Çavundur Termal Kaynağı ve Kaplıca Tesisleri: Kurşunlu İlçesi Çavundur Beldesi’nde bulunan termal kaynaktan 54 °C sıcaklıkta 47 litre/saniye su çıkmaktadır. Belde'ye ve Gerede-Samsun (E 80) Devlet Karayolu'na 1.5, Kurşunlu'ya 9, Çankırı'ya ise 90 km.
mesafede olan kaynak çevresinde , Çankırı Özel İdaresine ait iki adet modern havuzlu hamamı bulunan 38 oda ve 76 yataklı tesisin yanı sıra Belde Belediyesi tarafından işletilen iki adet açık havuz ile 100 yataklı bir konaklama ünitesi ve 20 yataklı özel bir pansiyon bulunmaktadır. Yol, su, elektrik ve telefonu bulunan termal kaynağın hemen yakınından Çankırı-Zonguldak Demiryolu geçmekte ve aynı yerde yolcu trenleri durmaktadır.
Termal suyun fiziki ve kimyevi analizleri SSYB Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı laboratuarlarında yapılmış olup tıbbi değeri ile ilgili olarak Valiliğimizin başvurusu üzerine, İstanbul Üniversitesi Tıbbi Ekoloji ve Hidro-Klimatoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından 22.05.1990 tarih ve 97/90 sayılı aşağıdaki rapor düzenlenmiştir.
“Göndermiş olduğunuz, Sağlık Bakanlığı Çevre Sağlığı Müdürlüğünce düzenlenen Çankırı, Atkaracalar (Kurşunlu) İlçesi, Çavundur Köyü (Beldesi) Kaplıca Maden Suyuna ait fiziksel ve kimyasal analiz sonuçları Araştırma Merkezimizce değerlendirilmiştir.
Raporun içeriğine göre kaplıca suyu sodyum bikarbonatlı, hipertermal, hipotonik bir özellik taşımaktadır. Maden suyunun bizden talep edilen tıbbi yönden değerlendirilmesi ise şöyledir;
Doğal sıcaklığı nedeniyle tüm ağrılı hastalarda kullanılabilmesi söz konusudur. Ancak uygulamaların banyo ve hareketsiz uygulamalı türleri için 37-38 °C'a kadar, hareketli havuzlar için 27-28 °C'a kadar soğutulması gerekmektedir. Bu suretle, her türlü romatizmal hastalıkların kronik dönemleri, ameliyat ve travma sekellerinde yararlı olacaktır.
Alkalik özelliğine bağlı olarak, içme kürleri şeklinde değerlendirilmesi halinde karaciğer, safrakesesi ve safra yolları yetmezliklerinde kullanılabilecektir. Sarılık sonrası bozulan karaciğer fonksiyon testlerinin düzeltilmesi amacı ile, pankreasla ilgili kronik hastalıklarda, Diabetes Mellitus ve Gut hastalığında yararlı olabilir. Kronik mide ve bağırsak iltihapları, böbrek ve idrar yolları kronik iltihaplarında, böbrek taşı oluşumunu engellemek için içme kürleri şeklinde değerlendirilebilir. Ancak içme kürleri için suyun sıcaklığının genellikle 20 ila 30 °C soğutulması gereklidir.
Su, sodyum iyonu içerdiğinden dolayı üst solunum yolları ve akciğerin alerji ve kronik iltihaplarında inhalasyon-aerosol tedavisi olarak değerlendirilebilir.
Bu endikasyonlar göz önüne alınarak çizilecek projede, Tıbbi Ekoloji ve Hidro-Klimatoloji Araştırma ve Uygulama Merkezimizin danışmanlığının yararlı olacağı kanısını saygıyla arz ederim.
Acısu: Kurşunlu İlçesi'nin 5 km. kuzeybatısında Hacımuslu Köyü yakınlarında olan Acısu İçmesi, geniş bir çayırlığın çeşitli yerlerinden kaynamaktadır. Bir bataklık oluşturan kaynaklar- dan toplam olarak saniyede 0.4 litre su çıkmaktadır. Sıcaklığı 15 °C olan Acısu İçmesi tuzlu, bi- karbonatlı, karbogazoz, demirli ve alkalik bir maden suyudur.
Mide, bağırsak, karaciğer, safrakesesi, pankreas hastalıklarında yararlı etkisi olan su, kanda yedek alkaliyi yükseltir, asit—baz dengesini düzenler, safra yollarında safra akımını artırıcı bir etki yapar ve safra bileşimini değiştirir. Sarılık hastalığı sonrasında kanda birikmiş bulunan safra pignentlerinin temizlenmesini de kolaylaştıran bu maden suyunun, karaciğerin bozulan fonksiyonlarını düzeltici tesiri vardır.
Şıhlar Nezle (Nuzla) Suyu: Korgun İlçesi'ne bağlı Şıhlar (Karatepe) Köyü yakınlarındaki bir dere yatağının kenarındadır. Korgun'a 8, Merkez İlçe'ye 26 km. mesafede bulunan maden suyuna Çankırı-Ilgaz Karayolunun 23. km.'sinden ayrılan 3 km.'lik stabilize bir yolla ulaşılır.
12,0°C sıcaklığındaki suyun betonla çevrili bir çeşmesi bulunmaktadır. Soğuk, alkalik ve toprak alkalik, bikarbonatlı, karbogazoz bir içme suyu olan Şıhlar Nezle Suyu, İçme kürleri ile değerlendirilmektedir.
Bozan Hamamı: Ilgaz İlçesi'nin 5 km. kuzeybatısında, Aşağı ve Yukarı Bozan köyleri ara- sındaki bu maden suyu üstü açık, çevresi kapalı iki ayrı havuzdan oluşmaktadır. Hamam olarak nitelendirilmesinin sebebi banyo olarak da kullanılması olan suyun sıcaklığı 16 °C, debisi ise 0.5 litre/saniyedir. Alkalik ve toprak alkalik, karbogazoz, demir ve arsenikli, bikarbonatlı bir su olan Bozan Hamamı, banyo uygulamalarında cilt hastalıklarına, içmece olarak ise sindirim sistemi rahatsızlıklarına iyi gelmektedir.
Kükürt Köyü Kaynağı: Atkaracalar ilçesinin 14 km. kuzeyindeki Kükürt Köyü'nde bulunan kaynaktan 19 °C sıcaklığında saniyede 0.5 litre su çıkmaktadır. Alkalik ve toprak alkalik, karbo- gazoz özellikte olan maden suyunun yaydığı serbest kükürtlü hidrojen kokusu bir kilometre mesafeden hissedilebilmektedir. Kükürt Köyü Kaynaklarının sindirim sistemi rahatsızlıklarını iyileştirici etkisi vardır.
Hışıldayık İçmesi: Kurşunlu İlçesi'ne 30 km. mesafede bulunan Melan (Soğanlı) Çayı kıyısında, kayaların arasında iki yerden çıkan maden suyu başıboş olarak dereye akmaktadır.
Sıcaklığı ortalama 18 °C olan su, bol miktarda gazlı, alkalik ve toprak alkalik, bikarbonatlıdır.
Sindirim sistemi ve karaciğer rahatsızlıklarında yararları görülmektedir.
Bayramören (Melan) İçmesi: Kurşunlu İlçesi'ne 20 km. mesafedeki maden suyu bir yamaçtan çıkmaktadır. Sıcaklığı 18 °C olan suyun debisi ise 0.1 litre/saniyedir. Karbondioksit oranı oldukça yüksek, alkalik ve toprak alkalik, bikarbonatlı olan maden suyu, sülfat iyonu da içermesi sebebiyle acı bikarbonatlı sular grubuna da girmektedir. Bayramören İçmesi'nden mide, karaciğer, safrakesesi ve bağırsak rahatsızlıklarında yararlanılmaktadır.
İÇMECELER
Çankırı ili sağlık suları bakımından oldukça zengin bir çeşitlilik arzeder. Ancak, kapsamlı bir çalışmaya konu olmayan maden sularımızın bir kısmı halihazır durum itibariyle ekonomik
Alkalik ve toprak alkalik, demirli, bikarbonatlı olan su, karaciğer, safra kesesi, pankreas, mide ve bağırsak hastalıklarında olumlu sonuçlar vermektedir.
Ilısılık Maden Suyu: Ilgaz ilçesi'nin güneydoğusunda ilçeye 16 km.
mesafedeki Ilısılık Köyü'nde bulunan kaynaktan 22.5 °C sıcaklığında saniyede 0.05 litre su çıkmaktadır. Ekonomik değeri sınırlı olan su karbondioksitli, alkalik ve toprak alkalik, bikarbonatlıdır. İçme kürleri ile yararlanıldığı gibi banyo uygulamalarından da olumlu neticeler alındığı söylenilmektedir. Mide, karaciğer, bağırsak, safrakesesi rahatsızlıklarına iyi geldiği bilinmektedir.
Yukarıda sayılanların dışında Şabanözü İlçesi'nde; akciğer, safra kesesi, idrar yolları, romatizma, kırıklar, mide ile böbrek taşı rahatsızlıklarına kullanılan Dede (Çapar) Maden Suyu, cilt hastalıklarına kullanılan Karakoçaş Ilıcası, Orta Ilçesi'nde; cilt hastalıklarına kullanılan Derebayındır Köyü Hışıldağı ve Maden Suyu, şifalı su olarak bilinen Kısaç ve Buğuören Maden Suları, Ilgaz İlçesi'nde; romatizma ve cilt rahatsızlıklarına kullanılan Ödemiş Kaynarcı Suyu, cilt hastalıklarına (uyuz) kullanılan Bozatlı Suyu, mide şişkinliklerinde kullanılan Yalaycık Maden Suyu, Korgun İlçesi'nde; şifalı su olarak bilinen Ildızım İçmesi, Yapraklı İlçesi'nde; şifalı su olarak bilinen Şahçuvaz Ilıcası ve doktorlarca böbrek taşı düşürmede önerilen Kullar Maden Suyu gibi içmece ve termal kaynaklar bulunmaktadır.
B.2. Biyolojik Çe ş itlilik
B.2.1. Ormanlar
Son 20 yılın ormancılık faaliyetleri dahilinde 50.535 Ha. olan orman varlığı 62.595 Ha.
çıkmıştır. 35.993 ha. Karaçam, 5.332 ha. Sarıçam, 2.030 ha. Gürgen, 18.783 ha. Meşe, 457 ha.
Kavaklık alan mevcuttur. Bu konu ile ilgili F.1. bölümünde bilgiler mevcuttur.
B.2.1.1. Odun Ü r etimin e Ay r ıl an Ta r ı m A l an la r ı B.2.2. Çay ı r v e Mera
Çankırı ilinde çayır ve mera alanlarının toplamı 279.154 ha’dır. Bu alanın alt bölgelere göre dağılımı aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Ha
300,000 250,000
Grafik 21. Alt Bölgelere Göre Çayır Mera Alanlarının Dağılımı
Çayır Mer'a Alanı Altbölge alanı
200,000
Alt bölgelerin yüzölçümleriyle mera alanları karşılaştırıldığında, I. Alt bölgenin yüzölçümünün
%19,5’ini mera , II.Alt bölgenin yüzölçümünün ise %30,21’i mera III.Alt bölgenin %44,66’sı mera ve IV.Alt bölgenin %58,11’i mera alanıdır.
İlin çayır ve mera alanların tamamına yakını VII. sınıf araziler üzerinde bulunmaktadır.
(215.490 ha.) VI’ inci sınıf arazi üzerinde 50.176 ha, IV’inci sınıf arazi üzerinde 5.597 ha, III’üncü sınıf arazi üzerinde 3.076 ha, II’inci sınıf arazi üzerinde 3.650 ha, I’inci sınıf arazi üzerinde 1125 ha ve V’inci.sınıf arazi üzerinde 40 ha.mera alanı bulunmaktadır.
Bu konu ile ilgili detaylı bilgi F.2. Bölüm ünde bulunm aktad ı r.
B.2.3. Sul ak Alanl a r
Çankırı İli Kızılırmak İlçesinde Karaömer Köyü Sulak Alan Koruma Bölgesi bulunmaktadır.
B.2.4. Flora Endemik Bitkiler
Artemisia spiccigera (Yavşan), Achillea biebersteini (Civanperçemi), Onopordum bracteatum (Kangal), Anthemis tinctoria var tinctoria (Papatya), Carduus nutans (Deve dikeni), Centaurea urviüei (Peygamber çiçeği), Trogopogonlongristis (Tekesakalı), taraxacum officinale (Karahindiba), LEGUMINOSAE, Astragalus microcephalus (Geven), Trigonella monspeliaca CRUCIFERAE Conringia perfoliaîa Erophiia verna ssp verna Alyssum murale var murela Isatis tinctoria ssp tomentella (Çivitotu), Sinapis arvensis (Hardalotu), Thlaspi peffoliatum SCROPHULLARIACEAE Verbascum glomeratum (Sığırkuyruğu), BORAGİNACEAE Echium itaiicum, Anchusa lepthophylla ssp lepthopylla CHENOPDİACEAE Nonea mucronata ssp mucronota Salsola stenoptera UMBELLİFERAE Eryngium campstre (Eşekdikeni), MALVACEAE, Malva neglecta (Ebegümeci), LILACEAE, Alium scordoprasum ssp rotundum (Yabani soğan), Muscari neglecîum (Arapsümbülü), LABİATAE Phlomis nissolii, Teucrium poium (Tüylü Kısa Mahmut) Zizphora tenuicr Lamium amplexicauie (Ballıbaba) Ajuga chamaepitys ssp chia, Marrubium parvifiorum ssp parviflorum, GERANIACEAE, Greanium rotundifolium (Turnagagası), GRAMINAE, Bromus tecîorum (Brom), Avena fatua (Deli yulaf), Poa bulbosa, E eh i n ar i a capitaîa, Triticum sativum (Buğday), Hordeum vulgare (Arpa), Cynadon dactylon (Domuz ayrığı), Secale cereale (Çavdar), Elymus elongatus (Ayrıkotu), RANUNCULACEAE, Adonis flammea (Kandamîası), Deiphinium peregrinum (Hezeran), Ranunculus arvensis (Düğünçiçeği), RUBIACEAE, Cruciata taurica, Gaiüum verurn, VALE R l AN AÇ EAE, Valerianella coronota (Taçlı kuzu gevreği), PLANTAGİNACEAE, Plantago majör (Sinir otu), OROBANCHACEAE, Orobanche alba (canavarotu), SALİCACEAE, Salix alba (GevreK Söğüt), Populus alba (Akkavak)
B.2.5. Fauna Endemik Hayvanlar Yurmuşacaklar
Lubbiricus (Toprak solucanı), Helix aspersa (Salyangoz), Jullus terresiris (Kırkayak) insecta (Böcekler)
Muşça domestica (Kara sinek), Culex pipiens (Sivrisinek), Gryilus campentris (Siyah çekirge),
Coronella Caspius (Hazer yılanı)
Hemidactylus turcicus (Geniş parmakı keler) Amfibitler (iki yaşamlılar)
Bufo viridis (Gece kurbağası), Bufo bufo (Siğili! karakurbağaları), Rana dalmatina (Çevik kurbağa), Rana camerani (Şeritli kurbağa),
Mamafia (Memeliler)
Muş muscuius (Ev faresi), Rattus rattus (Siyah ev sıçanı), Apedomus mystacerus (Fare), Vulpes vulpes (Tilki), Canis lupus familiaris (köpek), Felis domestîca (Kedi), Sciurus vulgaris (Sincap), Lepus capensis (Tavşan),
Aves (Kuşlar)
Ciconia ciconia (Akleylek), Corvus corax (Karagarga), Coturnix coturnix (Bıldırcın), Cuculus canorus (Guguk kuşu), Deüchon urbica (Pencere kırlangıcı), Fringüla coelebs (İspinoz), Melanocorypha calandra (Boğmaklıtarla kuşu), Merops apister (An kuşu), Orioius oriolus (Sarı asma), Passer domesîicus (Ev serçesi), Pica pica (Saksağan), Picus viridis (Ağaçkakan), Scolopax rusticola (Çulluk), Columba livia (Kaya güvercini), Sirepîopeiia decaocta (Kumru), Strepîopeüa îurîur (Üveyik), Stumus vulgaris (Sığırcık), Turdus merfa (Karatavuk), Caprimulgus europeaus (Çobanaldatan)
.
B.2.6. Milli Parkla r, Ta biat Park lar ı , Ta biat An ı t ı ve Ta b i at ı Ko ru ma Alan lar ı ve Di ğ er Ha ssa s Y ö r e le r
Bu konu ile ilgili detayl ı bilgi F.4.1.1 de m e vcuttur.
B.3. To pr ak Toprak Yapısı
Genellikle çıplak dağlar ve platolar ile kaplı Çankırı ili toprakları toprak erozyonu tehdidi altındadır. Merkez, Şabanözü, Orta, Çerkeş ve güneyde bulunan ilçelerde 100.000 hektar civarındaki alanda şiddetli toprak erozyonu vardır.
İlin ana toprak gurupları şunlardır :
a)Alüviyal Topraklar: Yüzey sularının tabanlarında yada etki alanlarında akarsularca taşınıp yığılmış genç sedimentler üzerinde yer alan düz yada düze yakın az eğimli yerlerdeki genç topraklardır.Kızılırmak havzası , Devres Çayı çevresindeki ovalar ,Tatlıçay’ın yatağı,Melan Çayı çevresi ve Çerkeş ovaları bu topraklarla kaplıdır.
b)Kolüvyal Topraklar: Yüzeysel akımla yada derelerin kısa mesafelerden taşıyarak eğimin azaldığı yerlerde bıraktıklara maddelerle oluşmuş genç topraklardır.Orta ilçesi ve çevresinde doğal eğimin %2 yi aştığı ovalık alanlar bu topraklarla kaplıdır.
c)Kestane Renkli Topraklar: Derinlikleri fazla çeşitli toprak katlarından oluşan yaşlı topraklardır.Çerkeş ilçesinin batısı ve doğusu ile Kurşunlu’nun güney kesimi dışındaki tüm
e) Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: Toprağın üst katı iyi oluşmuş ve gözenekli bir yapı gösterir.Minerallerden ayrı yada az karışmış durumda asit karakterli organik maddeler içerir.Çerkeş ve Ilgaz ilçelerinin güneyi ile Orta ilçesinin batısı bu tür topraklar ile kaplıdır.
f) Kahverengi Topraklar: Yaşlı topraklardır.Şiddetli erozyon nedeni ile toprak katlarında yüksek miktarda kalsiyum birikmektedir.Toprağın üst katı belirgin gözenekli yapıdadır.Orta derecede organik madde içerir.
Şabanözü ilçesi çevresi bu topraklarla kaplıdır.Doğal bitki örtüsü kısa yada orta boylu otlar ve çayırlardır.
Bu ana toprak gurupları dışında ilimiz topraklarının çeşitli yerlerine dağılmış durumda kumlu, çakıllı,molozlu,ırmak ve taşkın yatakları ile çıplak kayalıklar bulunmaktadır.
İlde görülen iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşumuna neden olmuştur.
Grafik19 .Arazi Kabiliyetleri Sınıfları ve Dağılımı(Ha)
349,939
11,219 428
51,430 59,137
70,033
73,579 44 117,920
I II III IV V VI VII VIII
SU YÜZEYLERİ
Çankırı’da I-IV. sınıf tarım arazileri 254.179 ha olup, genelde tarım bu araziler üzerinde yapılmaktadır. 479.122 ha’ dan fazla alanı olan V-VIII. sınıf arazilerde de işlemeli tarım yapıldığı görülmektedir. Ancak bu araziler işlemeli tarıma uygun değildir. Tarım alanlarından sonra ikinci sırayı alan mer’a alanları ve orman alanları II.,III.,VI. Ve VII.sınıf araziler üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Kullanma kabiliyet sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I.sınıf’dan VIII. sınıf’a doğru giderek artmaktadır.
SINIF - I:
Topografya düz veya düze yakın (%0-2)’dir. I. Sınıf arazilerin kapladığı alan 51.430 ha olup il yüzölçümünün %6,9’unu teşkil etmektedir. I,. Sınıf arazilerin; %45’i alüvyal topraklar,
%34’ünü kolüviyal topraklar, %2,9’unu kahverengi orman toprakları, %13’ünü kahverengi