Medeni Hukuk Yargılamasında Kanun Yolları

6100 sayılı HMK yürürlüğe girmeden (01/10/2011 tarihinden) önce uygulanan 1086 sayılı HUMK’da Temyiz, Karar Düzeltme ve Yargılamanın İadesi olarak üç çeşit kanun yolu düzenlenmişti. Temyiz ve Karar Düzeltme Olağan Kanun Yolu, Yargılamanın İadesi ise olağan üstü kanun yoludur.

438 _{20/07/2016 tarihinde faaliyete geçen Bölge Adliye Mahkemeleri ve yargı çevreleri;}

1-)Antalya Bölge Adliye Mahkemesi; Afyonkarahisar, Antalya, Burdur, Denizli, Isparta, Mersin illeri, 2-)Ankara Bölge Adliye Mahkemesi; Ankara, Aksaray, Bartın, Bolu, Çankırı, Düzce, Eskişehir, Kırıkkale, Karaman, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Kırşehir, Konya, Nevşehir, Niğde, Sivas, Yozgat, Zonguldak illeri, 3-) Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi; Ağrı, Ardahan, Artvin, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Hakkâri, Iğdır, Kars, Muş, Tunceli, Van illeri,

4-)Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi; Adana, Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Mardin, Osmaniye, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak illeri,

5-)İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi; Bilecik, Bursa, Edirne, İstanbul, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova illeri,

6-)İzmir Bölge Adliye Mahkemesi; Aydın, Balıkesir, Çanakkale, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak illeri, 7-)Samsun Bölge Adliye Mahkemesi; Amasya, Çorum, Giresun, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon illeri,

1086 sayılı HUMK’nın bir kısım maddelerini değiştiren 26/09/2004 tarihinde kabul edilen ve 01/04/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5236 sayılı kanunun 15.maddesi ile HUMK’nun Üçüncü Bap başlığı "Kanun Yolları", Birinci Fasıl başlığı "İstinaf" olarak değiştirilmiş ve Kanuna 426/A ilâ 426/U maddeleri eklenmişti. Aynı şekilde 5236 sayılı kanunun 16.maddesi ile HUMK’nun 426/U maddesinden sonra gelmek üzere "İkinci Fasıl Temyiz" başlığı eklenmiş ve HUMK’nun 427 ilâ 439 uncu maddeleri yeniden düzenlenmişti. Yine 5236 sayılı Kanunun 20.maddesi ile aralarında olağanüstü kanun yollarından Karar Düzeltmeyi düzenleyen HUMK’nun 440 ilâ 444 üncü maddeleri yürürlükten kaldırılmıştı.

6100 sayılı HMK 01/10/2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. HMK’da olağan kanun yolu olarak Sekizinci Kısımda 341 ila 360.maddeleri arasında “İstinaf”, 361 ila 373.maddeler arasında “Temyiz” düzenlenmiştir. Olağanüstü kanun yolu olarak ta 374 ila 381.maddeler arasında “Yargılamanın İadesi” düzenlenmiştir. Ancak HMK’nın yürürlüğe girdiği tarih itibari ile Bölge Adliye Mahkemeleri kurulmadığından HMK’da düzenlenen kanun yolları hükümleri fiilen uygulama alanı bulamadığından geçici madde eklenerek, bölge adliye mahkemelerinin Resmî Gazete’de ilan edilecek göreve başlama (20/07/2016) tarihine kadar, 1086 sayılı Kanunun temyize ilişkin yürürlükteki hükümlerinin uygulanmasına devam olunmuştur (Geçici 3.madde). Ayrıca yine bölge adliye mahkemelerinin göreve başlama tarihinden önce aleyhine temyiz yoluna başvurulmuş olan kararlar hakkında da, kesinleşinceye kadar 1086 sayılı HUMK’nun 5236 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 454 üncü madde hükümlerinin uygulanmasına devam olunmuştur. Ancak istinaf mahkemelerinin görevine başlama tarihine kadar yargılamanın iadesi kanun yoluna ilişkin 1086 sayılı HUMK hükümlerinin mi, yoksa yeni HMK hükümlerinin uygulanacağı hususlarında doktrinde farklı görüşler mevcuttu. Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz, HMK’nın geçici 3.maddesinde kanun yollarında uygulanacak kurallarla ilgili bir hüküm getirildiğini ve aynı maddenin 2.fıkrasında, bölge adliye mahkemelerinin görevlerine başlama tarihinden önce aleyhine temyiz yoluna başvurulmuş kararlar hakkında, kesinleşinceye kadar, 1086 sayılı HUMK’nın 5236 sayılı kanunla yapılan değişiklikten önceki 427 ila 454.madde hükümlerinin uygulanmasına devam olunacağını, bu hükümlerin içerisinde hem temyize, hem karar düzeltmeye hem de yargılamanın iadesine ilişkin hükümlerin yer aldığına göre, HUMK’nın kanun yollarına ilişkin hükümlerin, HMK

hükümlerine göre temyiz yoluna başvurulmuş bulunan kararlar bakımında şeklen kesinleşinceye kadar uygulanacağını belirtmekteydiler439_{. Kuru ise, HMK’nın geçici} 3.maddesinin 2.fıkrasında yer alan “… göreve başlama tarihinden önce aleyhine

temyiz yoluna başvurulan kararlar hakkında kesinleşinceye kadar HUMK’nun 427 ila 454 üncü maddelerinin uygulanmasına devam olunur…” hükmündeki ‘454 üncü

madde’ deyiminin açık bir maddi hata olduğunu, çünkü HMK’nın 445 ila 454.madde hükümlerinin temyiz ile bir ilgisinin olmadığını, bu hükümlerin yargılamanın iadesi ile ilgili olduğunu ve HMK’nın 450.maddesi gereği 01/10/2011 tarihinde yürürlükten kaldırıldığını, yargılamanın iadesi kanun yolu ile ilgili HMK’nın 374 ila 381.madde hükümlerinin yürürlüğe girdiğini ifade etmekteydi440_.

Ancak HMK’nın geçici 3.maddesinin 2.fıkrasında yeni bir değişiklik yapılmıştır. Bu düzenleme ile 6100 sayılı HMK’nın geçici 3. maddesinin 2. fıkrasında yer alan “aleyhine temyiz yoluna başvurulmuş olan” ibaresi “verilen” şeklinde değiştirilmiş ve fıkraya “Bu kararlara ilişkin dosyalar bölge adliye

mahkemelerine gönderilemez” cümle eklenmiştir441_{. Bu düzenleme ile istinaf} mahkemelerinin faaliyete geçtiği tarihten (20/07/2016) sonra uygulamada yaşanabilecek karışıklıkların önlenmesi, kararın tabi olacağı kanun yolunun tespitinde kanun yolu müracaat tarihinin değil karar tarihinin esas alınması ve istinaf mahkemelerinin faaliyete geçmesinden önce verilen kararlara ilişkin dosyaların Yargıtay tarafından istinaf mahkemelerine gönderilmemesi amaçlanmaktadır. Böylece istinaf mahkemelerinin faaliyete geçtiği tarihten (20/07/2016) önce verilen kararlar hakkında istinaf kanun yolu uygulanmayacak olup, bu kararlar hakkında, kesinleşinceye kadar 1086 sayılı HUMK’nın 26/9/2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 454 üncü madde hükümlerinin uygulanmasına devam olunacaktır. Bu dosyalar Yargıtay tarafından istinaf mahkemelerine gönderilemeyecektir. Görüldüğü üzere geçici 3.maddenin

439 _{Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz, s.64, 584, 615,674.} 440 _{Kuru, Medeni Usûl, s.602.}

441 _{Söz konusu değişiklik TBMM tarafından 01/07/2016 tarihinde kabul edilen 6723 sayılı Danıştay Kanunu İle} Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 34.maddesi ile yapılmıştır. Madde aynen;

MADDE 34- 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “aleyhine temyiz yoluna başvurulmuş olan” ibaresi “verilen” şeklinde değiştirilmiş ve fıkraya aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Bu kararlara ilişkin dosyalar bölge adliye mahkemelerine gönderilemez.” şeklinde olup, yayım tarihi itibari ile yürürlüğe girecektir.

TBMM tarafından 01/07/2016 tarihinde kabul edilen 6723 sayılı Danıştay Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, TBMM tarafından 13/07/2016 tarihinde Cumhurbaşkanlığına gönderilmiş Cumhurbaşkanlığı tarafından 23/07/2016 tarihinde onaylanarak, Resmi Gazetenin 23/07/2016 tarih ve Mükerrer 29779 sayısında yayımlanmıştır.

2.fıkrasının bazı kısımlarında değişiklik yapılmasına rağmen “454 üncü madde” deyimine ilişkin bir değişiklik yapılmamıştır.

Bölge adliye mahkemeleri 20/07/2016 tarihinde göreve başladıklarından bundan sonra istinaf, temyiz ve yargılamanın iadesi, 6100 sayılı HMK’daki hükümler çerçevesinde kanun yolları olarak uygulama alanı bulacaktır.

Bölge adliye mahkemelerinin göreve başladıkları için bu çalışmada 6100 sayılı HMK’da yer alan kanun yolları hakkında genel bir bilgi verildikten sonra kanun yollarındaki ön inceleme konusu incelenecektir.