Tercihli Ticaret Anlaşmasının İçeriğ

D-8 Tercihli Ticaret Antlaşması 34 maddeden oluşmaktadır. Antlaşmanın ekleri ve protokolleri anlaşmanın bir parçasıdır (Madde 33). Üye devletlerden herhangi biri istediği zaman anlaşmadan çekilebilir. Bunun için yazılı bildirim yeterlidir. Yazılı bildirimden altı ay sonra ülke çekilmiş sayılır (Madde 32). Ulusal taviz listelerinde yer alan mallar anlaşmaya eklenerek anlaşmanın tamamlayıcı bir parçasını teşkil edecek menşe kurallarını karşıladıkları takdirde tercihli muamele için gerekli şartları haiz olacaktır. Üyeler arasında müzakere edilen ve değişimi yapılan taviz listeleri tamamlayıcı bir parça olarak anlaşmaya eklenecektir (Madde 6).

Tarifelerin indirimi ve tarife dışı engellerin ve tarife benzerlerinin kaldırılması, anlaşmayı imzalayan ülkeler arasında ekonomik ilişkilerin ahenkli gelişmesi yönünde katkıda bulunarak ticaretin teşvik edilmesi ve artırılması, imzacı devletler arasında adil rekabetin şartlarının oluşturulması, karşılıklı ticaretin oluşturulması ve dünya ticaretinin artırılmasına katkı sağlanması, imzacı üyeler arasında ticaretin sürdürülebilir bir biçimde gelişebilmesi için daha öngörülebilir ve güvenli bir ortam oluşturulması ve üye

34

ülkeler arasında ticari alışverişin çeşitlendirilmesinin sağlanması anlaşmanın amaçlarıdır (Madde 2).

D-8 Tercihli Ticaret Anlaşmasına göre anlaşmaya taraf devletlerin gümrük vergisi yüzde 10’nun üzerinde olan toplam satır sayısının yüzde 8’inden oluşan taviz listelerinde tarife oranı; yüzde 25’in üzerinde olanları yüzde 25’e, yüzde 15-25 arasında olanları yüzde 15’e, yüzde 10-15 arasında olanları ise yüzde 10 indirmeleri taahhüt altına alınmıştır. Bangladeş teşkilattaki en zayıf ülke konumunda olduğu için bu indirimleri sekiz yıl içinde diğer ülkeler ise dört yıl içinde yapacaklardır. Türkiye, D-8 Sekretaryasına sunduğu taviz listesine göre 73 tarife satırında indirme gidecektir (Madde 5).

Anlaşmanın 27. maddesine göre imzacı devletlerin üst düzey yetkililerinden oluşan bir gözetim komitesi olacaktır. Gözetim Komitesi anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonraki altı ay içerisinde ve daha sonra anlaşmada kaydedilen gelişmeleri müzakere etmek üzere yılda en az bir kez toplanacaktır. Komite, Ticaret Bakanları Konseyi Toplantılarına yıllık rapor sunmakla da görevlidir. 25 Ağustos 2011 tarihinde resmen yürürlüğe giren D-8 Tercihli Ticaret Anlaşması Gözetim Komitesinin ilk toplantısı 22 Mart 2012 tarihinde üye ülke yetkililerinin katılımı ile İstanbul’da yapılmıştır (www.developing8.org).

Anlaşmanın 28. maddesi uyarınca ayrıca D-8 Ticaret Bakanları konseyi hayata geçirilmiştir. Konsey, örgütün ticaret konusunda politika belirleyen organıdır. Yürütmeyi, Gözetim Komitesi ve Sekretarya yapacaktır.

4.4.2. Ulaşım

D-8 Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün beş öncelikli işbirliği alanlarından biri olan ulaştırmada iki alt sektör bulunmaktadır. Bunlar sivil havacılık ve gemiciliktir (http://developing8.org/Default.aspx).

35 4.4.2.1. Sivil Havacılık

D-8 Sekretaryası’nın ifadesine göre, D-8’in en iyi işleyen mekanizmalarından ve sektörlerinden biri sivil havacılık işbirliği alanıdır (Aksoy ile şifahi görüşme, Ağustos 2012).

D-8 Sivil Havacılık grubunun ilk toplantısı 2007 yılında üye ülkelerin sivil havacılık birimlerinin genel müdürlerinin katılımı ile yapılmıştır. Görüş alışverişlerinin yapıldığı ve en iyi uygulama örneklerinin masaya yatırıldığı bu toplantıdan sonra D-8 Sivil Havacılık Grubu 2012’nin Ağustos ayına kadar beş defa daha toplanmıştır. Bu toplantılar 8-10 Eylül 2007 İsfahan (İran), 17-18 Haziran 2008 Bali (Endonezya), 26-27 Kasım 2010 Antalya (İstanbul), 8-9 Haziran 2011 Jakarta (Endonezya) ve 4-5 Nisan 2012 tarihlerinde ise İstanbul’da yapılmıştır (www.developing8.org). Türkiye bu toplantılara büyük önem atfetmekte ve DHMİ, TAV ve TAİ, THY, THY Teknik, TEI, IFTC, MNG Teknik gibi kuruluşların genel müdür/ CEO/başkanları seviyesinde katılım sağlamaktadır (http://web.shgm.gov.tr).

D-8 Sivil Havacılık Grubu’nun 8-10 Eylül 2007 İsfahan’daki toplantısında İran ve Türkiye D-8 ülkeleri arasında sivil havacılık alanında işbirliği amacıyla hazırlanan mutabakat zaptını imzalamışlardır. Haziran 2008’deki üçüncü toplantıda ise Endonezya, Bangladeş ve Pakistan Sivil havacılık genel müdürleri zapta imza koymuşlardır. Malezya ise anlaşmayı 2011 yılında imzalamıştır (http://www.ulasimonline.com). Söz konusu mutabakat zaptı ile üye ülkelerin sivil havacılıkla ilgili her türlü konuda işbirliğine gidebilmesi ve savunma sanayi alanında ortak çalışmalar yapması amaçlanmaktadır.

4.4.2.2. Gemicilik

Denizcilik-Gemi Taşımacılığı, D-8 ‘in işbirliği alanlarından biri olan ‘ulaştırma’nın alt sektörüdür. Nijerya, Mısır, İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya ve Türkiye’nin denizlere kıyısı vardır. Bu bakımdan D-8 ülkeleri için denizcilik oldukça önemlidir. D-8’ler grubunun denizcilik alanında ilk toplantısı Nisan 2005’te Pakistan’ın deniz kenti olan Karaçi’de yapılmıştır (http://developing8.org/). D- 8’in Nijerya’nın başkenti Abuja’da yapılan yedinci devlet başkanları zirvesinde alınan karar gereği gemicilik alanında bir çalışma gurubu kurulmuş ve bu çalışma grubu ilk

36

toplantısını Kasım 2010’da Abuja’da gerçekleştirmiştir. Söz konusu toplantıda D-8 gemicilik grubunun koordinasyonu iki yıllığına Nijerya’ya verilmiştir. Ayrıca, Türkiye’nin önderliğinde bir web site ve Endonezya’nın öncülüğünde bir ticaret veritabanı oluşturma çağrısında bulunulmuştur. Çalışma grubu ikinci toplantısı 17-18 Ekim 2011 tarihlerinde yine Abuja’da gerçekleştirilmiştir.

4.4.3. Sanayi

D-8’in kuruluşunda üye ülkelerin sanayi alanında gerçekleştireceği projelerin koordinatörlüğü Türkiye’ye verilmiştir. Sanayi alanında uzun vadede yapılması planlanan projeler şunlardır: Hafif raylı toplu taşıma aracı, paslanmaz çelik üretimi, tarım uçakları tasarımı ve üretimi, sivil havacılık uçakları üretimi, helikopter tasarımı ve üretimi, eğitim uçağı tasarımı ve üretimi, elektronik ve havacılık, denizaltı tasarımı ve üretimi, ufak ve ince silisyum levhası üretimi, bilgisayar üretimi, çok amaçlı araba tasarımı ve üretimi, tekstil makinaları üretimi, gübre üretimi, KOBİ’ler arasında işbirliği, D-8 Verimlilik Örgütü kurulması, lokomotif ve demiryolu vagonları üretiminde işbirliği (Alan, 2001: 225-226).

Bu projelerin işlerlik kazanması ve takibinin yapılması amacıyla hayata geçirilen Sanayi Çalıma Grubu 2008 yılına kadar üç kez toplanmıştır. 2008 yılında Endonezya’nın Bali adasında yapılan Dördüncü Sanayi İşbirliği Çalışma Grubu Toplantısı’nda sanayi sektörü on bir alt sektöre bölünmüş ve bu her alt sektörden sorumlu ülkeler belirlenmiştir (www.developing8.org).

Aşağıda yer alan tabloda bu sektörler ve koordinatör ülkeler yer almaktadır. Tablo 4.2. D-8 Sanayi Çalışma Grubu Alt Sektörleri ve Koordinatör Ülkeler

Alt Sektörler Koordinatör Ülkeler

Otomotiv İran, Mısır, Endonezya

Enerji ve Güç Sektörü Türkiye, Nijerya

Gıda Üretimi Malezya

Teknoloji Transferi Türkiye, İran Petrokimyasallar ve Gübre Endonezya, İran

37 Çelik İran Tekstil Mısır, Endonezya Standardizasyon ve Fikri Mülkiyet Hakları Türkiye

KOBİ’ler Türkiye, İran, Nijerya, Endonezya

Elektronik ve Bilgi Teknolojileri Malezya Kaynak: D-8 Sekretaryası, 2012.

D-8 Beşinci Sanayi Çalışma Grubu Toplantısı, D-8 Birinci Sanayi Bakanları Toplantısı ile birlikte İran’ın başkenti Tahran’da düzenlemiştir. Toplantıda ev sahibi İran, Türkiye ve Bangladeş bakan düzeyinde, diğer ülkeler ise bakan yardımcısı/müsteşar düzeyinde katılım sağlamıştır. Bu toplantının sonunda Tahran Deklarasyonu adı verilen bir belge bakanlarca kabul edilmiştir. Bu belge, ülkelerin sanayi ve teknoloji alanında işbirliğinin genişletilmesine olan isteklerini ifade eden ve endüstriyel kalkınma, pazarın genişletilmesi ve mali kaynakların genişletilmesi başlıklarıyla yapılması planlanan eylemleri belirten bir belgedir.

Tahran Deklarasyonuna göre D-8 2. Sanayi Bakanları Toplantısı ile 6. Sanayi çalışma Grubu Toplantılarının İstanbul’da yapılması karara bağlanmıştır. Deklarasyona göre bu toplantılar her yıl bir başka D-8 ülkesinde yapılacaktır.

Tahran Deklarasyonunun bu direktifine uygun olarak D-8 2. Sanayi Bakanları Toplantısı ile 6. Sanayi Çalışma Grubu Toplantıları 4-6 Ekim 2011 tarihinde İstanbul Haliç Kongre Merkezi’nde yapılmıştır. Üç gün süren toplantılarda tekstil hariç 10 alt sektörde toplantılar yapılmış, özel sektör görüşmeleri gerçekleştirilmiş; ayrıca Sanayi Bakanları oturumu yapılırken, toplantı sonunda İstanbul Deklarasyonu yayınlanmıştır (http://www.sanayi.gov.tr).

Sanayi Çalışma Grubu toplantılarında yer alan KOBİ görev gücü toplantılarının yanı sıra D-8 KOBİ’lerden sorumlu kuruluşlarının iştiraki ile de KOBİ Devlet Birimleri Toplantıları da yapılmaktadır. Ülkemizi bu toplantılarda Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) temsil etmektedir. Bu

38

toplantıların ilki 6-7 Aralık 2010 tarihinde Tahran’da, ikincisi ise 6 Ekim 2011 tarihinde İstanbul’da yapılmıştır (http://kosgeb.gov.tr/).