Ticari Aktiviteler Yoluyla Yapılan Propagandalar

Propagandacılar; Bolşevik propagandaya karşı tedbirler alınmaya başlandığında bu tedbirler karşısında, amaçlarını gizleyerek faaliyetlerini sürdürmeye çalışmışlardır. Propagandacılar, Anadolu’ya tüccar görüntüsü altında gelerek faaliyetlerini sürdürmeye çalışmışlardır. Trabzon Vilayeti’yle yapılan yazışmalarda propagandacıların değişik isim ve şekillerde geleceği vurgusu yapılmıştır. Nitekim Komintern arşivindeki belgede: propagandacıların tüccar gibi hareket ederek yumurta, deri almak bahanesiyle köylere kadar ulaşıp faaliyette bulunabilecekleri belirtilmiştir.278 Komünist propagandacılar açık faaliyetlerden kaçınarak hareket etmeye çalışmışlardır.

Propagandacıların faaliyetleri vilayet idaresince engellenmeye çalışılmıştır. Üçüncü Kafkas Kumandan Vekili Seyfi Bey, Trabzon Vilayetine yazdığı raporunda Şark Cephesi Kumandanlığı’nın şu emrini vurgulamaktadır: Memleket dahilinde, Rusya’nın ya da Kızıl Ordu Kumandanlığı’nın resmi vesikasını taşıyan sefir, konsolos, irtibat zabiti, kurye gibi resmi kişiler girebilir. Bunların dışında kalan kimseler memleket dahiline alınmamalı, özellikle ticaret için memleket dahiline kimse geçirilmemelidir. Çünkü Rusların başlıca amacı propaganda yapmaktır.279 Şüphesiz böyle radikal bir emir verilmesine, ancak propaganda faaliyetlerini engellemek sebep olarak gösterilebilir. Özellikle emirdeki ticaret vurgusu propagandanın tüccar görüntüsü altında yapıldığına işaret etmektedir. Sovyet Rusya’nın ticaret dahil olmak üzere propaganda için birçok argümanı kullanması propaganda faaliyetlerinin ne kadar yoğun yaşandığı ve bu amaca ne kadar ehemmiyet verildiğinin kanıtıdır.

277Çapa ve Usta, a.g.e., s.148

278 Dönüş Belgeleri 2, s. 69

68 2.6 Gençlerin Kullanılması

Komünist propagandanın hedef kitlelerinden biri de gençlerdir. Gençliğin heyecanlı, dinamik yapısının komünist faaliyetlere güç katacağı aşikardır. Nitekim 1919 yılında Berlin’de komünist gençlik Enternasyonal’i kurulmuştur.280 Bu oluşum dünyadaki komünist gençlik hareketlerini yönlendirmek amacı taşımaktaydı. TKF’nin Birinci Kongresi’nde, Enternasyonal adına tebrik konuşması yapan Bridman Yoldaş, Türk gençliği ile ilgili yorumunda, gençlerin Anadolu işgalcilerine karşı verdiği mücadeleyi överek Türkiye’de gençler birliği teşkilatı kurulması gerektiğini vurgulamıştır.281 Enternasyonal politikalarının önemli takipçilerinden olan Mustafa Suphi bu çağrıyı yerine getirecektir.

Mustafa Suphi 1920 de Bakü’de yaptığı konuşmasında gençliği iki şekilde sınıflandırmıştır. “Biri zulme tahammül eden zavallı gençler, diğeri uyanık fikirli, serbest gençlerdir. Zulme haksızlığa karşı koymayanların yaşı ne kadar genç olursa olsun gençlik sınırının parçası sayılamayacağını bu kişilerin gönülleri kurumuş beyinleri paslanmış” olduğu yorumunu yaparak gençliğin hem yaşta hem başta olması gerektiğini vurgulamıştır.282 Gençliğin dinamik gücünden faydalanmak isteyen Mustafa Suphi’nin başkanlığıyla Bakü’de 20 Eylül 1920 tarihinde Türkiye Komünist Gençler Birliği Teşkilatı(TKGB) kurulmuştur. TKGB İstanbul’da başarılı teşkilatlanma faaliyeti gerçekleştirmiştir.283 TKGB üyelerinden Abdülkadir Yoldaş adlı kişi ise Trabzon’da faaliyette bulunmaya çalışmıştır. Abdülkadir Yoldaş1 Ekim 1921 tarihli raporunda: Trabzon’da hiçbir komünist teşkilat bulunmadığını yalnız İdman Ocağı284 adında gençler teşkilatı olduğunu belirtmiştir. Bu teşkilatta birkaç kez bulunan Abdülkadir Yoldaş Trabzonlu gençler arasında komünizm hususunda çalışanların mevcut olduğuna, konferans vermek için karar verildiği halde maddi imkansızlık nedeniyle bunun gerçekleşmediğine değinmiştir. Abdülkadir Yoldaş ayrıca şehirde etkin olan yalnızca Müdafaa-i Milliyeciler

280 Haziran- Eylü 1920 Türkiye İştirakıyun Teşkilatı, s. 352

281 Türkiye İştirakiyun Teşkilatlarının Birinci Kongresi(TKP Kuruluş Kongrei)Tutanaklar Belgeler, s.190

282 Mustafa Suphi ve Yoldaşları, s. 70

283 TKGB’nin İstanbuldaki hücre örgütlenmesi ve üye miktarı için bkz: Akbulut ve Tunçay, İstanbul

Komünist Grubu’ndan(Aydınlık Çevresi) Türkiye Komünist Partisine 1919-1926, s. 339

284 Trabzon şehrinin spor tarihinde önemli yeri olan İdman Ocağı, İdman Grubu kulübü ile 1921 yılında kurulmuştur. Bu konuda geniş bilgi için bkz: Hikmet Öksüz ve diğerleri, Trabzon’da Spor, İstanbul: Seçil Ofset, 2011, Cilt 1

69

tarafından açılan kulüp olduğunu belirtmiştir.285 Komünist propaganda bu rapordan anlaşılacağı üzere Trabzonlu gençler üzerinde başarılı örgütlenme gerçekleştirememiştir.

Trabzon gençliğinin dinamik yapısı komünist propaganda için önemli çalışma alanıdır. 1923 yılında gençliğin dinamik yapısını ortaya koyan cumhuriyet tarihinin ilk öğrenci boykotu gerçekleşti.286 Türkiye genelinde gerçekleşen boykot, Trabzon’da üç gün sürdü. Trabzon’daki boykotun önde gelen isimlerinden biri de Zeki Baştımar’dır.287 Üç gün süren boykot esnasında okulda yatılı kalan öğrenciler dersleri girmedikleri gibi okulu da terk etmişlerdir. Öğrencilerin birçoğu şehir dışından gelmiş olduklarından okuldan ayrıldıklarında şehirdeki kahvehane ve otellere sığınmışlardır. Kahkaha Gazetesi sahibi Esat Ömer’de bu öğrencilerin yiyecek ve diğer ihtiyaçları için halk ve esnaftan para yardımı toplanması için kampanya başlatmıştır. Üç gün süren boykotta Esat Ömer’le Zeki Baştımar arasında ilişki gelişmiştir. Bu ilişki Zeki Baştımar’ın fikriyatının komünizm yönünde gelişmesine etki ettiği kuvvetle muhtemeldir. Nitekim Zeki Baştımar Trabzon Öğretmen Okulunda hücre örgütlenmesi gerçekleştirerek komünizm ideali doğrultusunda çalışmıştır.288 Takrir-ı Sükûn kanunuyla Bolşevik faaliyetler güçleşince TKP’nin Trabzon Şubesi Zeki Baştımar’ı öğrenimini sürdürmesi için Tiflis’e yolladı.289 Zeki Baştımar Rusya İlimler Akademisinde tahsiline devam etmiş yurda döndüğünde yargılanmış, serbest kalmış tekrar yurt dışına kaçmıştır. Daha sonra Zeki Baştımar, Yakup Demir kod adıyla TKP genel sekreterliğine kadar yükselmiştir.290 Milli Mücadele döneminin genç kuşağından Zeki Baştımar aktif yaşamıyla Türk sosyalist hareketi içerisinde kendine önemli yer edinebilmişti.

285 Dönüş Belgeleri-2, s. 166

286 1923 yılında öğretmen okulları 4 yıldan 5 yıla çıkartılınca Çapa Öğretmen Okulu önderliğinde mevcut 14 öğretmen okulunda ortak bir boykot yapıldı. Bkz: Mehmet Bilgin, “Trabzon’da Basın Tarihine Katkı,”

Müteferrika, 1994, sayı 4, s.28; Resmi müracaatlardan bir sonuç alamayan Trabzon Öğretmen Okulu da 22

Kasım 1924’de boykot kararı aldı. Bkz: Veysel Usta, a.g.m.,s. 63

287 Zeki Baştımar, Sürmene’nin Baştımar köyünde doğmuştur ve Hacıyakupoğulları ailesindendir. İlk okula devam ederken babasını yitiren Zeki Baştımar daha sonra Trabzon Öğretmen Okuluna kaydedilmiştir Mehmet Bilgin s. 28; Zeki Baştımar çalışkanlığı sayesinde okul müdürünün dikkatini çeker. Okul müdürü Mustafa Reşit Tarakçıoğlu, Zeki Baştımar’ı kütüphane memurluğuna atamış bu memurluk sırasında Rusçayı öğrenmiştir. Bkz: Usta, “Milli Mücadele Döneminde Trabzon’da Bolşevik Bir Aydın”, Kıyı Kültür Sanat

Dergisi, 2007 Mart/Nisan, s. 35

288 Usta, Milli Mücadele DönemindeTrabzon’da Bolşevik Bir Aydın, s. 35

289Usta, Milli Mücadele Döneminde Trabzon’da Bolşevik Bir Aydın, s.35

70