Tespit Edilen Dinî Değerlerin Analizi

Ahiret sözlükte “ Dini inanışa göre, insanın öldükten sonra dirilip sonsuza dek kalacağı ve Allah’a hesap vereceği yer, öbür dünya, öteki dünya (Türkçe Sözlük, 2011:54 ) ” olarak tanımlanır.

Tablo 41 “Ahiret İnancı” Değerinin Bulunduğu Fıkralar

Fıkra Adı Fıkra Numarası

İncili Çavuş’un Rüyası 65

İncili Çavuş’un Rüyası’nda İncili gördüğü rüyayı Tıfli’ye anlatırken mahşer gününden bahseder. Orada herkesin amellerine, niyetlerine göre muamele göreceğine vurgu yapar.

…Rüyam açıktı. Mahşer gününde dört bir yanını zebaniler almıştı. Onlara sordum:

“Ustamın suçu nedir? O kişi velinimettir, bana bağışlayın yoldaşlar!” dedim. Zebaniler cevap verdiler: “Tıflî’yî biliriz, ustandır ama ciğerinde hıncı vardır. Cihan padişahına fitneler. O sebepten kâfirdir! Makamı cehennem ateşidir.”

İncili’nin rüyasını anlatırken böyle unsurlara değinmesi Tıfli’ye ahiret hayatını hatırlatmak ve davranışlarına çeki düzen vermesini sağlamak içindir. Çünkü Tıfli sürek-li İncisürek-li’nin kuyusunu kazar, ona kin tutar. Oysa kişinin öbür dünyasını kazanmasının tek yolu dünya hayatını İslâm’ın emir ve yasaklarına göre düzenlemesidir. Fıkrada İnci-li’nin mahşer gününden bahsetmesi bu dünyadaki davranışların ahiret hayatına temel olacağını hatırlatır.

4.3.2. Allah İnancı

İncili Çavuş fıkralarında Allah inancı dua, güven, Allah’ın varlığı ve birliği gibi örneklerle yer almıştır. Allah inancı ona duyulan sevgi ve güven ile derinleşir. Kişi zor zamanlarında Allah’tan yardım ister, mutlu her anında ise Allah’a şükreder. Bu vesiley-le her koşulda Allah’ı zikreder ve inancı kuvvetvesiley-lenir.

Tablo 42 “Allah İnancı” Değerinin Bulunduğu Fıkralar

Fıkra Adı Fıkra Numarası

Al Ver 4

Her Söze İnanma 60

Tanrı Büyük Amma 125

Al Ver’ de İncili kendisini affetmesi için Allah’a dua eder. Çünkü bir fırından ekmek alarak parasını vermemiştir ve bunun yanlış olduğunun farkındadır.

Ey yüce Allah’ım, gördün ki bakkal benden bir akçe fazla aldı. Ben fırıncıya hiç para vermedim. Ne olur, sen bakkaldan al, fırıncıya ver! Kimsenin hakkı kimsede kal-masın.

Dua Allah ile kul arasındaki muazzam bağdır. Hata yapınca Allah’ın sonsuz merhametine sığınarak af dilemek içten bir inancın yansımasıdır. Fıkrada İncili ekmek alıp para vermeyince fırıncı bunu görür ancak İncili’ye hesap sormaz. Buna rağmen İncili’nin içi rahat değildir. Çünkü her şeyi hakkıyla bilen ve gören bir rabbi vardır.

Her Söze İnanma’da İncili bir gün tımarhaneye, hastaları ziyarete gider. Orada-kilerin halini hatrını sorar. Konuştuğu iki deliden biri kendisine vahiy geldiğini, kitap indiğini söyler. Bir diğeri ise bu konuşulanları değerlendirerek “Ben böyle bir peygam-ber göndermedim.” der. Hal böyle olunca İncili Çavuş ikisinin de tanrılık davasında bulunan deliler olduklarına kanaat getirir.

Fıkradaki bu örnek “Allah’ın varlığı ve birliğinden şüphe yoktur.” mesajı ile

“tevhit” anlayışını akıllara getirir. Allah’tan başka ilah olmadığına inanmak bu fıkrada, aksinin “delilik” addedilmesiyle, nükteli şekilde ele alınmıştır.

Tanrı Büyük Amma’ da Allah inancı ona güvenme, ona sığınma olarak belirgin-leşir. Kayık lodosun etkisiyle dalgaların üzerinde bir ceviz kabuğu gibi sallanmaya baş-layınca kaptan şöyle der:

“Elem çekmeyin kardeşim. Tanrı büyüktür!”

Kaptanın sözü onun Allah’a inandığı ve güvendiğinin apaçık ifadesidir. Bu söz içerisinde birçok dini iletiyi barındırır. “Sıkıntılı zamanlarımızda Allah’ın merhametine sığınmalıyız.” bu iletilerden biridir.

4.3.3. Allah’ın Takdirine Rıza Gösterme

İnsanın başına gelenleri Allah’ın takdir ettiği şekliyle kabullenmesi kaza ve kade-re imandandır. Bu durum kişinin sabrını ve kanaatini arttırır. Allah’ın büyüklüğüne inanmak ona tevekkül etmeyi, boyun eğmeyi ve kaderine razı olmayı gerektirir.

Tablo 43 “Allah’ın Takdirine Rıza Gösterme” Değerinin Bulunduğu Fıkralar

Fıkra Adı Fıkra Numarası

İncili Çavuş Biraz Çirkinmiş 64

İncili Çavuş Biraz Çirkinmiş’ te padişah İncili’ye çirkin olduğunu ima eder.

Ancak İncili buna hiç alınmaz çünkü durumu Allah’ın takdiri olarak değerlendirir ve bu takdire rıza gösterir.

İncili Çavuş çirkin bir adammış. Bir gün padişah İncili Çavuş’a dönerek, –Hiç Aynalı Çarşı’dan geçtiğin olmuyor mu? demiş.

İncili padişahın söylemek istediğini anlayarak,

–Aman padişahım, aklınıza bakın, takdir-i Hûda böyle halk etti, demiş Padişah, İncili’nin bu cevabına hem üzülmüş hem de gülmüş.

Fıkrada yalnızca birkaç cümle ile “Allah’ın bizler için takdirine rıza göstermeli-yiz.” mesajı verilmiştir. İncili’nin kendisine çirkin diyenlere hiç kızmayışı Allah’a te-vekkülün tahammül sınırlarını arttırmasıyla açıklanabilir.

4.3.4. Cennet ve Cehennem İnancı

Cennet, “Dini inanışlara göre imanlı, iyi işler yapmış kimselerin öldükten sonra sonsuz bir mutluluğa kavuşacakları yer, uçmak, behişt (Türkçe Sözlük, 2011: 453); ce-hennem ise “ Dini inanışlara göre, dünyada günah işleyenlerin öldükten sonra ceza gö-recekleri yer, tamu (Türkçe Sözlük, 2011: 449)” olarak tanımlanır. Bu tanımlar ahrette zerre kadar iyilik ve zerre kadar kötülüğün karşılık bulacağını işaret eder.

Tablo 44 “Cennet ve Cehennem İnancı” Değerinin Bulunduğu Fıkralar

Fıkra Adı Fıkra Numarası

Ateş 10

İncili’nin Rüyası 65

Merkep Neye Gülüyor 95

Ateş’te İncili cehennemde kötüler için yakılmış bir ateş bulunduğunu ima eder:

İncili Çavuş bir gün çubuğunu yakarken, birlikte bulunduğu bir hoca kendisine takılmış:

–Be İncili, cennette ateş yok! Çubuğunu orda neyle yakacaksın acep?

İncili bir yandan çubuğunu ateşlerken, bir yandan da şöyle demiş hocaya:

–Cennette ateş yok mu? Olsun. Gider cehennemde sizler için yakılan ateşten alırım!

İncili’nin Rüyası’nda ciğerinde hıncı olan, İncili’yi padişaha fitneleyen Tıfli’ye cehennem ateşi layık görülür.

Rüyam açıktı. Mahşer gününde dört bir yanını zebaniler almıştı. Onlara sor-dum: “Ustamın suçu nedir? O kişi velinimettir, bana bağışlayın yoldaşlar!” dedim.

Zebaniler cevap verdiler: “Tıflî’yî biliriz, ustandır ama ciğerinde hıncı vardır. Cihan padişahına fitneler. O sebepten kâfirdir! Makamı cehennem ateşidir.”

Bunun üzerine padişah Tıfli’ye nasihat eder:

“Bre Tıflî! İncili’yi bir hoş tut, yakanı kurtar cehennemden.”

Fıkrada cehennem fesat, kin tutan insanların hazin sonu olarak yer alır. “Bu dünyadaki kötü hal ve hareketler ahirette mutlaka karşılık bulur.” mesajı iletilir.

Merkep Neye Gülüyor’ da hoca gördüğü rüyayı İncili’ye anlatırken mahşer günü mizan terazisi ile sevaplar ve günahların karşılaştırıldığını hatırlatır:

Mahşer toplanmış, mizan kurulmuş, sen de oradaydın. Seni zebaniler tutarak cehenneme götürüyorlardı. Ben koşarak geldim. Zebanilere senin için yalvarmaya başladım. Bu adam benim arkadaşım ve ortağımdır, aramızda mukavele vardır. Bunu niçin cehenneme götürüyorsunuz? Dedim. Zebaniler yüzüme bakarak “Biz de onu ön-ceden lüzumsuz yere bir merkebin dudaklarını kestiği, sonra senin ile sözleştiği hâlde kıskanarak ayağının altına karpuz kabuğu koymaya çalıştığı, yarın

padişahın huzurunda seni mahcup etmeye teşebbüs edeceği için götürüyoruz.” dedi-ler. O sırada uyandım.

Bu rüya İncili’nin öldükten sonraki yaşamı hatırlaması ve kendine çeki düzen vermesi için yeterli olur. Bir hayvana eziyet etmek, sözünde durmayarak kıskançlıkla hareket etmek, kişilerin yanlışlarından nemalanmak cehennemlik kusurlar olarak karşı-mıza çıkmıştır. Burada kötülerin cehennemle cezalandırılacağına değinilmiştir.

4.3.5. İbadetin Önemi

İslamiyet’in buyruklarını yerine getirmek olan ibadet; İncili Çavuş fıkralarında namaz, abdest ve kurban kesmek bağlamında ele alınmıştır.

Tablo 45 “İbadetin Önemi” Değerinin Bulunduğu Fıkralar

Fıkra Adı Fıkra Numarası

Abdest 1

Boynuzsuz Koç 25

Çatal Çatal 35

İncili ile Ninesi 67

Koçların Boynuzları Nerede Uzar? 88

Ne İçin peşini Kabul Etmesin? 101

Abdest fıkrasında ezanın okunmasıyla İncili ve yanında bulunan İran elçisi ab-dest almak için hemen kalkarlar.

“Bir gün elçi ile İncili bir aradayken ezan okunmuş. İkisi de abdest almak için kalkmışlar.”

Burada namazı vakitlice kılma noktasında bir hassasiyet göze çarpar. Ezan sesi duyan kişinin önceliği bir an evvel namazını eda etmek olmuştur.

Boynuzsuz Koç’ ta ibadet mefhumu Kurban Bayramı’nda Allah rızası için koç kesme ile örneklenmiştir.

Çatal Çatal’da İncili bir Kurban Bayramı öncesinde kurbanlık koç alır. Bu durum Allah’a yaklaşmak ve rızasını kazanmak için kurban kesilmesine örnektir.

İncili ile Ninesi’nde abdestli namazlı bir hanım olarak İncili’nin ninesi karşımıza çıkar. Nine ilerleyen yaşına rağmen namazını kılar. Öyle ki kıldığı namaz sonunda bün-yesi yorulur ve bir köşeye oturup dinlenme ihtiyacı hisseder.

Koçların Boynuzları Nerede Uzar? fıkrasında Kurban Bayramı arifesinde İncili Çavuş’un saray için kurban alışverişine çıktığı, en iyi koyunları seçmenin adet olduğu anlatılır.

Ne İçin peşini Kabul Etmesin? fıkrasında bir ikindi vakti İncili Fatih Ca-mii’ndedir. Yaşlı birinin vaktin namazı kılındıktan sonra bir süre daha namaz kıldığını görür. Bu kadar uzun süre ne namazı kıldığını merak ederek sorar:

–Peder efendi nice zamandan beri burada sizi seyrediyorum efendim. Çok uzun namaz kıldınız, tabii öğle namazı bu kadar uzun olamaz. Eda ettiğiniz ne namazı idi?

–Geçmiş zaman borcum vardı da onları kılıp eda eyledim.

–Pekâlâ efendim.

Bunu üzerine İncili hemen oracıkta namaza durur. Bir müddet namaz kılar, selam verdiği zaman ihtiyarın hayretle kendisini seyrettiğini görür.

İhtiyar sorar:

–Evladım, sen de uzunca kıldın ne namazı idi yoksa senin de mi borcun vardı?

–Hayır borcum yoktu, ben de gelecek namazlardan kıldım.

–Aa! Hiç olur mu? Gelecek namaz kılınır mı?

–Ne tuhaf şey, niçin olmasın? Sizin önceniz, geçmişiniz kabul ediliyor ve oluyor da ne için benim peşinim kabul olmasın? cevabını verir.

Fıkrada İncili namazı öylesine önemli görür ki geçmiş namaz borcu olmadığı halde, içinde bulunulan vakti kıldığı halde bir de gelecek vakitler için namaz kılar. Bu nükteli yaklaşım aslında namazın dinin temel gereksinimlerinden biri olduğuna dikkat çeker.

4.4. İncili Çavuş Fıkraları