TERAVİH NAMAZI

Ramazan ayında kılınan teravih namazının hükmü, kıraatinin miktarı, oturularak kılınıp kılınmayacağı ve kılmak için en uygun vaktin hangisi olduğuna dair konular ele alınmıştır.

2.19.1. Teravih Namazı

Ebu Yusuf’a göre kişinin teravih namazını evinde kılma imkânı varsa, camide kıldığı gibi evinde kılar. İmam Şafii’nin eski görüşüne göre de teravih namazının yalnız başına kılınması daha faziletlidir. Zira burada en üstün olan gizlilik vardır. İsa b. Eban’a (221/836) göre ise cemaatle kılmak daha efdal ve daha güzeldir.³⁷¹

Ebu Hanîfe’ye göre teravih namazını cemaatle kılmak daha faziletlidir ve sünnettir.372

Âlimlerin genelinde de meşhur olan ve Serahsî’ye göre de en doğru ve en güvenilir olan görüş Ebu Hanîfe ve eserinde özellikle zikrettiği İsa b. Eban’ın görüşüdür. Bu görüşe göre cemaatle teravih namazı kılmak daha faziletlidir.373

Serahsî’nin bu konu ile alakalı olarak Ebu Hanîfe, İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed’in görüşünü zikretmemesi, fakat Ebu Hanîfe ile aynı görüşe sahip olan İsa b. Eban’ı zikretmesi dikkat çekicidir.

371 Serahsî, el-Mebsût, 2/197.

372 İbn Kudâme, el-Muğnî Şerhu Muhtasaru’l-Hırakî, 2/605.

Serahsî tercihinin gerekçesi olarak Ebu Zerr (32/653) hadisini zikretmiştir. Buna göre ‘Rasulullah (sa.) Ramazan’ın bitmesine yedi gün kala çıkmış ve sahabilere gecenin üçte birini geçinceye kadar namaz kıldırmıştı. Ramazanın bitmesine altı gün kala mescide çıkmadı. Beş gün kala çıktı. Bize gece yarısınıa kadar namaz kıldırdı. Biz ‘ Ya Rasulallah, bize nafile kılmaya fırsat verse ya’ demiştik. O (sa.):

“Ayrılana kadar imamla namaz kılan kimseye Allah o gecenin sevabını yazar”374 buyurdu. Dört gün kala tekrar çıktı. Nerede ise sahur zamanıgeçene kadar bize namaz kıldırdı.”

Serahsî’ye göre teravih namazının camide cemaatle kılınması, sünnetin alâmetidir.

2.19.2. Teravih Namazında Kıraat Miktarı

Hanefî ve Hanbelilere göre her Ramazan ayında teravih namazında bir kez hatim yapmak sünnettir.375

Teravih namazında kıraat miktarı Hanefî âlimlerinin üzerinde ihtilaf ettiği bir konudur. Bazı âlimler hafif tutmak amacıyla akşam namazındaki kadar okunur demişlerdir. Onlara göre nafile namazların farz namazlara göre daha hafif olması güzeldir. Bazıları ise her rekâtta 20-30 ayet okunur demişlerdir. Delil olarak da Hz. Ömer’in (ra.) üç imamı çağırdığı ve birine her rekâtta 30, birine her rekâtta 25 ve birine de her rekâtta 20 ayet okunmasını emrettiği rivayeti alırlar. Hasan b. Ziyad kanalı ile gelen Ebu Hanîfe’nin görüşüne göre her rekâtta on ayet veya ona yakın okunur.³⁷⁶

Serahsî’ye göre en güzeli Ebu Hanîfe’nin görüşüdür. Teravih namazında sünnet olan bir kez hatim yapmak olduğu için Ebu Hanîfe’nin bu görüşü de sünneti uygulamayı mümkün kılmaktadır.377

Serahsî teravih namazının hatimle kılınmasının sünnet olduğunu belirtmiş ve Ebu Hanîfe’nin görüşü ile bu sünnetin yerine getireleceğini ifade etmiştir. Zira ayın 374 Tirmizî, “Savm” 81; Ebû Davud, “Şehr-i Ramazan”, 2; Nesaî, “Sehv”, 103.

375 Halebî, Mecmâu’l-Enhûr, 1/203; Cezirî, Kitabü’l-Fıkhu ‘Ale’l-Mezahibi’l-Erba’a, 1/311.

376 Serahsî, el-Mebsût, 2/198-199; Kâsânî, Bedâiu’s-Sanaî, 1/289.

tamamında teravih namazının rekâtlarının sayısı altı yüzdür. Kur’ân ayetleri de altı bin ayetten fazladır. Her rekâtta on ayet okununca, teravih namazları boyunca birhatim gerçekleşmiş olmaktadır. Ebu Hanîfe’nin bu görüşü cemaati zora sokmadan sünnetin uygulanabileceği bir görüştür.

Kâsânî Hz. Ömer’in (ra.) uygulamasını hayır kapısı olarak nitelendirmiş ve bu şekilde bir Ramazan ayında iki veya üç kere hatim yapılabilir, demiştir.378

Hz. Peygamber (sa.) döneminde oldukça uzun kılınan teravih namazları günümüzde zorluğu ortadan kaldırmak ve insanları cemaatten uzaklaştırmamak amacıyla kısaltılmıştır. Burada imam kendi cemaatinin durumunu ve rağbetini gözetmek zorundadır. Cemaati çoğaltmak, kıraati uzun tutmaktan daha faziletlidir.379

Müteahhirûn âlimlerin fetvasına göre üç kısa ayetin okunması yeterlidir. Hasan b. Ziyad’ın Ebu Hanîfe’den böyle bir rivayeti mevcuttur ve bunun da hasen(güzel/iyi) olduğu zikredilmiştir.380

2.19.3. Oturarak Teravih Namazı Kılmak

Özürsüz olarak oturarak teravih namazı kılmayı sabah namazının sünnetine kıyas eden bazı âlimlere381 göre bu caiz değildir. Bu âlimler Hasan b. Ziyad’ın Ebu Hanîfe’den rivayet ettiği, sabah namazının sünnetini özürsüz olarak oturarak kılınamayacağı, kılınması halinde de sabah namazının sünneti yerine geçmeyeceği görüşüne dayanmaktadırlar. Onlara göre teravih namazı sabah namazının sünneti gibidir. Serahsî’ye göre ise doğru olan bu namazın geçerli olmasıdır. Zira sabah namazı ile teravih namazı kuvvet bakımından eşit değildir; sabah namazı daha kuvvetlidir. Böyle olmakla birlikte teravih namazının özürsüz olarak oturarak kılınması sünnete ve selefi salihinin uygulamasına aykırı olduğu için hoş değildir.382

378 Kâsânî, Bedâiu’s-Sanaî, 1/289.

379 Kâsânî, Bedâiu’s-Sanaî, 1/289; Halebî, Mecmâu’l-Enhûr, 1/204.

380 Halebî, Mecmau’l-Enhur, 1/204.

381 Mebsût, Fetâvâyi Hindiyye, Reddü’l-Muhtâr ve Mecmâu’l-Enhûr isimli eserlerde yalnızca ‘bazı âlimler’ kaydı geçmekte olup isim zikredilmemiştir. Hidâye’de teravih konusu işlenmiş, fakat bu yönüyle ele alınmamış görünmektedir.

Serahsî, tercihinin gerekçesi olarak kuvvetler arasındaki farka değinmiştir. Buna göre kuvvetlilik derecesi bakımından sabah namazının sünneti ile teravih namazı bir değildir. Bu farkın neticesinde sabah namazının sünneti, kuvvet bakımından teravih namazından daha üstündür. Dolayısı ile özürsüz olarak oturarak kılınan teravih namazı namaz kabul etmiş, fakat hoş görmemiştir.

2.19.4. Teravih Namazının Kılınacağı En Uygun Zaman Dilimi

Teravih namazının gece yarısından sonraya kalması hususunda ihtilaf vardır: Hanefî âlimlerinden bazılarına383 göre bu mekruhtur. Zira teravih yatsı namazına tabiidir. Serahsî’ye göre ise bu mekruh değildir. Zira teravih namazı, gece namazıdır. Bu yüzden en faziletli olan gece namazını dikkate alarak teravih namazını gecenin sonunda kılınmasıdır.384