Giderin ve Kar ılıkların Muhasebele tirilmesi

Gider ve kar ılıkların muhasebele tirilmesine yönelik manipülasyon teknikleri i letmeler tarafından yo un bir ekilde uygulanmaktadır. Bunun en önemli nedeni manipülasyona imkan veren tekniklerin ve muhasebe i lemlerinin manipülasyona uygun olmasıdır. Özellikle giderlerin aktifle tirilmesi, amortismanlarda de i ik

uygulamalar, karı gelecek yıllara aktarmaya yönelik uygulamalar örnek olarak verilebilir.

• Giderlerin Aktifle tirilmesi

Burada gelir artırıcı manipülasyonların yerine gider azaltıcı i lemler söz konusudur. Genellikle i letmeler bazı giderlerini satı larından bir indirim kalemi olarak finansal tablolarında göstermek yerine ilgili aktifin maliyetine eklemekte ve giderle tirmeyi dönemsel olarak finansal tablolarda göstermektedirler.

• Amortisman Metodunun veya Periyodunun De i tirilmesi

Bu yöntemde, cari dönem kârını yüksek göstermek isteyen i letmeler amortisman yöntemini azalan bakiyeler yönteminden, normal yönteme dönü türmekte veya amortisman süresini uzatmaktadırlar. Bu uygulamanın tam tersi amaç için ise, cari dönem kârının daha az göstermek isteyen i letmeler, amortisman yöntemini normal yöntemden azalan bakiyeler yöntemine dönü türmekte ya da amortisman süresini daha az tahmin ederek kısaltmaktadırlar.

• erefiye tfa Süresi

erefiye, i letmelerin birle mesi ya da bir satın alınması sırasında ortaya çıkman de erdir. Bu de er edinilen varlıklar için ödenen tutar ile bu varlıkların kayıtlarda görülen de eri arasındaki ekonomik farktan olu maktadır. Cari dönem kârını oldu undan daha yüksek göstermek isteyen i letmeler, erefiye için daha uzun bir itfa süresi belirlemek, cari dönem kârını oldu undan daha dü ük göstermek isteyen i letmeler ise, erefiye için daha kısa bir itfa süresi belirlemek suretiyle dönemsel olarak kaydedilecek itfa giderini azaltılıp artırabilmekte ve bu de erin itfa süresi üzerinden dönem kârını daha yüksek ya da daha dü ük göstererek finansal bilgi manipülasyonu yapabilmektedirler.

• Kârı Gelecek Yıllara Aktarmak Üzere Kar ılıkların Yüksek Gösterilmesi

letmeler karlılıklarının yüksek oldu u yıllarda, kârı gelecek dönemlere aktarmak üzere, alacakların tahsili ile ilgili oldukça muhafazakar bir politika izleyip, yüksek oranda üpheli alacak kar ılı ı ayırabilir, kefaletlerden do acak yükümlülükler için daha yüksek kar ılık ayırabilir, sabit kıymetler için daha kısa faydalı ömür tahmininde

bulunabilir ya da sabit kıymetlerin hurda de erini daha dü ük tahmin edebilir. Bütün bu muhafazakar gelir muhasebele tirme politikaları cari dönem gelirini erteleyip cari dönem kârını azaltmaya yönelik olup, tatlı rezervler olarak da isimlendirilmektedir. Bu politikaların do al sonucu kârın dü ük gerçekle ece i ileriki yıllarda;

- üpheli alacak ve kefaletten do acak yükümlülük kar ılıklarının dü ük tutulması, - Sabit kıymetler için daha uzun faydalı ömür tahmin edilmesi,

- Hurda de erinin yüksek tahmin edilmesi,

gibi i lemlerle o yılki giderlerin dü ük tutulması, ayrıca önceki dönemlerde ayrılan yüksek kar ılıkların zarar ya da gider gerçekle medi i için “konusu kalmamı kar ılık geliri” olarak kaydedilebilmesi suretiyle kârın istenen hedefe uygun belirlenebilmesidir. Bu tür uygulamalar finansal bilgi manipülasyonunun kârın istikrarlı hale getirilmesi yöntemini de te kil etmektedir (Mulford ve Comiskey, 2002).

• Henüz Tamamlanmamı Ara tırma ve Geli tirme Çalı maları le lgili

Harcamalar

Özellikle teknoloji firmalarının birle melerinde veya devralınmalarında ortaya çıkan bir durumdur. Henüz tamamlanmamı ara tırma-geli tirme çalı malarının ba ka bir irket tarafından devralınmasıdır. Bu tür çalı malar için, bir ilaçla ilgili henüz tamamlanmamı klinik çalı maları ile yine henüz tamamlanmamı yeni bir elektronik ürün prototipi örnek olarak verilebilir (Mulford ve Comiskey, 2002). Bir teknoloji irketi elegeçirildi inde, herhalde o irketin henüz tamamlanmamı ara tırma ve geli tirme projesi olacaktır. Dolayısıyla, irketin elegeçirilmesi için ödenen paranın bir kısmı bu proje ile ili kilendirilmelidir. Devralınan ara tırma ve geli tirme projesinin alternatif bir kullanım alanı yoksa muhasebe standartlarına göre yapılan harcama do rudan gider yazılacaktır.

Bu muhasebe kurallarını finansal bilgi manipülasyonu amacıyla kullanmak isteyen irketler, öncelikle elegeçirme bedelinin önemli bir bölümünü bu ara tırma ve geli tirme projesi ile ili kilendirerek, o dönemde yüksek tutarda bir dönem gideri yazma imkanına kavu maktadırlar. Bu muhasebele tirme süreci ile elegeçirme bedelini ki, “ erefiyenin hesabında dikkate alınacaktır”, en aza indirmek mümkün olmaktadır. Böylece gelecek dönemlerde itfa edilece inden aktifle tirilecek olan erefiye tutarı

dü ük gösterilebilecek, dolayısıyla gelecek dönemlerde giderle tirilecek tutarlar azalaca ından gelecek dönemlerde daha iyi bir kâr profili ortaya çıkabilecektir (Mulford ve Comiskey, 2002:34).

• Özel Harcamalar

Yeniden yapılanma harcamaları, finansal bilgi manipülasyonu için sıkça kullanılan araçlardan biridir. Bunun yanında, gere inden fazla kar ılık ayırmak suretiyle de kâr manipüle edilebilmektedir. Özel kar ılıklar-harcamalar esas itibariyle irket birle me ve ele geçirmelerinde sözkonusu olmaktadır. Bilindi i üzere, birle menin bazı sinerjiler yarattı ı, bu sinerjilerin üretim, da ıtım ve yönetimde gerçekle ti i ve birle me sonrası irket ortakları için daha faydalı bir durumun ortaya çıktı ı kabul edilmektedir. Dolayısıyla birle me sonrası için, birle en irketlerin performansının üstünde bir performans beklendi i açıktır. Bu nedenle birle me sırasında bazı özel harcamalar ki bunlar; kıdem tazminatı, i ten çıkarma tazminatı, kiralama i lemlerinin sona erdirilmesinden kaynaklanan giderler, varlıkların sökülüp takılmasından kaynaklanan zararlar muhasebele tirilmekte ve böylece gelecekte beklenen sinerjilerin ortaya çıkması sa lanmaktadır. Dolayısıyla birle me, ele geçirme i lemleri sırasında gerçekle en zarar ve giderler yanında, yukarıda belirtilen nitelikte tahmini gider, kar ılık ve yükümlülükler de muhasebele tirilmektedir. Yatırımcılar bu süreçte birle me, ele geçirme ile ilgili kaydedilen giderleri-harcamaları ihmal ederek, gelecekteki, birle me-ele geçirme sonrası kârlılı a konsantre olmaktadırlar. Böylece, birle me sürecinde, birle me ile ilgili yukarıda belirtilen nitelikteki harcamalar yüksek kaydedilmek suretiyle, gelecekte finansal tablolara yansıtılacak harcamalar azaltılmakta ve gelecek dönemlerin daha kârlı olması sa lanmaktadır (Küçüksözen, 2004:226).

3.2.3. Finansal Tablolarda Yer Alan Kalemlere li kin Sınıflandırmaların