydana gelen faaliyet ve olayları tasvir etmek için muhasebe deyimlerini ve kavramlarını kullanırlar (Yalkın, 2001:5)

Bilgiyi kullanan ki ilerin, sunulan bilgileri anlayamaması, bilginin yararını ortadan kaldırır (Akdo an ve Tenker, 2007:41). Muhasebe bilgilerinin anla ılabilir olması için sahip olması gereken nitelikler Tablo 2.7’de belirtilmi tir. Tablo, muhasebe bilgilerinin anla ılabilir olması için gerekli nitelikleri, muhasebe bilgilerini sunmadaki sınırlılıkları ve muhasebe bilgilerini kullanan tarafların özelliklerini belirtmektedir.

Tabloda muhasebe kullanıcılarının özellikleri vurgulanarak, muhasebe verilerini anlama yetene i ve becerisi ön planda de erlendirilmi tir. Gerçekten de muhasebe verilerini anlayabilecek ve yorumlayabilecek yeterlili e sahip olan kullanıcılar, muhasebenin verece i bilgiyi özümseyerek yararlı bir ekilde kullanabilirler. Muhasebe bilgisi ne kadar tutarlı, gerçekçi, effaf ve açıklayıcı olursa olsun kar ı taraf bu bilgileri tam olarak anlama yetene ine sahip de ilse bu bilgiler hiç bir anlam ifade etmeyecektir. Banka muhasebe kullanıcıları açısından da bu tespit aynı ekilde de erlendirilebilir. Banka çalı anlarının da muhasebe bilgilerini de erlendirme ve gerekli düzeltmeleri yapma yetisi, kredi kararının ba arısını direkt olarak etkileyecektir. Kullanıcıların yeterlili i ile birlikte, muhasebenin birincil ve ikincil

nitelikleri, muhasebe kullanıcılarına tarafsız, tutarlı, do ru, kanıtlanabilir bilgilendirme yapması açısından anlam ifade edecektir.

ekil 2.7:Muhasebe Bilgilerinin Sahip Olması Gereken Özelliklerinin Hiyerar ik Yapısı

Kaynak: Akdo an ve Tenker (2007:42)’den derlenmi tir.

Karar Verenler ve Nitelikleri (Anlama Yetene i Veya Önbilgisi)

Muhasebe Bilg. Kullananlar

Kararda Yararlılık Yarar-Maliyet li kisi Anla ılabilirlik htiyaca Uygun Olma Güvenilirlik Zamanlılık Kanıtlanabilirlik Temsilde Do ruluk Tarafsızlık htiyatlılık Tam Açıklama Özün Önceli i Geri Besleme De eri (Geçmi teki Olayların Algılamalarını Tespit Etmek) Tahmin De eri Önemlilik

Kar ıla tırılabilirlik ve Tutarlılık kincil ve Etkile imli Nitelikler

Sınırlayıcılar

Birincil Niteliklerin Özellikleri

Birincil Karara Özgü Nitelkl Kullanıcıya Özgü Nitelikler