Birlemiş Milletler (BM)

Ülkeler arasında ilişkiler kurmak, savaşları ve barışa yönelik tehditleri önlemek ve uluslararası ekonomik ve sosyal işbirliğini sağlamak amacıyla 24 Ekim 1945 yılında Milletler Cemiyeti’nin ardılı olarak kurulan Birleşmiş Milletler Cemiyeti’nin altı temel organı ve 50’ye yakın danışma ve teknik organı vardır. (Kişman, 2006: 32)

BM’nin temel organları şunlardır: Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Konseyi, Uluslararası Adalet Konseyi, Sekretarya.

3.1.1 Genel Kurul

Genel Kurul (General Assembly) bir istişare organıdır. Genel Kurul’da her üye ülke temsil edilir. Her ülkenin bir oy hakkı vardır. Kurul, BM’nin ana müzakere organıdır. Bütçe konuları, barış ve güvenlikle ilgili sorunlar, yeni bir ülkenin üyeliği veya üyelikten çıkarılmalar gibi önemli meseleler üçte iki, diğer kararlar ise basit oy çokluğu ile alınır.

Genel Kurulun, kurucu Antlaşması ile belirlenen görev ve yetkileri şunlardır (http://www.un.org):

Silahsızlanma ve silahların kontrolünü öngören düzenlemeler dâhil olmak üzere uluslararası barış ve güvenliğin korunmasına yönelik konuları ele almak ve tavsiye kararları vermek

Güvenlik Konseyi’nde ele alınan ihtilaflar ve konuları kapsamamak üzere Dünya barışı ile ilgili konularda oturumlar düzenlemek ve tavsiye kararları almak

19

Güvenlik Konseyi’nde ele alınan ihtilaflar ve konular hariç olmak üzere Antlaşma kapsamına giren konularda ve Birleşmiş Milletler organlarının görev ve yetkilerini kapsayan başlıklarda oturumlar düzenlemek ve tavsiye kararları almak

Uluslararası siyasi işbirliğini, uluslararası hukukun geliştirilmesi ve tedvini, herkesi kapsayan temel insan hak ve özgürlüklerinin hayata geçirilmesi ve ekonomik, toplumsal, kültürel, eğitim, sağlık alanlarında uluslararası işbirliği sağlanması için çalışmalara başlamak ve tavsiyede bulunmak

Kökeni her ne olursa olsun milletlerarasındaki dostça ilişkileri bozacak herhangi bir sorunun barışçıl yolla çözülmesi konusunda tavsiyede bulunmak

Güvenlik Konseyi ve diğer Birleşmiş Milletler organlarının vereceği raporları değerlendirmek

Güvenlik Konseyi’nin daimi olmayan üyelerini, Ekonomik ve Sosyal Konsey üyelerini ve Vesayet Konseyi’nin ek üyelerini (gerekli olması durumunda) seçmek; Güvenlik Konseyi ile birlikte Uluslararası Adalet Divanı Yargıçlarını seçmek ve Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi doğrultusunda Genel Sekreteri atamak.

3.1.2 Güvenlik Konseyi

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi bir yürütme organıdır. Üye ülkeler arasında güvenlik ve barışı korumakla görevli Konseyin beşi daimi, onu ise seçimle gelen 15 üyesi vardır. Bir konunun Güvenlik Konseyinin gündemine gelebilmesi için üye ülkelerin dokuzunun olumlu oyuna ihtiyaç vardır.

BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri Amerika Birleşik Devletleri, Rusya Federasyonu, Çin Halk Cumhuriyeti, Fransa ve İngiltere’dir (www.un.org). Geçici üyeler coğrafi dağılım gösterirler. İki Latin Amerika ülkesi, iki Batı Avrupa, bir Doğu Avrupa, beş Asya-Afrika ülkesi olmak üzere on ülkenin geçici üyeliğinin süresi iki yıldır. Geçici üyelikler için seçim Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yapılır. Bir

20

geçici üyenin yeninden seçilimi ancak bir dönem geçtikten sonra mümkün olabilmektedir:

BM’ye üye devletlerin hepsinin tek bir oya sahip olduğu Genel Kurul’da 2008 yılında yapılan oylamada Türkiye 151 oy alarak BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliğine seçilmiş ve 2009-2010 yıllarında bu görevde bulunmuştur. Konsey’de karar alabilmek için beş daimi üyeden hiçbirinin kararı veto etmemesi gerekmektedir. Bu da menfaatleri birbiriyle çelişen daimi üyelerin çoğunlukla birlikte hareket etmemesini beraberinde getirmektedir.

3.1.3. Ekonomik ve Sosyal Konsey

Ekonomik ve Sosyal Konseyin 54 üyesi vardır. Bu 54 ülke üç yıllığına seçilirler. Üyelerin seçimi Genel Kurul’da yapılır. Konsey’de üyelerin dağılımında coğrafya göz önünde bulundurulmaktadır. Üyelikler; 14 Afrika, 7 Asya, 6 Doğu Avrupa, 10 Latin Amerika ülkesi ve 13 Batı Avrupa ülkeleri ile diğer ülkelere ayrılmıştır. (http://www.un.org). Türkiye 2014 yılına kadar Konseyin üyesidir.

Ekonomik Sosyal Konsey’in görevleri şunlardır (http://www.unicankara.org.tr): Uluslararası ekonomik ve sosyal konuları ele almak ve Birleşmiş Milletler’e üye devletlere siyasi tavsiyelerde bulunacak ana forum niteliğini taşımak

Uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel, eğitim, sağlık ve ilgili konularda çalışmalar yapmak, rapor hazırlamak ve tavsiyede bulunmak

İnsan haklarına ve temel özgürlüklere saygı gösterilmesini sağlamak ve uygulamak

Ekonomik, sosyal ve ilgili alanlarda büyük uluslararası konferanslar hazırlamaya ve organize etmeye yardımcı olmak ve bu konferansların koordineli olarak takibini yapmak

21

Birleşmiş Milletler’e bağlı özel teşkilatların çalışmalarını yine onlara danışarak ve tavsiyede bulunarak ve Genel Kurul’a tavsiyelerde bulunarak koordine etmek.

3.1.4. Vesayet Konseyi

Vesayet Konseyi, yedi üye devletin yönetimindeki 11 bölgesel yönetimin denetimini sağlamak ve söz konusu bölgelerin kendi yönetimlerini kurmaları veya bağımsız olmalarını sağlamak amacıyla 1945 yılında kurulmuştur (www.unicankara.org.tr). Bu 11 bölge, 1994 yılına kadar bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Son bağımsızlığını ilan eden yer Amerika Birleşik Devletleri’nin denetiminden bu tarihte çıkan Palau’dur ( http://www.un.org). Bu bakımdan Konseyin fiilen görevi tamamlanmıştır. Artık Konsey gerektiği hallerde danışılacak bir merci haline indirgenmiştir.

3.1.5. Uluslararası Adalet Konseyi

Uluslararası Adalet Konseyi, BM’nin temel organlarından biridir. Haziran 1945’de kurulmuş ve Nisan 1946’da çalışmalarına başlamıştır. Konsey Hollanda’da (Lahey) yerleşiktir. Diğer ana organlardan farklı olarak New York’ta yer almayan tek BM birimidir. Konsey uluslararası hukuka uygun olarak devletler arasındaki anlaşmazlıkları gidermeye çalışmaktadır. Ayrıca Konsey, BM’nin organlarına ve özel teşkilatlarına danışmanlık hizmetinde de bulunmaktadır.

Uluslararası Adalet Konseyi’nin BM Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi tarafından 9 yıllığına seçilen 15 tane yargıcı vardır. Konsey’de resmi dil İngilizce ve Fransızcadır (http://www.icj-cij.org).

22 3.1.6. Genel Sekreterlik

Genel Sekreterlik, teşkilatın günlük işlerini yürüten ve dünyanın birçok ülkesinden memurlardan oluşur. BM Sekretaryası’nın başı BM Genel Sekreteridir. Genel Sekreter, beş yıllığına seçilir. Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi ve Genel Kurulun oylaması ile göreve gelir. Birleşmiş Milletler memurları, uluslararası memur statüsündedirler. Teşkilatta çalışan memurlar kendi ülkelerinden emir alamazlar. Sadece BM Genel Sekreterinin emrinde çalışmakla mükelleftirler. Genel Sekreter, personel alımında/seçilmesinde tek yetkilidir ve son onay mercidir (http://en.wikipedia.org).