Etkin bir geri dönüşüm sistemi, üretim aşamasında hammadde ve yarı mamul ihtiyacını yüksek oranda ithalat ile karşılayan sektörler için pozitif bir etki yaratacaktır. Bu sektörler için geri dönüşüm sistemi sayesinde ithalat bağımlılığı azalacağından, sürdürülebilir ekonomik büyüme sağlanmış olacaktır (Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü, 2014:7).
İade politikalarında daha fazla "tüketici dostu" bir yaklaşım benimseyen perakendeciler, devamlı müşterilerine daha yüksek düzeyde hizmet sağlar ve böylece yüksek satış ve kârlılık hedefleri ile müşteri memnuniyetini arttırırlar (Horvath vd., 2005:191).
Hizmet hatası; müşteri memnuniyeti, müşteri sadakati, hizmet kalitesi, güven ve davranışsal niyetlerin negatif yönde ilerlemesine neden olmaktadır. Bu sebeple etkili ters lojistik programlarının faaliyete geçmesi perakendecilikte kritik bir öneme sahiptir. Çünkü bir hizmet hatasından kaynaklı geri dönüşüm faaliyetlerinde bu programlar genellikle firmanın en görünür ve muhtemelen son çabasını göstermektedir (Horvath vd., 2005:192).
Ters lojistik programlarının kullanılması, maddi ve maddi olmayan birçok değer yaratmanın yanında, daha iyi bir kurumsal imaj oluşmasını sağlamaktadır (Srivastava, 2008:538). Örneğin; Nike, tüketicilerini kullanılmış ayakkabılarını satın aldıkları mağazaya iade etmeleri yönünde teşvik etmektedir. Müşteriler tarafından
iade edilen ayakkabılar Nike fabrikasına getirilip, parçalandıktan sonra basketbol sahaları ve koşu pistlerinin yapımında kullanılmaktadırlar. Böylece Nike, marka değerini de arttırmaktadır (Ravi vd., 2005:332).
Şekil 2.10. Kenneth Cole Productions Ayakkabı İadesi Reklamı
Kaynak: Rogers, D. S., Tibben-Lembke, R. (1998): Going Backwards: Reverse Logistics Trends and Practices, Reverse Logistics Executive Council, Pittsburg, PA, p.24.
Şekil 2.10.’da Kenneth Cole Productions’ın ayakkabı bağış programını tanıtan reklamı gösterilmektedir. İhtiyaç sahiplerine ayakkabı bağışı konusunda
geliştirilen bu program oldukça başarılı olmuştur (Rogers ve Tibben-Lembke, 1998:23).
Bu tarz faaliyetler marka değerini artırmakta ve sözkonusu firmaların ürünlerinin satın alınması için bir pazarlama teşviği sağlamaktadır (Rogers ve Tibben-Lembke, 1998:24).
İade edilen ürünler; uzun süredir pazarda olan yerleşik ürünler ya da yeni pazara girmiş yenilikçi ürünler ve uzun ömürlü veya kısa ömürlü ürünler olarak sınıflandırılabilirler. Tablo 2.10.’da bu kriterlerde olan ürünlerin iade edilmesi durumunda işletmeye sağlayacağı fırsatlar gösterilmektedir (Avitatthur ve Shah, 2004:86-88).
Tablo 2.10. Ürün İadesinden Kaynaklı İşletme Fırsatları
Ürün İadesinden Kaynaklı İşletme Fırsatları
Geç
(Kullanılmış Ürün) Uzun ömürlü kullanılmış ürünler Kısa ömürlü kullanılmış ürünler
Ü rün D önüş (İ ade ) Zam an la m ası Düşük iş fırsatı Kullanılmış ürün pazarı Sabit hammadde kaynakları Ticari elden çıkarma
Birincil Pazar Yüksek hacimli Pazar İkincil Pazar
Erken (Yeni Ürün)
Yerleşik ürünler Yenilikçi ürünler
Düşük Ürünün Dönüş Potansiyeli Yüksek
Kaynak: Avitatthur, B., Shah, J., (2004): “Tapping Product Returns Through Efficient Reverse Supply Chains: Opportunities and Issues”. IIMB Management Review, Vol. 16, No. 4, p.87.
Yerleşik ürünlerin iadesi sonucunda oluşan işletme fırsatları: Yerleşik ürünler ise bir süredir piyasada olan ürünlerdir. Müşteriler, genellikle önceki deneyimler ve ağızdan ağıza paylaşımlar yoluyla yerleşik ürünlerin farkına varırlar. Yerleşik ürünlerin iadeleri çoğunlukla ürün hatası veya başka kalite problemlerinden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, yerleşik ürünler için satın almanın hemen sonrasında ürün iadesinin gerçekleşme olasılığı düşüktür.
Yenilikçi ürünlerin iadesi sonucunda oluşan işletme fırsatları: Yenilikçi ürünler, çok yakın bir zamanda piyasaya sürülmüş ve yüksek iade olasılığına sahip olan ürünlerdir. Yeni bir ürün, büyük bir pazar potansiyeline sahip olsa bile, potansiyel müşterilerin çoğunun riskten kaçmaları ve ürünü satın almak için tereddüt etmeleri muhtemeldir. Cep telefonu, dijital kamera ve DVD oynatıcı gibi birçok yeni teknoloji ürünleri bu kategoride yer almaktadır. Giysiler ve güneş gözlükleri gibi modayla ilgili ürünler de bu kategoridedir. Eğer ürün pazarda kısa bir ömre sahipse, moda ürünleri gibi yenilikçi ürünler için iadeler perakendeci kaynaklı olabilir. Yenilikçi ürünlerde yeniden üretim işlemi gerçekleşirse ve bu ürünler birincil piyasaya geri gönderilir ise tersine tedarik zinciri ağı müşteride başlar ve firmada biter. Ancak, yeniden üretilen ürünler ikincil piyasaya yönlendirilir ise, tersine tedarik zinciri ağı müşteride başlar, firmadan geçer ve ikincil piyasada biter.
Uzun ömürlü kullanılmış ürünlerin iadesi sonucunda oluşan işletme fırsatları: Uzun ömürlü ürünler, ürün tasarımında yüksek dayanılırlık, devamlılık ve küçük değişikliklere sahip ürünlerdir. Bu ürünler uzun süreli olarak sahiplenilirler. Tavan vantilatörleri ve çelik dolaplar gibi ev eşyaları uzun ömürlü ürünlere örnek olarak verilebilir. Bu tarz ürünlerin iadeleri uzun zaman alır ve çok sık yapılmaz. Tersine tedarik zincirlerinde uzun ömürlü, kullanılmış ürünlerin iadeleri en az çekiciliğe sahip olan ürünlerdir. Bu ürünler uzun süre kullanılmış ve genellikle performansları bozulduğunda ve bakım maliyetleri arttığında değiştirilmiştir. Bu tür ürünlerin tekrar kullanım ve hammadde kaynağı olarak kapsamı sınırlıdır.
Kısa ömürlü kullanılmış ürünlerin iadesi sonucunda oluşan işletme fırsatları: Kullanılmış kısa ömürlü ürünlerin iadesi özellikle gelişmekte olan ülkeler için büyük iş fırsatları sağlamaktadır. Düzenli zaman aralıklarında müşteri motivasyonunu yüksek tutmak için bu ürünlerin daha yeni ve iyi versiyonları sürekli olarak piyasaya sürülmektedir. Televizyon, buzdolabı ve otomobil gibi ürünler birkaç yıl kullanılmış olsalar bile, yeniden üretim yoluyla çalışma durumları çok iyi hale getirilebilir. Bilgisayar gibi ürünlerin birkaç yıl içinde modası geçer, ancak neredeyse hala daha satın alma sırasındaki ürünler kadar iyi çalışmaktadırlar. Halı gibi ürünler ise bir süre sonra yıpranır ve değiştirilmesi gerekir. Müşteri tarafından imha edilme bu tür ürünler için yüksektir.
Ters lojistik faaliyetlerinin sağlamış olduğu yararlar sadece işletmeler ile sınırlı değildir. Örneğin, kâğıt, plastik, demir, çelik, kauçuk, kurşun, cam, bakır, elektronik atıklar gibi malzemelerin geri dönüşümü ve tekrar kullanılmasıyla tabii kaynakların tükenmesi önlenecektir. Bu sayede, ülkeler ihtiyaç duydukları hurda malzemeyi ithal etmekten kurtulacaktır. Böylece ödenen döviz miktarı azalacak ve kullanılan enerjiden önemli ölçüde tasarruf sağlanacaktır. Kullanılmış kâğıdın tekrar kâğıt imalatında kullanılması su kirliliğini %35, su kullanımını %45, hava kirliliğini de %74-94 azaltmakta ve bir ton atık kâğıdın kağıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilmektedir (http://cevreonline.com).