TARİH YER OLAY ZARAR
C.1.1.8. Kurakl ı k
1942 ve 2007 yıllarında kuraklık olmuştur.
C.1.1.9. Mikr oklima
Çankırı il sınırları içerisinde Mikroklima oluşturan özel alanlar bulunmamaktadır C.1.2. Ya pay Etm e nle r
C.1.2.1. Plan s ı z K e n t l e ş me
Köyden kente olan göçler ve nufüs artışı şehrimizde plansız bir kentleşmeyide beraberinde getirmiştir. Ekonomik nedenlerle kırsal alanlarda kente gelenlerin sayısı nufüsün içinde önemli bir paya sahiptir. İlimizde 20 yıl önce bağ bahçe olarak değerlendirilen alanlar, kurulan yapı kooperatifler sayesinde apartmana dönüşmüştür. Şenrin tarım amaçlı kulanılan I ve II. Sınıf taban arazileri beton yığınlarıyla kaplanmıştır.
C.1.2.2. Ye ş il Alanlar ı n Az almas ı
Çankırı ilinde kişi başına düşen yeşil alan il merkezinde 7 m2 dir. Kentsel yeşil alan miktarı 437.500 m2 dir. Kent koşullarına uygun bitki türü ise iğne yapraklı ağaçlardan karaçam, sedir, yapraklı ağaçlardan Akçaağaç, akasya, badem, dişbudak, çınar, atkestanesi, ıhlamur, kavak, söğüt, cevizdir.
Çankırı ilinde topraktaki tuz yoğunluğu oldukça fazladır, bu nedenle çevreye dikilen karaçam, sedir ve yapraklı ağaç fidanları belirli yaştan sonra köklerinin tuza rastlaması sonucu kurumaktadır. 70. yıl Cumhuriyet Ormanında 1993 - 1994 yıllarında 180 Hektar saha, 1985- 1991 yıllarında Kale kırklar mevkiinde 435 hektar saha karaçam, sedir, badem, iğde fidanlarıyla ağaçlandırılmıştır, ancak fidanlar büyüdükçe kökler derine indikçe bu sahalarda kurumalar baş göstermiştir.
C.1.2.3. Is ı n m ada Ku llan ı lan Ya k ı tl ar
İlimizde konut ve işyerlerinin ısıtılmasında yakıt olarak ithal kömür, odun, TÜPRAŞ 615 kalorifer yakıtı, motorin kullanılmaktadır. Şehrimizde doğal gaz yoktur, getirilmesi için çalışmalar hızla yürütülmektedir. Bakanlığımız genelge standartlarına uyan, Valiliğimizden izin alınan kömürlerin satışı serbesttir. Ayrıca Bakanlığımız genelgesi ile yasaklanan Petrokok kömürünün kullanımı ve satışı yasaklanmış olup İlimize girişi ve satışını önlemek amacıyla denetimlerimiz sürekli devam etmektedir.
Kömür ticareti yapan mahrukatçı esnaflar Valiliğimizden izin almadan satış yapamamaktadır. Satışa sunulacak kömür, kömür satıcısının kömür ocağının bulunduğu ildeki Çevre ve Orman Müdürlüğü marifetiyle numune alınarak yaptırılacak analizin Mahalli Çevre Kurulumuz kararındaki kriterleri tutması, ayrıca boyut analizinin satış noktasında alınacak numunede yapılacak analiz sonrasında uygun kriterler tutturulduğunda satış yapmasına izin verilmektedir.
Şehrimizde çoğunlukta ithal kömür kullanılmakta, ancak İlçe ve Köylerde yerli kömür ve odun yakılmakta; kısmen de 615 Kal-Yak kullanılmaktadır.
Hava kalitesinin korunması amacıyla İlimizde tek cihazla sabit hava kalitesi ölçümü yapılmakta idi. 2005 yılı itibariyle İl Sağlık Müdürlüğünün yarı otomatik cihazının yanı sıra İl
C.1.2.4. Endüstriy el Emisyonlar
İlimizde üretim yapan Sanayi tesisleri aşağıya çıkarılmıştır TESİSLER
Belgeler Kullanılan Enerji Cinsi
(Yıllık Tüketim Miktarı) Arıtma Tesisi Şirketin Adı
ÇANKAPI, Orman Ürünleri
Tic. ve San. A. Ş. + + - - 5.100 - - -
BULUTSAN İnş. San. ve
Tic. Ltd. Şti. + - - - 5.000 - -
AKYAZI Römork ve Tanker Sanayi ( Enver ve Münir
YELEKÇİ ) + + - - 2.400 2 ton - -
Sevindi Tar. Mak. San. ve Tic.
A.Ş. + + - - 8.000 40 ton
15.000 - -
FiLiZ Tarım Mak. İmalat
Sanayi Ltd.Şti. + + - - 4.500 - -
KAMAŞ Talaşlı -Talaşsız İmalat İnşaat Sanayi Ticaret
Limited Şirketi + + - -
4.000 - -
TCDD Makas Fabrikası
+ + - - 453.837 871,7
ton - -
KRİKER Meta! San. ve Tic.
Ltd-Şti. + + - -
40.600 - - -
MKEK Çansaş Çankırı Silah San. A.Ş.
+ + - - 2.636.525 21.000
lt - -
FİLİZ Çelik Mamulleri
San.Tic. Ltd.Şti + + 8700 Lt.
- 21.000 - - -
MEGASAN MedikalGaz Sistemleri ve Tıbbi Cihazlar
San Ve Tic Ldt Şti. + + - - 3.000 - - - İlimizde Endüstriye Emisyon Kirliliği yapan kuruluşların sayıları azdır. Ancak alçı fabrikası, lastik kaplamacıları, bentonot sanayi endüstriyel kirliliğe neden olmaktadır.
C.1.2.5. Tr afikten Kaynaklanan E m isyon lar
08/07/2005 tarih ve 25862 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmeliğin amacı, trafikte seyreden motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden olduğu hava kirliliğinden ve tehlikelerinden, canlıları ve çevreyi korumak amacıyla egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak ve ölçümler yaparak kontrol etmek üzere gerekli usul ve esasları belirlemektir. Bu kapsamda ;
Egzoz Emisyon Ölçüm denetimleri İl Emniyet Müdürlüğü ve Müdürlüğümüzden iki görevlinin katılımı ile haftanın üç günü düzenli olarak yapılmaktadır. İlimizde 3 adet firma egzoz emisyon ölçüm yetkisine sahiptir.İlimizde 2007 yılı itibari ile 447 adet araçta egzoz emisyon pulu olup olmadığı
İLİ ÇANKIRI
C.2. Havay ı Kirletici Ga zl ar Ve Kaynak lar C.2.1. Kü kü rtdioksit Kon s an trasyonu ve Du man
Sağlık İl Müdürlüğünden alınan verilere göre Çankırı ilinin yıllar ve aylara göre kükürtdioksit ölçüm oranları.
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2
OCAK 76 61 38 68 57 58 - 60 61
Ş UB AT 58 51 37 65 44 41 37 45 47
MART 45 40 24 32 32 31 32 25 32
N İ SAN 16 11 5 14 20 21 18 17 20
M AYIS 2 3 1 <10 <10 <10 10 2 2
HAZ İ RAN 0 <10 <10 <10 <10 <10 0 10 10 TEMMUZ - <10 <10 <10 <10 <10 10 10 10 A Ğ UST O S - <10 <10 <10 <10 <10 10 10 10 EYLÜL - <10 <10 <10 <10 <10 10 10 10
EK İ M 15 - 8 7 3 3 4 6
KASIM 32 45 30 40 38 25 37 34
ARALIK 54 56 46 53 58 51 57 60
C.2.2. Partik ül M a dde Emi s yonl ar ı
Sağlık İl Müdürlüğünden alınan verilere göre Çankırı ilinin yıllar ve aylara göre Partikül Madde Emisyonları ölçüm oranları.
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
PM PM PM76 PM PM PM PM PM PM
OCAK 130 95 66 104 92 89 - 93 90
Ş UB AT 94 86 48 98 81 74 69 72 73
MART 67 77 18 60 66 63 60 50 59
N İ SAN 35 27 7 36 50 44 39 47 39
M AYIS 5 9 2 9 10 12 12 13 11
HAZ İ RAN 4 2 3 3 3 2 2 2 2
TEMMUZ - 3 3 3 2 2 1 1 1
A Ğ UST O S - 3 3 3 2 2 3 1 2
EYLÜL - 8 8 7 5 4 3 2 3
EK İ M 28 - 30 24 19 18 10 17
KASIM 58 82 58 75 64 41 58 55
C.2.4. Ni tr oj e n Ok sit Emis yonl a r ı İlimizde NOX ölçümleri yapılmamaktadır.
C.2.5. Hi dr okarbon ve Kur ş un Emisyon lar ı İlimizde Hidrokarbon ve kurşun emisyonu yapılmamaktadır.
C.3. Atmosfe r ik Kirlilik
C.3.1. Oz on Ta bakas ı n ı n İ ncelmesinin E t kileri
Şehrimizde meydana gelen hava kirliliğinin ve sanayi türlerinde kullanılan yakıt cinslerinin ozon tabakasına hangi oranda zarar verdiği akademik bir çalışmayı gerektirdiğinden dolayı İlimizde böyle bir çalışmayla ilgili bilgi elde edilememiştir.
C.3.2. Asit Ya ğ mur l ar ı n ı n Etkileri
Asit yağmurlarının etkileri ve içeriği ile ilgili bilgi ve çalışma İlimizde bulunmamaktadır.
C.4. Hava Kirleticilerin in Çevreye Olan Etkileri C.4.1. Do ğ a l Çevr ey e Ola n Etkileri
Bilimsel bir çalışma yoktur,
C.4.1.1. Su Üz erin d eki E t kileri Bilimsel bir çalışma yoktur.
C.4.1.2. To prak Ü z erine E t kileri Bilimsel bir çalışma yoktur.
C.4.1.3. Flora ve Fauna Üz erind e ki Etkileri
Hava kirliliğinin insan yaşamında görülen etkilen, hayvan ve bitkiler üzerinde de olmaktadır. Kirli hava bitkilerin solunum sırasında gözeneklerden içeri girerek fotosentezi yavaşlatır. Özellikle bu durum tarımsal bitkilerde olumsuzluklar yaratarak ürün kalitesi ve verimi düşürür. Örneğin, SO2 çok etkilediği tarımsal bitkileri etkileyerek ağaç yapraklarında meydana gelen renk bozulmasına, bitkilerin kurumasına neden olur.
C.4.1.4. İ nsan Sa ğ l ı ğ ı Üz erindeki E t kileri
İlimizde bilhassa kış aylarında, soba ve kaloriferlerin yandığı dönemlerde yoğun bir hava kirliliği yaşanmaktadır. Bu kentsel hava kirliliği genellikle üst solunum yolu, akciğer, sindirim sistemi, özellikle yaşlı ve çocuklarda rahatsızlıklara neden olmaktadır.
C.4.2. Ya pay Çevr e y e(G ö r ü nt ü Ki rli li ğ i Üz erine) Etkileri
Kirliliği oluşturan SO2 , CO2 gibi gazların meydana getirdiği olumsuz etkiler Atmosferde meydana gelen konsantrasyonu, güneş ışınlarının çevreye etkisini değiştirir. Çevrenin normal hava koşullarını fiziksel ve kimyasal oranına etki ederek çevre yaşamını olumsuz olarak etkiler.
Görüntü kirliliği üzerine bilimsel bir araştırma bulunmamakla birlikte eski yerleşim yerleri ve sit alanlarındaki tarihi yapıların restore edilmemesi nedeniyle görüntü kirliliği oluşturmaktadır.
(D) SU
D.1. Su K a ynak lar ı n ı n Kulla n ı m ı D.1.1. Ye ralt ı Sular ı
Çankırı ve çevresinde genel olarak sulama, sanayi ve içmeye yeterli miktarda yeraltısuyu taşıyan en önemli formasyon Tatlıçay, Acıçay ve Eldivan Çayı boyunca uzanan killi, kumlu ve çakıllı alüvyondur. Alüvyonun kalınlığı 10-35 m arasında değişmektedir. Bölgenin yüksek kotlarında bulunan volkanik kayalar da az miktarda yerahısuyu taşımaktadır.
Volkaniklerden çok sayıda küçük debisi (51/sn den küçük) kaynak, boşalmaktadır. Ofiyolitler ve Oligo-Miyosen yaşlı kızıl renkli formasyonlar yeterli yeraltısuyu taşımamaktadır. Bölgenin nispeten düşük kotlarında yer alan jipsler ise tuzluluk nedeniyle yeraltısuyu açısından olumsuzdur.
Çankırı ve çevresinin yeraltısuyu durumu havza ölçeğinde aşağıda kısaca anlatılacaktır.
Tatlıçay Havzası
Handırı ve Korgunözü çaylarının Ayan köyü yakınında birleşmesiyle oluşan Tatlıçay'ın Çankırının güneyinde Acıçay ile birleşim yerine kadar olan havzadır. Bu havzanın yeraltısuyu potansiyelinin belirlenmesi amacıyla DSİ tarafından hidrojeolojik çalışmalar tamamlanmış olup değerlendirmeler ve rapor yazımı henüz tamamlanmamıştır. Tatlıçay havzasında vadiler boyunca 50-200 m genişliğinde uzanan alüvyon bol yeraltısuyu taşımaktadır. Ayan, İçyenıce, Akçavakıf bölgesinde açılan. DSi kuyuları ve iller Bankası, kuyularından 15-25 1/sn verimler elde edilmiştir. Havzanın yeraltısuyu potansiyeli henüz belirlenmemiş olmasına rağmen sulama, içme ve diğer amaçlarla yapılan çekimleri karşılayabilecek miktardadır,
Tatlıçay havzasında Korgunözü vadisinde su kalitesi genel olarak içmeye ve sulamaya uygun özelliktedir. Handın Çayının Aşağı Çavuş ve Yukarıçavuş köyleri ve mansap bölgesinde (Acıçay'a kadar) yeraltısulan tuzlu olduğundan genel olarak içmeye uygun kalitede değildir; ancak sulamaya uygun özelliktedir. Çankırı ve Korgun'un. içme suyu bu havzadaki kuyulardan ve kaynaklardan karşılanmaktadır. Ayrıca, havzanın, vadi kısmında DSl'nin Ayan-İçyenice Sulama Kooperatifi sahası ve şahıs arazilerinin büyük bir kısmı kuyulardan pompajla sulanmaktadır.
Acıçay Havzası
Bu havza Yapraklı ilçesi ile îkizören ve Yüklü köylerinden Çankırı'ya ve daha güneyde Terme Cayına kadar uzanan havzadır, Vadi boyunca uzanan killi, kumlu, çakıllı alüvyon yeraltısuyu taşımaktadır, îkizören-Yüklü bölgesinden mansapta (İkizörenMen Acıçay'm Terme çayı ile birleşim yerine kadar) jipsli formasyonun yaygın olması nedeniyle yeratısularmda aşırı tuzluluk vardır. Bu bölgedeki yeraltısuları sulama ve içmeye uygun değildir.
Eldivan Havzası
Eldivan Ovasının içinde bulunduğu havzadır. Havza, Eldivan'dan Aşağıyanlar köyüne ve oradan da Acıçay'a kadar uzanır. Eldivan Ovasında genişleyen ve Aşağıyanlar bölgesinde daralan.
alüvyon yeraltısuyu taşımaktadır. Eldivan ovasındaki yeraltı suları genel olarak içmeye ve sulamaya uygundur. Ancak Aşağıyanlar köyü çevresinde vadinin her iki yamaçlarında bulunan jipsler nedeniyle tuzlanma başlamakta, vadi boyunca Acıçay'a doğru yaklaşıldıkça tuzlamna artmakta; bu nedenle de su kalitesi bozulmaktadır. Kızılırmak ilçesine bağlı grup köylerin içmesuyu Eldivan
İ l s ı n ı rlar ı içindeki akars u lar ı n en büy ü ğ ü, a yn ı za m a nda ül k e m izin en uzu n n ehri olan K ı z ı l ı rm akt ı r.
Kara ikl i m i nin tüm özellikler i nin görüldü ğ ü ilde , ka r
sular ı n ı n ak ı ş mi k t ar l a r ı n d a m e teor ol oj ik de ğ i ş im lere para lel olara k düzens i zlik görülm ekte, yazlar ı ba z ı sularda azalm a görül ürken, irili ufa k l ı de re ve dere ça y lar ı n ı n t a ma me n ku ru du ğ u g ö r ü lm ekted ir. Bu dur um un tersi n e i l kba ha r ve so n b a h ar da ise dere ve ç a y lar d a su m i ktar ı n ı n artara k norm a l orta lam a lar ı n ı n üzerine ç ı kt ı ğ ı göz lem l enm e ktedir. Eski de n ci dd i can v e m a l ka yb ı na yol açan ta ş k ı nlar ı n, son y ı ll ard a al ı n a n önlemler say e sinde teh l ik e olu ş tu rmad ı ğ ı bil i nm ekt e dir.
Çank ı r ı il s ı n ı rla r ı içerisi n de b u l una n akars u lar ı n en önem lisi K ı z ı l ı rm ak t ı r. To plam u z un lu ğ u 13 35 k m o l an v e 85 m 3 /s n ’ li k de bisi ola n n e hri n ya kla ş ı k 41 km lik bölüm ü Çank ı r ı s ı n ı rl ar ı içerisinde ka lm akta ve geçti ğ i böl g edeki tar ı m sal araziyi sulam a ktad ı r.
Anka ra ’n ı n K ı z ı lcaha m a m ilçesinden do ğ arak Orta , Kur ş u n l u ve Ilgaz ’ ı n topra k lar ı n ı sula yan Devrez çay ı ise 211 km . uzun lu ğ u n d a ve 8, 9 m 3 /sn ’ li k de bi ye sahi p ti r. Ö n em li b ir ko lu da ke nt m e rkezi nde n geçe n tatl ı ca y ola n ac ı çay, 96 km uzu n l u ğ und a olup sular ı n ı n t uz l u olm a s ı sebebiyle yararlan ı la n bir a k arsu de ğ il di r.
Term e çay ı y a da ka y n a ğ ı nda k i ism i yle Ş a b an öz ü ça y ı , Ça nk ı r ı – An kara s ı n ı rl ar ı n ı sulam a tar ı ma uy gun o l an Uluçay, Ku r ş un lu v e Çerk e ş ’ te n g e len küç ü k ça ylarla besle n m e ktedir. Oldukça h ı zl ı ak ı ş ı o l an v e ul uça y l a bir l e ş en Melan (So ğ anl ı ) ça y ı ise i lerle ye n kesim leri nde fi l yos ı rm a ğ ı na k a r ı ş ma k t a d ı r.
D.1.4. G ö ll e r, Göle tle r ve Re ze r v uar lar
Çankırı da tarım ve hayvancılığa yönelik olarak yapılmış bulunan bazı göletlerin isimleri, hacimleri ve sulama sahaları Tablo 1'de gösterilmiştir. Göller ve göletler ile ilgili ayrıntılı bilgi B.4.4 maddesinde verilmiştir.
GÖLETİN ADI HACMİ (m3) SULAMA SAHASI
Eldivan - Seydiköyü Göleti 332.900 55
Eldivan - Karadere Göleti 800.000 144
Eldivan - SaraykÖyü Göleti 610.000 94
Şabanözü - Göleti 885.000 100
Şabanözü - Mart Göleti 535.000 112
Şabanözü - Karaören Göleti 908.250 180
Kurşunlu - Dumanü Göleti 598.000
Kurşunlu - Demîrciören Göleti 119.000 23
Kurşunlu - Taşkaracalar Göleti 308.000 24
Yapraklı - Gürgenlik Göleti 279.000 70
D.1.5. D e niz l er
Çankırı il sınırlarının denize kıyısı bulunmamaktadır.
drenaj durumuna ve hidrojeolojik bütünlüğe göre Eldivan, Tatlıçay ve Acıçay havzası olmak üzere üç havza halinde incelenecektir.