Tibial Diskondroplazi İnsidensi

Kırk iki günlük deneme sonucunda PK, NK, F, SA ve F+SA gruplarında TD insidensi sırasıyla % 25.00, 73.30, 35.70, 33.30 ve 31.30 olup, TD insidensinin en yüksek olduğu NK grubu ile diğer gruplar arasında istatistiksel açıdan önem (P<0.05) taşıyan farklılık saptanmıştır. Ancak, gruplar arasında TD bakımından ortaya çıkan bu farklılıklar klinik bulgu meydana getirecek düzeyde bulunmamıştır. Bu sonuçlara göre inorganik P bakımından yetersiz rasyonların tüketilmesi (NK) TD insidensini yükseltmiş, bu tür rasyonlara sitrik asit ve fitaz enzimi ilavesi ise TD insidensini düşürmüştür. Bu çalışmanın sonuçları inorganik P bakımından yetersiz broyler rasyonlarına fitaz enzimi ilavesinin TD insidensini azalttığını bildiren araştırma sonuçları (Scheideler ve Ferket, 2000; Punna ve Roland 2001) ile uyum göstermektedir.

5. SONUÇ ve ÖNERİLER

• Broyler rasyonlarında yararlanılabilir P ve Ca düzeyinin azaltılması, canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışının önemli derecede (P<0.001) düşmesinde etkili olmuştur. Fosfor bakımından yetersiz mısır+soyaya dayalı rasyonlara fitaz enzimi katılması, söz konusu parametrelerle ilgili olumsuzluğu ortadan kaldırmış, sitrik asidin tek başına rasyonlara ilavesinin bu yönde olumlu bir katkısı olmamış, ancak % 2 düzeyinde sitrik asidin fitaz enzimi ile birlikte kullanılması sinerjik bir etki meydana getirmiştir.

• Yararlanılabilir P ve Ca düzeyi azaltılmış rasyonlarla beslenen civcivlerde (0-3 hafta) yem tüketimi önemli derecede düşmüştür (P<0.001). Ancak piliç döneminde de (4-6 hafta) devam eden bu azalma istatistiksel önem taşımamıştır. Söz konusu rasyonlara civciv döneminde sitrik asit ilavesi yem tüketimine herhangi bir katkı sağlamamış, fitaz enzimi ilavesinin etkisi sınırlı kalmış, her iki katkı maddesinin birlikte verilmesi durumunda ise yem tüketimi, PK grubuna ait değerlere ulaşmıştır. Bu araştırmada YYO bakımından en iyi sonuçlar fitaz enzimi ilavesinin yapıldığı F grubu ile enzim ve sitrik asidin kombine halde verildiği F+SA grubunda elde edilmiş olup, her iki grubun NK ve SA gruplarına göre yemi daha etkin değerlendirildiği gözlenmiştir (P<0.05).

• Fitaz enzimi (F) ile fitaz enzimi+sitrik asit (F+SA) kombinasyonu içeren rasyonlarla beslenen gruplara ait sıcak karkas randımanı değerleri, NK ve SA gruplarından önemli derecede yüksek (P<0.01) bulunmuştur.

• Kemik mineralizasyonu için önemli bir indikatör olan tibia külü değerleri F+SA grubunda, PK ve F gruplarına ait verilerden rakamsal, NK ve SA gruplarına ait bulgulardan ise istatistiksel açıdan önemli derecede yüksek bulunmuştur (P<0.05). Fitaz enzimi ve sitrik asidin

birlikte kullanılmasının sinerjik bir etki meydana getirdiği görülmüştür.

En yüksek tibia P düzeyi F+SA grubunda, en düşük NK grubunda elde edilmiş, bu gruplar arasındaki rakamsal farklılık istatistiksel bakımdan önemli (P<0.05) bulunmuştur. Tibia Ca, Zn ve Mn düzeyleri bakımından gruplar arasında istatistiksel önem taşıyan bir farklılık (P>0.05) meydana gelmemiştir.

• Bu çalışmada F+SA grubuna ait serum Ca düzeyi; NK ve F gruplarına ait bulgularından rakamsal, PK ve SA grupları verilerinden ise istatistiksel açıdan önem taşıyan (P<0.01) oranda düşük bulunmuştur.

Serum inorganik P düzeyi bakımından ortaya çıkan farklılık irdelendiğinde, F+SA grubuna ait değerlerin PK ve F gruplarından rakamsal, NK ve SA gruplarına ait bulgularından istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (P<0.001). Plazma Zn ve Mn düzeyleri bakımından gruplar arasında istatistiksel önem taşıyan bir farklılık (P>0.05) saptanmamıştır.

• Rasyonda düşük düzeyde yararlanılabilir P bulunması dışkıyla atılan P miktarında azalmaya neden olmuş, rasyona sitrik asit ilavesi P atılımını daha da düşürmüş, rasyona katılan fitaz enziminin bu konudaki etkisi en yüksek düzeyde olmuştur.

• Rasyon yararlanılabilir P ve Ca düzeyinin azaltılması tibial diskondroplazi olgusunun artışında etkili bulunmuştur. Rasyona fitaz enzimi ve sitrik asidin tek başlarına veya birlikte katılması ile tibial diskondroplazi insidensinin önemli derecede (P<0.05) azaldığı görülmüştür.

• Bu çalışmada elde edilen sonuçlar toplu olarak değerlendirildiğinde, YP ve Ca düzeyi azaltılan broyler rasyonlarına sitrik asidin tek başına katılması, fitat P hidrolizi üzerine çok sınırlı düzeyde etki yapmıştır.

Her ne kadar fitaz enziminin tek başına kullanılması incelenen

parametreler üzerine olumlu etki yapmış ise de bu etki, sitrik asit ile fitaz enziminin kombinasyonu durumunda daha belirgin olmuştur.

Sonuç olarak, broyler rasyonlarına sitrik asidin tek başına katılması yerine enzim+organik asit kombinasyonunun kullanılmasına yönelik araştırmaların yapılması önerilebilir.

ÖZET

Broyler rasyonlarına katılan fitaz enzimi ve sitrik asidin verim performansı, bazı kan ve kemik mineral düzeyleri ile tibial diskondroplazi üzerine etkisi.

Bu araştırma, mısır+soyaya dayalı rasyonlara fitaz enzimi ve sitrik asit ilavesinin broylerlerde besi performansı, karkas randımanı, bazı kemik ve kan mineral seviyeleri, dışkı fosfor düzeyi ve tibial diskondroplazi insidensi üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada 400 adet günlük Ross 308 broyler civciv kullanılmıştır. Araştırma, her biri 80 adet civcivden oluşan 2 kontrol, 3 deneme olmak üzere 5 grup halinde yürütülmüştür. Her grup 20’şer civcivden oluşan 4 tekrar grubuna ayrılmıştır. Araştırmanın civciv döneminde (0-3 hafta) % 22 HP ve 3100 kcal/kg ME ile % 1.00 kalsiyum, % 0.67 toplam P ve % 0.45 yararlanılabilir fosfor (YP), piliç döneminde (4-6 hafta) ise % 20 HP ve 3200 kcal/kg ME ile % 1.00 kalsiyum, % 0.57 toplam fosfor ve % 0.36 YP içeren pozitif kontrol grubu (PK) rasyonları hazırlanmıştır. Negatif kontrol grubu (NK) rasyonları ise, PK grubunun tüketeceği rasyonun enerji ve protein düzeylerinin korunmasına özen gösterilerek, civciv döneminde % 0.78 kalsiyum, % 0.53 toplam P ve % 0.31 YP düzeyi, piliç döneminde ise % 0.78 kalsiyum,

% 0.43 toplam P ve % 0.22 YP düzeyi olacak şekilde hazırlanmıştır. Fitaz enzimi (F), sitrik asit (SA) ve fitaz enzimi+sitrik asit (F+SA)’ten oluşan deneme grubu rasyonları ise, NK grubu rasyonlarına sırasıyla 500 U/kg fitaz enzimi, % 2 sitrik asit ve 500 U/kg fitaz enzimi+% 2 sitrik asit ilavesi yapılarak hazırlanmıştır.

Rasyon YP düzeyinin azaltıldığı NK grubunda canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışı önemli derecede (P<0.001) düşmüştür. NK grubu rasyonuna fitaz enzimi ilavesi ile oluşturulan grupta (F) söz konusu parametreler bakımından NK grubuna göre önemli derecede iyileşme sağlanmış ve bulgular PK grubu verilerine benzerlik göstermiştir. Bu çalışmada düşük düzeyde YP içeren rasyona (NK) % 2 düzeyindeki sitrik asidin tek başına ilavesinin olumlu bir katkısı olmamış, ancak aynı miktar sitrik asidin fitaz enzimi ile kombine halde katılması sinerjik bir etki meydana getirmiştir. Rasyon YP düzeyinin azaltılması civciv döneminde yem tüketimini düşürmüş (P<0.001), ancak piliç döneminde istatistiksel bir farklılık yaratmamıştır. Söz konusu NK grubuna ait rasyona sitrik asit ilavesi (SA) civciv döneminde yem tüketimine herhangi bir katkı yapmamış, fitaz enzimi (F) katılması sınırlı etki sağlamış, her iki katkı maddesinin birlikte kullanılması (F+SA) durumunda ise PK grubuna benzer sonuçlar elde edilmiştir. Yemden yararlanma oranı ve sıcak karkas randımanı değerleri bakımından en iyi sonuçlar F ve F+SA gruplarında elde edilmiştir. Bu grupların NK ve SA gruplarına göre yemi daha etkin değerlendirdiği (P<0.05), sıcak karkas randımanının ise önemli derecede yüksek (P<0.01) olduğu gözlenmiştir.

F+SA grubuna ait tibia külü değerlerinin PK ve F gruplarından önem arz etmeyen derecede yüksek olduğu gözlenmiştir. Söz konusu gruba ait değerler NK ve SA gruplarına ait değerlerden istatistiksel açıdan önemli derecede (P<0.05) yüksek bulunmuştur. Tibia P düzeyi F+SA grubunda, NK grubundan önemli dereceda yüksek (P<0.05) bulunmuştur. Tibia Ca, Zn ve Mn oranları bakımından gruplar arasında ortaya çıkan farklılıkların istatistiksel önem taşımadığı (P>0.05) belirlenmiştir. Serum inorganik P düzeyi F+SA grubunda, PK ve F gruplarından rakamsal, NK ve SA gruplarından istatistiksel önem taşıyan oranda yüksek (P<0.001) bulunmuştur. Serum Ca düzeyi bakımından F+SA grubu ile NK ve F grupları arasında ortaya çıkan farklılık önem arz etmemiştir. Buna karşılık F+SA grubuna ait değerlerin PK ve SA gruplarına ait bulgulardan önemli derecede düşük olduğu saptanmıştır (P<0.01). Plazma Zn ve Mn düzeyleri bakımından gruplar arasında istatistiksel önem taşıyan bir farklılık (P>0.05) ortaya çıkmamıştır.

Rasyonda YP düzeyinin azaltılması (NK) dışkı ile atılan P miktarının da azalmasında etkili olmuştur. Diğer taraftan aynı rasyona sitrik asit ilavesi (SA) ile P atılımı daha da azalmış, bu hususta rasyona katılan fitaz enziminin etkisi daha belirgin olmuştur. Negatif kontrol grubuna ait rasyonda YP düzeyinin azaltılması tibial diskondroplazi insidensinin artmasında etkili olmuş, rasyonlara sitrik asit ve fitaz enziminin tek başına veya kombine halde katılması tibial diskondroplazi olgusunun azalmasında önemli derecede etki yapmıştır (P<0.05).

Sonuç olarak, YP düzeyi yaklaşık 1/3 oranında azaltılan broyler rasyonlarına sitrik asidin tek başına katılması çok sınırlı düzeyde etki göstermiştir. Bu konuda fitaz enziminin olumlu yönde etkisi saptanmıştır. Sitrik asit+fitaz enzimi kombinasyonunun incelemeye alınan parametreler üzerindeki olumlu etkisi çok daha belirgin olmuştur.

Anahtar kelimeler: Broyler, Fitaz, Fosfor, Sitrik Asit

SUMMARY

The Effect of Dietary Phytase and Citric Acid Supplementation on Broiler Performance, Some Blood and Mineral Levels and Tibial Dyschondroplasia.

The study was carried out to determine the effect of phytase and citric acid supplementation to the broiler diets based on corn and soybean meal, on performance, carcass yields, some bone and blood minerals, fecal phosphorus and tibial dyschondroplasia levels. In the study, 400 Ross 308 broiler day-old chicks were assigned two controls (positive and negative control) and three experimental groups with 80 chicks in each group. Each of the groups was separated into four replicate groups of 20 chicks. The chicks in the positive control (PC) group were fed a diet with 22 % CP, 3100 kcal/kg ME, % 1.00 calcium, 0.67 % total phosphorus and 0.45 % available phosphorus (AP) during the starter period (0-3 weeks), and with 20 % CP, 3200 kcal/kg ME, % 1.00 calcium, 0.57 % total phosphorus and 0.36 % AP during the grower period (4-6 weeks). Negative control group (NC) diets were prepared as the same CP and ME value with the PC diet. The chicks in the NC were fed the diet with

% 0.78 calcium, 0.53 % total phosphorus and 0.31 % AP during the starter period and, with

% 0.78 calcium, 0.43 % total phosphorus and 0.22 % AP during the grower period. The treatment groups phytase (P), citric acid (CA) and phytase+citric acid (P+CA) were prepared with 500 U/kg diet phytase, 2 % citric acid and 500 U/kg diet phytase+2 % citric acid to the NC diet, respectively.

Low dietary AP significantly caused to reduce in body weight and weight gain in the NC group (P<0.001). In the phytase group formed by phytase enzyme addition to the NC group, live weight and weight gain were similar to the PC group and significantly higher than those of the NC group. In this experiment, citric acid supplementation at the level of 2 % to the diet with low level AP had no positive effect on body weight and weight gain, but addition of the same level of citric acid combined with phytase enzyme had synergetic effect on these parameters. In the NC group, feed consumption during the starter period was decreased (P<0.001) but, there is no statistical difference during the grower period. Citric acid supplementation had no positive effect on feed consumption during the starter period while phytase enzyme supplementation slightly increased feed consumption. Feed consumption in P+CA group was increased and similar to the PC group. Feed conversion ratio (P<0.05) and hot carcass yields (P<0.01) values were improved by phytase (P), 2 % citric acid and 500 U/kg diet phytase+2 % citric acid (P+CA) addition. It may be considered that these groups (P and P+CA) used the feed more effectively than the NC and CA groups.

It is observed that tibia ash values in the P+CA group was higher numerically than the PC and P groups (P>0.05) and statistically than the NC and CA groups (P<0.05). Tibia P level in the P+CA group was higher (P<0.05) than that of the NC group. There were no difference with regard to tibia Ca, Zn and Mn ratios among the groups. Serum inorganic P level in P+CA group was higher numerically than those of the PC and P groups and higher statistically (P<0.001) than these of the NC and CA groups. Differences on serum Ca level among the P+CA, NC and P groups were not important. On the other hand serum Ca level in the P+CA group was lower (P<0.01) than those of the PC and CA groups. In regard to the plasma Zn and Mn levels, there were no statistically differences among the groups.

Decreased available P levels in the diets resulted in the reduction of excreted P amounts in faeces. On the other hand, addition of citric acid to the diets caused more reduction of P excretion. This effect was more pronounced by phytase enzyme addition.

Tibial dyschondroplasia incidence was increased with the reduction of AP levels in diet of negative control group. However, tibial dyschondroplasia incidence was significantly decreased with the addition of citric acid and phytase alone or in combination (P<0.05).

As a result, the addition of citric acid to the broiler diet with AP levels reduced by approximately 1/3 showed a very limited effect. In contrast, phytase enzyme addition had a

positive effect. However, citric acid+ phytase enzyme combinations had more pronounced positive effects with respect to the examined parameters.

Key Words: Broiler, Citric Acid, Phosphorus, Phytase,

KAYNAKLAR

AHMAD, T., RASOOL, S., SARWAR, M., HAQ, A., HASAN, Z. 2000. Effects of microbial phytase produced from a fungus Aspergillus niger on bioavailability of phosphorus and calcium in broiler chickens. Anim. Feed Sci. Tech. 83:103-114.

AKYUREK, H., SENKOYLU, N., OZDUVEN, M. L. 2005. Effect of microbial phytase on growth performance and nutritients digestibility in broilers. Pakistan Journal of Nutrition. 4(1):22-26.

ALMIRALL, M., GARCIA, E. 1994. Metabolism and nutrition: rate of passage of barley diets with chromium oxide: influence of age and poultry strain and effect of beta-glucanase supplementation. Poult. Sci. 73:1433-1440.

ANGEL, R., DHANDU, A. S., APPLEGATE, T. J., CHRISTMAN, M. 2001. Phosphorus sparing effect of phytase, 25-hydroxycholecalciferol, and citric acid when fed to broiler chicks. Poult. Sci. 80 (Suppl. 1):133-134.(Abstr.)

ANGEL, R., SAYLOR, W. W., DHANDU, A. S., POWERS, W., APPLEGATE, T. J. 2005.

Effects of dietary phosphorus, phytase, and 25-hydroxycholecalciferol on performance of broiler chicks grown in floor pens. Poult. Sci. 84:1031-1044.

ANONİM, 2006a. Enzyme. Erişim: [http://en.wikipedia.org/wiki/enzyme]. Erişim tarihi:

15.12.2006.

ANONİM, 2006b. Citric acid. Erişim: [http://en.wikipedia.org/wiki/citric acid]. Erişim tarihi:

15.12.2006.

AOAC, 1984. Official Methods of Analysis of the Association of Official Analytical Chemists.

14^th ed., Inc., Arlington, Virginia.

APPLEGATE, T.J., WEBEL, D.M., LEI, X.G. 2003. Efficacy of a phytase derived from Escherichia coli and expressed in yeast on phosphorus utilization and bone mineralization in turkey poults. Poult. Sci. 82:1726-1732.

AZMAN, M.A., YILMAZ, M., HALİFEOĞLU, İ. 2005. Yumurta tavuğu yemlerine mikrobiyel fitaz ilavesinin yumurta verimi, kabuk kalitesi ve kimi besin maddelerinin sindirimi üzerine etkisi. III. Ulusal Hayvan Besleme Kongresi, 7-10 Eylül, Adana.

BANCROFT, J. D., GAMBLE, M. 2002. Theory and Practice of Histological Techniques.

1996b. Wheat phosphorus availability: 2-In vivo study in broiler and pigs; relationship with endogenous phytasic activity and phytic phosphorus content in wheat. J. Sci.

Food Agric. 70:69-74.

BEDFORD, M. R. 2000. Exogenous enzymes in monogastric nutrition-their current value and future benefits. Anim. Feed Sci. Tech. 86:1-13.

BIEHL, R. R., BAKER, D. H., DELUCA, H. F. 1995. 1 α-hydroxylated cholecalciferol compounds act additively with microbial phytase to improve phosphorus, zinc, and manganese utilization in chicks fed soy-based diets. J. Nutr. 125:2407-2416.

BIEHL, R. R., BAKER, D. H. 1997. Utilization of phytate and nonphytate phosphorus in chicks as affected by source and amount of vitamin D3. J. Anim. Sci. 75:2986-2993.

BOLING-FRANKENBACH, S.D., SNOW, J.L., PARSONS, C.M., BAKER, D.H. 2001. The effect of citric acid on the calcium and phosphorus requrements of chicks fed corn-soybean meal diets. Poult. Sci. 80: 783-788.

BOLING, S.D., WEBEL, D.M., MAVROMICHALIS, I., PARSONS, C.M., BAKER, D.H.

2000a. The effects citric acid on phytate-phosphorus utilization in young chicks and pigs. J. Anim. Sci. 78:682-689.

BOLING, S. D., DOUGLAS, M. W., SNOW, J. L., PARSONS, C. M., BAKER, D.H. 2000b.

Citric acid does not improve phosphorus utilization in laying hens fed a corn-soybean meal diet. Poult. Sci. 79:1335-1337.

BRENES, A., VİVEROS, A., ARIJA, I., CENTANO, C., PIZARRO, M., BRAVO, C. 2003. The effect of citric acid and microbial phytase on mineral utilization in broiler chicks.

Anim. Feed Sci. Tech. 110:201-219.

BROZ, J., OLDALE, P., PERRIN-VOLTZ, A.H., RYCHEN, G., SCHULZE, J., NUNES, C. S.

1994. Effect of supplemental phytase on performance and phosphorus utilization in broiler chickens fed a low phosphorus diet without addition of inorganic phosphates.

Br. Poult. Sci. 35:273-280.

CAVALCANTI, W. B., BEHNKE, K. C. 2004. Effect of wheat bran phytase subjected to different conditioning temperatures on phosphorus utilization by broiler chicks based on body weight and toe ash measurements. Int. J. Poult. Sci. 3(3):215-219.

CEYLAN, N., ÇİFTÇİ, İ., ILDIZ, F., SÖĞÜT, A. 2003. Etlik piliç rasyonlarına enzim, büyütme faktörü, probiyotik ve organik asit ilavesinin besi performansı ve bağırsak mikroflorasına etkileri. Tarım Bilimleri Derg. 9(3): 320-326.

COSGROVE, D. J., IRVING, G. C. J. 1980. Inosıtol Phosphates: Their Chemistry, Biochemistry and Physiology. Elsevier/North Holland, Inc., New York, 191 pp.

COWAN, W.D. 1998. Recent tirial results with microbial phytase in layers and broilers.

Enzyme Business A-6571-GB, p.12.

DENBOW, D.M., GRABAU, E.A., LACY, G.H., KORNEGAY, E.T., RUSSELL, D.R., UMBECK, P.F. 1998. Soybeans transformed with a fungal phtase gene improve phosphorus availability for broilers. Poult. Sci. 77:878-881.

DILGER, R.N., ONYANGO, E.M., SANDS, J.S., ADEOLA, O. 2004. Evaluation of microbial phytase in broiler diets. Poult. Sci. 83:962-970.

EKHOLM, P., VIRKKI, L., YLINEN, M., JOHANSSON, L. 2003. The effect of phytic acid and some natural chelating agents on the solubility of mineral elements in oat bran.

Food Chem. 80: 165-170.

ERDMAN, J.W. 1979. Oilseed phytates: Nutritional implications. J. Am. Oil Chem. Soc. 56:

736-741.

GIESTING, D.W., EASTER, R.A. 1985. Response of starter pigs to supplementation of corn-soybean meal diets with organic acids. J. Anim. Sci. 60:1288-1294.

GRAF, E. 1986. Chemistry and applications of phytic acid: An overview. Pages 173-174 in Phytic Acid: Chemistry and Applications. E. Graf, ed. Pilatus Press, Minneapolis, MN.

GREINER, R., KONIETZNY, U., JANY, K.D. 1993. Purification and characterization of two phytases from Escherichia coli. Arch. Biochem. Biophys. 303:107-113.

GREINER, R., EGLI, I. 2003. Determination of the activity of acidic phytate degrading enzymes in cereal seeds. J. Agri. Food Chem. 51:847-850.

HAEFNER, S., KNIETSCH, A., SCHOLTEN, E., BRAUN, J., LOHSCHEIDT, M., ZELDER, O.

2005. Biotechnological production and applications of phytases. Appl. Microbial Biotechnol. 68:588-597.

HALL, E.D., SYMONDS, H.W. 1981. The maximum capacity of bovine liver to excrete manganese in bile, and the effects of a manganese load on the rate excretion of copper, ıron, and zinc in bile homeostatic mechanisms. Br. J. Nutr. 45:605-611.

HARLAND, B.F., MORRIS, E.R. 1995. Phytate: A good or bad food component. Nutr. Res.

15 (5): 733-754.

JONGBLOED, A. W., MROZ, Z., van der WEIJ-JONGBLOED, R., KEMME, P. A. 2000. The effects of microbial phytase, organic acids and their interactions in diets for growing pigs. Livestock Prod. Sci. 67:113-122.

JUBARAH, S. K., DAVIS, R. H., DODDS, P. F., BROKLHURST, S., HOLT, T. 2004.

Assesment of growth response and mineral status of growing chicks consuming graded amounts of phytate. XXII. World’s Poultry Congress. İstanbul. p. 464.

IAEA (INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY). 1980. Elemental analysis of biological materials, Technical report series No:197. Vienna. pp:57-101.

IUB (INTERNATIONAL UNION OF BIOCHEMISTS). 1979. Recommendations of the nomenclature committee of International Union of Biochemistry. Page 247 in enzyme nomenclature. Academic Press, New York.

KETOLA, H.G., HARLAND, B.F. 1993. Influence of phosphorus in Rainbow throut diets on phosphorus discharge in effluent water. Trans. Am. Fish Soc. 122:1120-1126.

KNUCKLES, B. E., KUZMICKY, D. D., BETSCHART, A. A. 1985. Effect of phytate and Partially hydrolyzed phytate on in vitro protein digestibility. J. Food Sci. 50:1081-1082.

KOTAK, B.G., KENEFICK, S.L., FRITZ, D.L., ROUSSEAUX., C.G., PREPAS, E.E., HRUDEY, S.E. 1993. Occurence and toxicological evaluation of cyanobacterial toxins in Alberta lakes and farm dugouts. Water Res. 27:495-506.

LAN, G.Q., ABDULLAH, N., JALALUDIN, S., HO, Y.W. 2002. Efficacy of supplementation of a phytase-producing bacterial culture on the performance and nutrient use of broiler chickens fed corn-soybean meal diets. Poult. Sci. 81:1522-1532.

LEI, X. G., PORRES, J. M. 2003. Phytase enzymology, applications, and biotechnology.

Biotechnolgy Letters. 25: 1787-1794.

LESKE, K.L., COON, C.N. 1999. A bioassay to determine the effect of phytase on phytate phosphorus hydrolysis and total phosphorus retention of feed ingredients as determined with broilers and laying hens. Poult. Sci. 78:1151-1157.

MAENZ, D. D., CLASSEN, H. L. 1998. Phytase activity in small intestinal brush border

McDONALD, P., EDWARDS, R.A., GREENHALGH, J.F.D. 1987. Animal Nutrition. Minerals.

Longman Scientific & Technical. 4th Edition. England.

McGUAIG, L.W., DAVIES, M.I., MOTZOK, I. 1972. Intestinal alkaline phosphatase and phytase of chicks: Effect of dietary magnesium, calcium, phosphorus and thyroactive casein. Poult. Sci. 51:526-530.

MITCHELL, R. D., EDWARDS, H. M. 1996a. Effects of phytase and 1,25-dihydroxi cholecalciferol on phytate utilization and quantitative requirement for calcium and phosphorus in young broiler chickens. Poult. Sci. 75:95-110.

MITCHELL, R.D., EDWARDS, H.M. 1996b. Additive effects of 1,25-dihydroxicholecalciferol and phytase on phytate utilization and related parameters broiler chickens. Poult.

Sci. 75:111-119.

MİDİLLİ, M., MUĞLALI, Ö.H., ALP, M., KOCABAĞLI, N., TANÖR, M.A., TOKLU, G.S. 2003.

Yeme katılan fitaz enziminin broylerlerde besi performansı ve mineral dengesi üzerine etkisi. Turk J. Vet. Anim. Sci. 27:751-759.

Yeme katılan fitaz enziminin broylerlerde besi performansı ve mineral dengesi üzerine etkisi. Turk J. Vet. Anim. Sci. 27:751-759.