Yeraltısuyu Taşıyan Formasyonlar
Çankırı ve çevresinde genel olarak sulama, sanayi ve içmeye yeterli miktarda yeraltısuyu taşıyan en önemli formasyon Tatlıçay, Acıçay ve Eldivan Çayı boyunca uzanan killi, kumlu ve çakıllı alüvyondur. Alüvyonun kalınlığı 10-35 m arasında değişmektedir. Bölgenin yüksek kotlarında bulunan volkanik kayalar da az miktarda yeraltı suyu taşımaktadır.
Volkaniklerden çok sayıda küçük debii (5 1’s den küçük) kaynak, boşalmaktadır. Ofiyolitler ve Oligo-Miyosen yaşlı kızıl renkli formasyonlar yeterli yeraltısuyu taşımamaktadır. Bölgenin nispeten düşük kotlarında yer alan jipsler ise tuzluluk nedeniyle yeraltısuyu açısından olumsuzdur.
Çankırı ve çevresinin yeraltısuyu durumu havza ölçeğinde yukarıda (D.1.1) anlatılmıştır.
D.3. Su K a ynak lar ı n ı n Kirlili ğ i ve Çevreye Etkileri D.3.1. Ye ralt ı Sular ı ve Kirlilik
Bu konu ile ilgi li bilimsel ara ş t ı rm a b u lu nm am aktad ı r.
D.3.2. Ak arsularda Kirlilik
Akarsular ı m ı zda kirlilik görülmekle birlikte üzerinde çal ı ş ma yap ı lm am ı ş t ı r.
D.3.3. Gölle r, Göletler ve Rez ervuarlarda Kirlilik Bu güne kadar kirlenm e tespit edilm e m i ş tir.
D.3.4. De ni zl er de K i rli lik İ lim iz in d e n iz e k ı y ı s ı yotur.
D.4. Su ve K ı y ı Yönetimi, St rateji ve Politikalar D.5. Su K a ynak lar ı nda Kirlilik Et kenleri
D.5.1. Tu z l ulu k
Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.5. Z e hirli Organ ik Bile ş ik ler Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.5. Si yanürler Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.5.2. Petr ol ve Tür e vleri Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.5.3. Polikloro Naft alinler ve Bifen i ller Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.5.4. Pestisitle r ve Su Kirlili ğ i Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirlili ğ i Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.5.6. Deterjanla r ve Su Kirlili ğ i Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.6. Çöz ünmü ş Organ ik Madd eler Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.7. Patojenl er Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.8. Ask ı da Ka t ı Maddel er Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
D.5.9. Radyoaktif Kirlet iciler ve Su Kirlili ğ i Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
K AYNAKLAR :
- DS İ 52. Ş ube Müdürlü ğ ü - YA Ş Bölge Müdürlü ğ ü A n kara
(E). TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI
E.1. Genel To prak Ya p ı s ı
İç Anadolu Bölgesinin Kuzey geçit kesiminde yer alan İlimizin arazisi 4. jeolojik zamanda teşekkül etmiştir. İlin rakımı 550-2565 m arasında değişmekte olup, Merkez İlçenin rakımı 750 metredir. İlin genel jeolojik yapısının oldukça dağlık ve engebeli oluşu tarım açısından dezavantaj olarak görülmektedir. İrili ufaklı 14 dağın mevcut olduğu bu engebelikler İlin yüzölçümünü %61‘ini oluşturmaktadır. En alçak dağ 1117 metre ile Bozkır dağı, en yüksek dağı ise 2565 metre ile Ilgaz dağıdır. Ova çok azdır. Vadi şeklinde düz araziler mevcuttur. Bozkır, Uluyazı, Yapraklı, Aydos, Eldivan, Aliözü gibi yayla özeliğine sahip vadiler ise zaman içerisinde erozyon sebebiyle jeolojik yapı değişikliğine uğramaktadır.
Akarsuların geçtiği alüvyal topraklar %2-5 meyillidir. Kızılırmak nehrinin İl sınırları içerisinde 30 km boyunca mikroklima kuşağı hüküm sürdüğünden polikültür tarım yapılabilir. İlin genel toprak yapısı organik maddece oldukça fakir oluşu özellikle su erozyonundan kaynaklanmaktadır.
Çankırı İlinde doğal bitki örtüsü florasını karaçam, sarıçam, ardıç, ladin ve köknar gibi orman ağaçları ile ahlat, kızılcık gibi meyve ağaçları teşkil eder. Alt florada ise hububat, yemlik ve yemeklik baklagiller ile deve dikeni, yumak, ayrık otu gibi bitkiler bulunur
Genellikle çıplak dağlar ve platolar ile kaplı Çankırı ili toprakları toprak erozyonu tehdidi
altındadır.Merkez,Şabanözü,Orta,Çerkeş ve güneyde bulunan ilçelerde 100.000 hektar civarındaki alanda şiddetli toprak erozyonu vardır.
İlin ana toprak gurupları şunlardır :
a)Alüviyal Topraklar: Yüzey sularının tabanlarında yada etki alanlarında akarsularca taşınıp yığılmış genç sedimentler üzerinde yer alan düz yada düze yakın az eğimli yerlerdeki genç topraklardır.Kızılırmak havzası , Devres Çayı çevresindeki ovalar ,Tatlıçay’ın yatağı,Melan Çayı çevresi ve Çerkeş ovaları bu topraklarla kaplıdır.
b)Kolüvyal Topraklar: Yüzeysel akımla yada derelerin kısa mesafelerden taşıyarak eğimin azaldığı yerlerde bıraktıklara maddelerle oluşmuş genç topraklardır.Orta ilçesi ve çevresinde doğal eğimin %2 yi aştığı ovalık alanlar bu topraklarla kaplıdır.
c)Kestane Renkli Topraklar: Derinlikleri fazla çeşitli toprak katlarından oluşan yaşlı topraklardır.Çerkeş ilçesinin batısı ve doğusu ile Kurşunlu’nun güney kesimi dışındaki tüm yöreler bu topraklarla kaplıdır .Doğal bitki örtüsü kısa ve uzun otlarla çalılardan ve seyrek ağaçlardan oluşmaktadır.
d) Kahverengi Orman Toprakları: Genç topraklar ile yaşlı topraklar arasında kalan bu topraklar yüksek oranda kireç içeren ana maddeler üzerinde gelişmiştir.Toprağın üst katı gözenekli ve kalıntılı bir yapıdadır.Çerkeş’in kuzeyinde kestane renkli topraklardan sonra başlayan alanlar ile ilin kuzeyinde kahverengi topraklardan sonra başlayan alanlar bu tür topraklarla kaplıdır.Doğal bitki örtüsü kışın yaprağını döken ağaç ve çalılardır.
e) Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: Toprağın üst katı iyi oluşmuş ve gözenekli bir yapı gösterir.Minerallerden ayrı yada az karışmış durumda asit karakterli organik maddeler içerir.Çerkeş ve Ilgaz ilçelerinin güneyi ile Orta ilçesinin batısı bu tür topraklar ile kaplıdır.
f) Kahverengi Topraklar: Yaşlı topraklardır.Şiddetli erozyon nedeni ile toprak katlarında yüksek miktarda kalsiyum birikmektedir.Toprağın üst katı belirgin gözenekli yapıdadır.Orta
Çankırı’da 235.000 ha.ekilebilir tarım arazisi mevcuttur.Bu alanın 42.708 ha. Kısmında Sulu tarım,192.292 ha.’lık kısmında susuz tarım yapılmaktadır.142.640 ha.’lık alanda ekim yapılırken 64.379,7 ha.’lık alan nadasa bırakılmaktadır.
E.2. To pr ak Kirli li ğ i
Tarımsal alanda kullanılan pestisitler ve kimyasal gübreler, Türkiye genelinde olduğu gibi ilimizde de kullanılmakta ve önemli ölçüde toprak kirliliğine neden olmakta, diğer flora ve faunayı da olumsuz yönde etkilemektedir.
Toprak kirliliğine neden olan faktörler arasında rüzgar ve yağış etkisi ile ağaçlandırma çalışmalarının yaygınlaştırılmaması sonucu ortaya çıkan erozyon, Türkiye genelinde olduğu gibi İlimizde de son yıllarda ağaçlandırmanın etkinleştirmesine rağmen İlimiz için de önemli bir çevre sorunudur.
E.2.1. Kimyasal Kirlenme
Gübrelerin toprakta birikimleri hakkında: İlimizde 19 adet sabit numune istasyonundan akarsu ve gölet gibi su kaynaklarında yapılan denetimlerle nitrat yönetmeliği gereğince tarımsal kaynaklı nitrat (NO3) izlenmesi amacıyla nitrat takibi yapılmaktadır. İstasyonlardaki nitrat miktarı 0,76 mg/lt ile 1,67 mg/lt arasında dağılım göstermekte olup istasyon başına ortalama 1,169 mg/lt olarak tespit edilmiştir.
E.2.1.1. Atmosferik Kirlen m e
(Tarım İl Müdürlüğü kayıtlarında böyle bir çalışma bulunmamaktadır.) E.2.1.2. At ı klardan Kirlenme
Bi li msel bir çal ı ş m a yoktur.
E.2.2. Mikr ob iyal Kirlen m e
Köy yerleşim yerlerindeki foseptiklerin tarım alanları su ürünlerine zarar vermeyecek şekilde inşaa edilmesi amacıyla İl Tarım Müdürlüğü tarafından yer tespit çalışmaları yapılmaktadır. Nüfus yoğunluğunun düşük olması nedeniyle büyük çapta bir kirlilik söz konusu değildir.
E.3. Ara zi
E.3.1. Araz i Va rl ı ğ ı E.3.1.1. Araz i S ı n ı flar ı
Çankırı İli Topraklarının Arazi Kabiliyet Sınıflarına Göre Kullanımının Dağılımı (ha).
Arazi Kabiliyet Sınıfı Kıraç* Sulu*
E.3.1.2. Ku llan ma Duru mu
İlin toplam yüzölçümü 749.000 ha olup, bunun 235.000 ha’ı tarım arazisi, 283.464 ha’ı çayır mera arazisi, 203.593 ha orman arazisi ve 26.943 ha diğer araziler olarak dağılım göstermektedir.
Çankırı İli Arazi Dağılımı
ARAZİNİN CİNSİ Ha YERİ ( % )
Tarım Alanı Orman Alanı Çayır- Mera
Kullanılmayan ve Yerleşim Alanı
235.000 203.593 283.464 26.943
31.4 27.2 37.8 3.6
TOPLAM 749.000 100.0
Grafik 1. İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı