Temyiz Kanun Yolunda Ön İnceleme

Temyiz, bölge adliye mahkemelerince verilen ve belli bir miktarı aşan nihai kararlar ile hakem kararlarının iptali talebi üzerine verilen kararlara karşı gidilebilen

       461 _{HMK m:352 gerekçesinden.}

462 _{Pekcanıtez/Atalay/Özekes, 2014, s.521.} 463 _{Karahacıoğlu/Parlar, s.1463.}

ve inceleme yeri Yargıtay olan olağan kanun yollarından biridir465_.

Temyiz yolu açık olan kararlar hakkında Yargıtay, yalnız hukuka uygunluk açısından inceleme yapar. Diğer bir ifade ile temyiz mercii olan Yargıtay, bölge adliye mahkemeleri gibi bir vakıa, tahkikat ve yeniden yargılama mahkemesi değildir. Temyiz kanun yolunda, yargılaması yapılan davada vakıaların usulüne uygun olarak incelenip incelenmediği, kanunun ve hukukun doğru uygulanıp uygulanmadığının denetimi yapılır466_.

Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinden verilen temyiz yolu açık nihai kararlar ile ilk derece mahkemelerince hakem kararlarının iptali talebi üzerine verilen kararlara karşı temyiz yoluna başvurulabilir (m.361/1). Ayrıca ilk derece mahkemelerinin ve bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin kesin olarak verdikleri kararlarla, istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlara karşı, yürürlükteki hukuka aykırı bulunduğu ileri sürülerek Adalet Bakanlığı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından kanun yararına temyiz yoluna başvurulur (m.363)467_.

Temyiz kanun yoluna başvurulması için başvuran tarafın hukuki menfaatinin bulunması gerekmektedir. Aleyhine karar verilen taraf ile davada haklı çıkmış olsa bile hukuki yararı bulunmak şartıyla diğer taraf da temyiz yoluna başvurabilir.

Genel olarak temyiz kanun yoluna başvuru sebebi, istinaf mahkemesi tarafından verilen nihai kararın usul ve esas yönünden kanunlara ve hukuka uygun olmamasıdır. HMK’da temyiz kanun yoluna başvuru sebeplerini tek tek gösteren açık bir hüküm bulunmamaktadır468_.

Temyiz kanun yoluna başvuru süresi temyize tabi kararın tebliğinden itibaren

465 _{Kuru/Arslan/Yılmaz, Usûl, s.595; Karslı, s.733.} 466 _{Kuru/Arslan/Yılmaz, Usûl, s.595.}

467 _{HMK’nın 363.maddesi uyarınca Adalet Bakanlığı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından kanun} yararına temyiz yoluna başvurulması durumunda yapılan temyiz incelmesi sonucu temyiz talebi Yargıtay’ca uygun görüldüğü takdirde, karar kanun yararına bozulur. Ancak bu bozma, kararın hukuki sonuçlarını ortadan kaldırmaz. Kanun yararına bozma kararının bir örneği Adalet Bakanlığına gönderilir ve Bakanlıkça Resmî Gazetede yayımlanır.

468 _{Ancak HMK’nın 371.maddesinde bozma sebepleri sayılmıştır. Buradan hareketle madde sayılan sebepleri} temyiz sebepleri olarak değerlendirebiliriz. Bunlar;

a) Hukukun veya taraflar arasındaki sözleşmenin yanlış uygulanmış olması, b) Dava şartlarına aykırılık bulunması,

c) Taraflardan birinin davasını ispat için dayandığı delillerin kanuni bir sebep olmaksızın kabul edilmemesi, ç) Karara etki eden yargılama hatası veya eksiklikleri bulunması

bir aydır (m.361). Bu süre, temyiz kanun yolu açık kararın taraflara usulüne uygun olarak tebliğinden itibaren başlar

Temyiz kanun yoluna başvuru, kararı veren istinaf mahkemesi hukuk dairesine veya Yargıtay’ın bozması üzerine hüküm veren ilk derece mahkemesine ya da temyiz edenin bulunduğu yer ilk derece mahkemesine veya bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine bir dilekçe verilmesi ile olur (m.365/1).

Temyiz dilekçesi kararı veren mahkemeye verildikten sonra, mahkeme HMK’nın 366.maddenin atfıyla 346.madde gereği temyiz dilekçesinin, kanuni süre içinde verilip verilmediğini ve temyiz yoluna başvurulan kararın kesin bir karar olup olmadığını inceleyecektir. Eğer kanuni süre geçtikten sonra temyiz dilekçesi verilmiş ise veya kesin olan bir karar karşı temyiz yoluna başvurulmuş ise kararı veren mahkeme temyiz dilekçesinin reddine karar verir ve bu red kararını temyiz gideri için yatırılan masraftan karşılayarak temyiz yoluna başvuran tarafa tebliğ eder. Bu temyiz dilekçesinin reddi kararına karşı temyiz yolu açıktır. Bu karara karşı tebliği tarihinden itibaren bir hafta içinde temyiz yoluna başvurulabilir. Temyiz yoluna başvurulduğu ve gerekli giderler de yatırıldığı takdirde dosya, kararı veren mahkemece ilgili Yargıtay Dairesine gönderilir. Yargıtay temyiz dilekçesinin reddi kararını yerinde görmezse, ilk temyiz dilekçesine göre gerekli incelemeyi yapar.

Gerek dosya üzerinden yapılan gerekse duruşmalı olarak yapılan temyiz incelemesi sonrası Yargıtay önündeki iş ve davaya ilişkin üç çeşit karar verebilir. İncelenen karar ya onanır ya bozulur ya da düzeltilerek onanır.

4.2.2.2. Temyizde Ön İnceleme

Temyiz kanun yolunda ön incelemeye ilişkin kanunda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak HMK’nın 366.maddesi gereğince, istinafta ön incelemeyi düzenleyen 352.maddenin temyizde de kıyas yoluyla uygulanacaktır469_{. Bu nedenle} temyiz incelemesi için dosyanın gönderildiği Yargıtay ilgili hukuk dairesi dosya üzerinde ön inceleme yapacaktır.

Temyiz başvurusu üzerine kararı veren bölge adliye mahkemesi veya ilk derece mahkemesi yukarıda belirtilen işlemleri yaptıktan sonra dosyayı Yargıtay

ilgili dairesine gönderir. Yargıtay ilgili dairesi dosya üzerinde bir ön inceleme yapar. HMK’nın 366.maddesinin atıf yaptığı 352.maddesinden yola çıkarak, temyizdeki ön incelemede,

1-Temyiz incelemesinin başka bir dairece yapılmasının gerekip gerekmediği, 2-Kararın kesin olup olmadığı,

3-Temyiz başvurusunun süresi içince yapılıp yapılmadığı, 4-Başvuru şartlarının yerine getirilip getirilmediği,

detaylı olarak incelenecektir.

Ön incelemede temyiz incelemesinin, iş bölümüne göre başka bir dairece yapılmasının gerektiği tespit edilirse, Yargıtay ilgili hukuk dairesi gönderme kararı vererek, dosyayı dava konusuna göre temyiz incelemesini yapacak Yargıtay ilgili hukuk dairesine gönderir. Bu dairece temyiz kanun yolu incelemesine devam olunur.

Ön incelemede, temyiz kanun yoluna başvurulan kararın, kesin (temyizi kabil olmayan) bir karar olduğu anlaşılırsa, Yargıtay hukuk dairesi temyiz başvurusunun reddine karar vererek, dosyayı bölge adliye mahkemesine geri gönderir.

Yargıtay ilgili hukuk dairesince yapılacak ön incelemede, temyiz kanun yoluna başvurunun süresi içinde yapılıp yapılmadığı da araştırılacaktır. Temyiz başvurusunun süresi içinde yapıldığı tespit edilirse temyiz incelemesine devam edilecektir. Başvuru süresi içinde yapılmamış ise dosya Yargıtay ilgili hukuk dairesine gelmeden önce bölge adliye mahkemesi HMK’nın 366.maddesinin atfıyla uygulanacak 346.maddesi gereğince temyiz dilekçesinin reddine karar vermelidir. Ancak, bölge adliye mahkemesinde bu husus gözden kaçırılmış ve dosyayı Yargıtay’a göndermiş ise Yargıtay ilgili hukuk dairesince yapılacak ön incelemede başvurunun yasal süre geçtikten sonra yapıldığı anlaşılırsa yine temyiz başvurusunun reddine karar verilerek, dosya ilgili bölge adliye mahkemesine geri gönderilir.

Temyiz başvuru şartlarının yerine getirilip getirilmediği ön incelemede araştırılacaktır. Başvuru şartlarının yerine getirilmemiş olduğu tespit edildiğinde Yargıtay ilgili hukuk dairesi temyiz başvurusunun reddine karar vererek dosyayı ilgili ilk derece mahkemesine geri gönderir.

belirtildiği 352.maddesinde başvuru sebeplerinin veya gerekçesinin hiç gösterilmediği tespit edilen dosyalar hakkında öncelikle karar verileceği belirtilmiş ise de istinaftan farklı olarak temyiz mercii, tarafların ileri sürdükleri temyiz sebepleriyle bağlı olmayıp, kanunun açık hükmüne aykırı gördüğü diğer hususları da inceleyebilir. Bu nedenle temyiz ön incelemesinde başvuru sebeplerinin veya gerekçesinin gösterilip gösterilmediğinin araştırmasına gerek bulunmamaktadır.

4.2.3. Yargılamanın İadesi Kanun Yolunda Ön İnceleme