BULGULAR VE YORUM
OKUL TÜRÜ
1. Temanın OluĢturduğu Kodlar
Öğrenci türü
ETÖ EOÖ KOÖ Toplam
n % n % n % n % 4 .K a te g o ri: Yenilenebili r ka y na kla r ın Düny a için ö nemi nedir?
1.Yenilenebilir kaynakların önemini bilmiyorum.
- - 1 %5,9 1 %5,9
2.Yenilenebilir kaynaklar tükenmiyorlar.
2 %11,8 1 %5,9 - 3 %17,6 3.Yenilenebilir kaynaklar çevreye
zarar vermiyor, çevreyi kirletmiyorlar.
2 %11,8 4 %23,5 4 %23,5 10 %58,8
4.Yenilenemez kaynaklar çevreyi kirletir, zarar verir.
1 %5,9 2 %11,8 3 %17,8 6 %35,3
5. Yenilenebilir kaynak kullanırsak CO2 ve CO salınımı azalır.
- 1 %5,9 - 1 %5,9
6. Yenilenemez kaynaklar tükenir. - 1 %5,9 1 %5,9 2 %11,8 7.Yenilenebilir kaynaklar geri
dönüĢüm gibi doğanın bize kazandırdığı kaynaklardır.
2 %11,8 - - 2 %11,8
8.Yenilenebilir kaynaklar ekonomik açıdan daha avantajlıdır.
- 1 %5,9 - 1 %5,9
9. Geri dönüĢüme katkı sağlar. - - 1 %5,9 1 %5,9 10.Küresel ısınmayı engeller. - - 1 %5,9 1 %5,9 11.Rüzgar yenilenebilir kaynaktır. 5 %29,4 4 %23,5 4 %23,5 13 %76,5 12.GüneĢ enerjisi yenilenebilir
kaynaktır.
5 %29,4 4 %23,5 2 %11,8 11 %64,7
13.Jeotermal yenilenebilir kaynaktır. 1 %5,9 - - 1 %5,9 14.Hidroelektrik santraller
yenilenebilir kaynaktır.
2 %11,8 - 3 %17,6 5 %29,4 15.Biyokütle yenilenebilir kaynaktır. 1 %5,9 - 1 %5,9 2 %17,6 16.Dalga enerjisi yenilenebilir
kaynaktır.
1 %5,9 - - 1 %5,9
17.Yel değirmenleri yenilenebilir kaynaktır.
1 %5.9 - 1 %5.9 2 %11.8 18.Su değirmenleri yenilenebilir
kaynaktır.
- 1 %5.9 - 1 %5.9
68
seçeneklere bakıldığında da üç öğrenci türü arasında çok açık fark yaratan herhangi bir seçenek olmadığı gözüküyor. Sadece 2 KOÖ (% 11,8) yenilenebilir kaynak bilmediklerini söylemiĢtir. Ayrıca yine 1 KOÖ (% 5,9) yenilenebilir kaynakların önemini bilmediğini ifade etmiĢtir. EOÖ ve ETÖ öğrencileri arasından hiç yorum yapmayan çıkmamıĢtır. Buradan çıkarabileceğimiz genel sonuç ise yenilenebilir kaynaklar hem Eko-Okulda hem Klasik Okulda öğrenciler tarafından orta düzeyde öğrenilmiĢtir.
Tablo 24.'' Çevre Eğitimi Kapsamında Okulda Yapılan Etkinlikler Nelerdir?''Sorusuna Öğrencilerin Verdiği Cevaplara ĠliĢkin Bulgular
2. Temanın OluĢturduğu Kodlar
Öğrenci türü
ETÖ EOÖ KOÖ Toplam
n % n % n % n % 1. K at eg ori: Çev re E ğit imi K aps amın da O ku lda Ya pıl a n E tkin likl er
1.Okul bahçesine çiçek dikildi 1 %5,9 - - 1 %5,9 2.Geri dönüĢüm kutuları koyuluyor 1 %5,9 - - 1 %5,9 3.Atık malzemelerden bilgi verici
panolar hazırlıyoruz
1 %5,9 - - 1 %5,9
4.Eko-Tim panosu hazırlandı 1 %5,9 - - 1 %5,9 5.5.,6.,7. sınıflar atıklardan hayallerinde
ki resimleri yaptı
1 %5,9 - - 1 %5,9
6.Ülke dıĢına Eko-Okul görüĢmeleri için gidildi.
1 %5,9 - - 1 %5,9
7.Mamak geri dönüĢüm çöplüğüne gidip bilgi toplandı.
3 %17,6 - - 3 %17,6
8.Eko-Tim yelekleri giyilerek okul içinde bilgilendirici sloganlar atıldı
1 %5,9 - - 1 %5,9
9.Mavi kapak toplandı 2 %11,8 2 %11,8 - 4 %23,5 10.Okulda geri dönüĢüm faaliyetleri
etkili Ģekilde uygulanıyor
3 %17,8 4 %23,5 1 %5,9 8 %47,1
11.Okulda herhangi bir etkinlik yapılmadı.
- - 3 %17,6 3 %17,6 12.Eskiden okul bahçesine ağaç dikme
etkinliği yapıldı.
- - 3 %17,6 3 %17,6 13.Ağaç dikme etkinlikleri ve orman
gezleri var ancak Eko-Timdeki öğrenciler gidiyor
- 1 %5,9 - 1 %5,9
14.Okulda etkinlikler var ancak ben katılmadım
- 1 %5,9 - 1 %5,9
15.Geri dönüĢüm aktif uygulanmıyor 1 %5,9 1 %5,9 3 %17,6 5 %29,4 16.Su ve elektrik israfını önlemek için
yazılar asıldı
1 %5,9 - - %5,9
69 Tablo 24. Devamı.
Bu tabloda verilen ikinci temanın konusu okulda yapılan etkinlikler hakkındadır. Öğrencilere okullarında ne gibi çevresel etkinlikler düzenlendiği sorulmuĢtur. Eko- Okullarda okuyan öğrenciler çeĢitli etkinliklerden bahsetmiĢtir. Klasik-Okul öğrencilerinin açıklamalarında ise bu okullar da çevre ile ilgili etkinlik yapılmadığı görülmektedir. Çoğunluğunu Eko-Okul öğrencilerinin oluĢturduğu % 47,1'lik öğrenci yüzdesi geri dönüĢüm faaliyetlerinin okullarında etkili Ģekilde uygulandığını iddia etmiĢtir. Büyük çoğunluğunu Klasik-Okul öğrencilerinin oluĢturduğu % 29,4 oranında öğrenci ise geri dönüĢümün aktif uygulanmadığını ifade etmiĢtir. Tamamını Eko-Okul öğrencilerinin oluĢturduğu % 35,3 oranında bir grup "ağaç dikme etkinliği"nin okullarında ara sıra yapıldığını söylemiĢtir. Bunların çoğunluğunu (% 29,4) ETÖ oluĢturmaktadır. EOÖ olan biri (%5,9) bunu "ağaç dikme etkinlikleri ve orman gezleri var ancak Eko-Timdeki öğrenciler gidiyor" diyerek belirtmiĢtir. Bir baĢka EOÖ (% 5,9) ise ile"Okulda etkinlikler var ancak ben katılmadım" demiĢtir. Eko-Okul öğrencilerinin oluĢturduğu ve Klasik-Okul öğrencisi bulunmayan öğrencilerin % 23,5'i "doğa gezilerine gidildiğini" ve % 23,5'i "mavi kapak toplandığını" söylemiĢtir.
Burada göze çarpan KOÖ'nin genellikle olumsuz cevaplar vermeleridir. Örneğin; her birinin yüzdesi % 17,6 olan maddelerden "okulda herhangi bir etkinlik yapılmadı", "eskiden okul bahçesine ağaç dikme etkinliği yapıldı" ve "geri dönüĢüm aktif uygulanmıyor" gibi ifadeleri sadece KOÖ söylemiĢtir. Klasik-Okullarda ağaçlarla ilgili hiçbir faaliyet olmadığını öğrenciler beyan etmiĢtir. Eskiden okul bahçesine ağaç dikme
1. K at eg ori: Çev re E ğit imi K aps amın da O ku lda Ya pıl an E tki nli kler
18.Doğa gezilerine gidildi. 3 %17,6 1 %5,9 - 4 %23,5 19.Çevre gününde öğretmenimizle
çevre ile ilgili sunum yapıyoruz.
1 %5,9 - - 1 %5,9
20.Geri dönüĢüm çöplerini hizmetliler aynı poĢetlere koyup atıyorlar
1 %5,9 - - 1 %5,9
21.Okul bahçesindeki çöpleri topladık 2 %11,8 - - 2 %11,8 22.Çevre konulu münazaralar yapıldı 1 %5,9 1 %5,9 - 2 %11,8 23.Çevre konulu yarıĢmalar yapıldı 1 %5,9 - - 1 %5,9 24.Hayvanların korunması ile ilgili
pano hazırlandı
1 %5,9 1 %5,9 - 2 %11,8 25.Hayvan barınakları ziyaret edildi - - 2 %11,8 - 2 %11,8
26.Pil toplandı 2 %11,8 - - 2 %11,8
70
etkinliği yapıldığını söyleyenler Mehmet Sündüs Ġçli Ortaokulu öğrencileridir. Ancak bu ağaç dikme etkinliğinin bir defaya mahsus yeni açılan okulun bahçesini yeĢillendirmek için yapıldığını belirtmiĢlerdir. Yıllar önce olmasına rağmen öğrenciler bu etkinlikten bahsetmiĢlerdir. Buradan da öğrencileri doğayla karĢılaĢtırarak olumlu yaĢantılar yoluyla çevreye yönelik olumlu tutum kazandırmak gerektiği sonucu çıkarılmıĢtır. Öğrencilere çevre sorunlarının ne kadar kötü ve çevrenin ne kadar kirli olduğunu anlatmak yerine doğa sevgisini aĢılamak gerekmektedir. KOÖ' den sadece bir kiĢi (% 5,9) olumlu bir ifade kullanmıĢ ve "okulda geri dönüĢümün aktif uygulandığını" söylemiĢtir. Bu öğrenci yorumunu yaparken sınıflara konulan geri dönüĢüm kutuları olduğunu söylemiĢtir. Bunların dıĢında kalan tüm çevre faaliyetleri EOÖ ve ETÖ tarafından söylenmiĢtir. Bunlar arasında Mamak geri dönüĢüm çöplüğüne gidilmesi, okul bahçesindeki çöplerin toplanması, çevre konulu münazaralar yapılması, okul bahçesine çiçek dikilmesi, geri dönüĢüm kutuları koyulması, atık malzemelerden bilgi verici panolar hazırlanması, Eko- Tim panosu hazırlanması, 5., 6., 7. sınıf öğrencileri atıklardan hayallerinde ki resimleri yapmaları, ülke dıĢına Eko-Okul görüĢmeleri için gidilmesi, Eko-Tim yelekleri giyilerek okul içinde bilgilendirici sloganlar atılması, çevre gününde öğretmenlerle çevre ile ilgili sunum yapılması gibi etkinlikler vardır.
Bu sonuçlar doğrultusunda her iki okul türünde de uygulanan ortak etkinliğin geri dönüĢüm faaliyetleri olduğu sonucuna varılmıĢtır. Hem Klasik-Okulda hem de Eko-Okulda geri dönüĢümün etkili uygulanmadığını düĢünenler vardır. Bunun dıĢında kalan ve öğrencilere doğa ve hayvan sevgisini kazandırmaya yönelik etkinliklerin Eko-Okullar tarafından gerçekleĢtirildiği sonucuna varılmıĢtır. Bununla birlikte ağaç dikme ve orman gezileri gibi etkinlikler çeĢitli sınırlılıklardan dolayı genellikle Eko-Timde görevli öğrencilerin katılımıyla sınırlı kalmıĢtır. Eko-Okullarda çevre konulu faaliyetlerin daha yaygın ve disiplinli bir Ģekilde yürütüldüğü görülmektedir. Öğretmenlerin ve okul yönetiminin iĢbirliği içerisinde bu faaliyetleri sahiplenmesi sonucunda öğrenciler çevreye daha duyarlı hale getirilmiĢtir. Burada belirtilen etkinlikler ders dıĢı etkinlikleri de kapsamaktadır. Klasik-Okullarda ise çevre konuları sadece ders sırasında düz anlatım yoluyla öğrenciye verilmeye çalıĢılmaktadır.
71
Tablo 25. ''Çevre Eğitimi Ġçin Okulda Yapılmasını Ġstediğiniz Etkinlikler Nelerdir?'' Sorusuna Öğrencilerin Verdiği Cevaplara ĠliĢkin Bulgular
2. Temanın OluĢturduğu Kodlar
Öğrenci türü
ETÖ EOÖ KOÖ Toplam
n % n % n % n % 2. K at eg ori: Ö ğre ncilerin y apıl ma sı nı is ted iğ i e tkin lik ler nelerdir?
1.DüĢüncelerimizi söylediğimizde zaten uygulanıyor /okul gereğini yapıyor/ çevre eğitimi yeterli
2 11.8 2 %11.8 - 4 %23.5
2.Geri dönüĢüm kutları konulabilir - - 1 %5.9 1 %5.9 3.En çok çöp toplayana hediye
verilebilir
- - 2 %11.8 2 %11.8
4.Etkinlikler yapılsa iyi olur - - 2 %11.8 2 %11.8
5.Seminer verilebilir - - 3 %17.6 3 %17.6
6.Çevre gezileri düzenlenebilir - - 1 %5.9 1 %5.9 7.Yeterli uygulama var ama Eko-Tim
dıĢındaki öğrenciler katılamıyor
1 %5.9 - - 1 %5.9
8.Rehberlik derslerinde çevre ile ilgili bilgilendirme yapılmalı
1 %5.9 - - 1 %5.9
9.Eko- Tim deki öğrencilerin katıldığı etkinlikler tüm okula yapılsın herkes katılsın
3 %17.6 - - 3 %17.6
10.Her hafta yeĢil alan gezisi düzenlenebilir
- 1 %5.9 - 1 %5.9
11.Büyük ormanlara geziler düzenlenebilir
- 1 %5.9 1 %5.9 2 %11.8
12.Sene sonu okul kermesinde çevreye vurgu yapılsın
- 1 %5.9 - 1 %5.9
13.Geri dönüĢüm baskılı tiĢörtler dağıtılsın
- 1 %5.9 - 1 %5.9
14.YeĢil alanlara gidilip ağaç dikilsin - 1 %5.9 1 %5.9 2 %11.8 15.Aktif olarak çalıĢan bir kulüp
kurulsun
- - 1 %5.9 1 %5.9
16.Mavi kapak toplayana hediye verilsin - - 1 %5.9 1 %5.9 17.Çevreyle ilgili insanlar bize bilgi
versin
- - 1 %5.9 1 %5.9
18.Geri dönüĢüm kutuları aktif olarak kullanılsın
- 1 %5.9 - 1 %5.9
72
Tabloda gösterildiği gibi ikinci tema ile ilgili ikinci kategorinin amacı ise öğrencilerin hayalindeki ve düĢüncelerindeki çevre eğitimini ortaya çıkarmaktır. Bu sebeple öğrencilere okulda çevre ile ilgili neler yapılmasını isterdiniz sorusu yöneltilmiĢ ve verilen cevaplardan yukarıdaki kodlar elde edilmiĢtir. Buna göre ETÖ ve EOÖ; "DüĢüncelerimizi söylediğimizde zaten uygulanıyor, okul gereğini yapıyor, çevre eğitimi yeterli" diyerek okullarındaki eğitimin yeterli olduğunu fikirlerini beyan ettiklerinde okulun zaten uyguladığını (% 23,5) beyan etmiĢlerdir. ETÖ (% 17,64) "Eko-Tim deki öğrencilerin katıldığı etkinliklerin tüm okula yapılmasını herkesin katılmasını" önermiĢtir. ETÖ (% 5,9) "yeterli uygulamanın olduğunu ama herkesin katılamadığını" söylemiĢtir. ETÖ olan bir kiĢi (% 5,9) çevre ile ilgili ayrı bir ders koyulmasını önermiĢtir. Yine ETÖ olan bir kiĢi (% 5,9) "rehberlik derslerinde çevre ile ilgili bilgilendirme yapılabilir" demiĢtir. Buradan Eko-Tim öğrencilerinin aldıkları çevre eğitiminden memnun oldukları daha fazla bir Ģey hayal etmedikleri ortaya çıkmaktadır. DüĢüncelerinin uygulanıyor olması öğrencilerin kendilerine güvenini de artırmıĢtır. GörüĢmelerde görüldüğü kadarıyla bu çalıĢmalar öğrencilerin sosyal yönlerini de güçlendirmektedir. Eko-Tim öğrencileri diğer öğrencilere göre daha istekli ve kendine güvenen Ģekilde cevaplar vermiĢtir. Eko-Tim öğrencilerinin tek isteği yaptıkları etkinliklerin tüm okuldaki öğrencilere ulaĢtırılabilmesidir. ''Ġlköğretim Öğrencileri Çevre Tutum Ölçeği''nde okul türüne göre çevreye yönelik tutumlar arasında anlamlı bir farklılık çıkmamasının sebebi Eko-Tim öğrencilerinin tüm okulun sadece küçük bir kısmını oluĢturuyor olması ve etkinliklerin bu öğrencilerin uygulamasıyla sınırlı kalması olabilir.
Çevre eğitimi ile ilgili yapılabilecek etkinliklerin dağılımına bakıldığında Eko-Okul öğrencileri doğa ile iç içe olabilecekleri uygulama önerilerinde bulunmuĢlardır. Örneğin; "her hafta yeĢil alan gezisi düzenlenebilir", "büyük ormanlara geziler düzenlenebilir", "sene sonu okul kermesinde çevreye vurgu yapılsın", "geri dönüĢüm baskılı tiĢörtler dağıtılsın", "yeĢil alanlara gidilip ağaç dikilsin", "geri dönüĢüm kutuları aktif olarak kullanılsın" gibi ifadelerde bulunmuĢlardır.
KOÖ daha çok bilgilendirilme ve hediye verilmesi istemlerini ifade etmiĢler ve bu doğrultuda önerilerde bulunmuĢlardır. Öneriler; "geri dönüĢüm kutları konulabilir", "en çok çöp toplayana hediye verilebilir", "seminer verilebilir", "aktif olarak çalıĢan bir kulüp kurulsun", "çevreyle ilgili insanlar bize bilgi versin" Ģeklindedir. Buradan çıkan sonuca göre öğrencilerin bilgilendirilme istekleri fazladır. Ayrıca ödüllendirme yoluyla çevreye olumlu tutum geliĢtireceklerini düĢünmektedirler. Ancak bu öğrenciler doğayla iç içe
73
olmanın mutluluğunu öğrendiklerinde asıl hediyenin bu olduğunu zaten anlayacaklardır. Çünkü Eko-Okul öğrencilerinin ödüllendirilme isteği olmamıĢtır. Onlar yapılan etkinliklere katılmak istediklerini belirtmiĢlerdir.
Tablo 26. ''Okulda Verilen Çevre Eğitimi Sizin Çevreye Duyarlılığınızı ve Ġlginizi Etkiliyor mu?'' Sorusuna Öğrencilerin Verdiği Cevaplara ĠliĢkin Bulgular
Ġkinci tema ile ilgili son kategori öğrencilerin çevreye olan tutumlarını ifade ettikleri ve kendi hayatlarına bunun ne ölçüde yansıttıklarını görmek için tablolaĢtırılmıĢtır. Buna göre öğrencilerin % 76,5'i okuldaki çevre eğitiminin çevreye ilgilerini çok artırdığını ve gerçek hayatlarında öğrendiklerini uyguladıklarını belirtmiĢlerdir. Bunun 7 tanesi ETÖ, 3 tanesi de EOÖ, geri kalan 3 tanesi ise KOÖ olması ETÖ öğrencilerinin daha fazla olumlu tutum geliĢtirdiğini gösteriyor. Tamamını KOÖ'nin oluĢturduğu % 11,8'lik dilimde yer alan 2 kiĢi okuldaki çevre eğitiminin çevreye ilgilerini artırdığını ancak gerçek hayatta uygulamadıklarını ifade etmiĢlerdir. Klasik-Okulda bulunan 1 kiĢi (% 5,9) okuldaki çevre eğitiminin ilgisini artırdığını ancak derste öğrendiklerinin kalıcı olmadığını söylemiĢtir. EOÖ'nden biri okuldaki çevre eğitiminin ilgisini biraz artırdığını ve öğrendiklerini gerçek hayatında uygulamadığını ifade etmiĢtir.
Buradan çıkan analiz sonuçlarına göre araĢtırmaya katılan bütün öğrenciler okulda ki çevre eğitiminin değiĢik oranlarda az veya çok çevreye olan ilgilerini artırdığını ifade etmiĢtir. EOÖ (% 17,6) ve ETÖ (% 41,2)'nin büyük bir kısmı okuldaki çevre eğitiminin çevreye yönelik tutumlarını olumlu yönde etkilediğini ve kendi hayatlarına öğrendiklerini
2. Temanın OluĢturduğu Kodlar
Öğrenci türü
ETÖ EOÖ KOÖ Toplam
n % n % n % n % 3. K at eg ori: Ö ğre ncilerin çe vre ye ilg is i
1.Okuldaki çevre eğitimi benim ilgimi çok artırdı öğrendiklerimi gerçek hayatımda uyguluyorum
7 %41,2 3 %17,6 3 %17,6 13 %76,5
2.Okuldaki çevre eğitimi ilgimi artırdı ancak gerçek hayatta uygulamıyorum
- - 2 %11,8 2 %11,8
3.Okuldaki çevre eğitimi ilgimi artırdı ancak derste öğrendiklerim kalıcı olmuyor
- - 1 %5,9 1 %5,9
4.Okuldaki çevre eğitimi ilgimi biraz artırdı, öğrendiklerimi gerçek hayatımda uygulamıyorum.
74
uygulayabildiklerini düĢünüyor. Aynı yönde düĢünen KOÖ (% 17,6) de bulunmaktadır. Bunun yanında çevreye dönük ilgisini davranıĢına yansıtamadığını ifade eden EOÖ (% 5,9) de vardır. ETÖ'nin tamamı aldıkları eğitimi davranıĢa dönüĢtürdüğünü düĢünüyor. KOÖ'nden biri okulda derste çevre konularını öğrendiği sırada ilgisinin arttığını ancak bunun kalıcı olmadığını söylemiĢtir. Kalıcılık öğrencinin yaparak yaĢayarak öğrenmesiyle doğrudan iliĢkilidir. Dolayısıyla düz anlatımla anlatılanlar yeterince kalıcı olmamaktadır. Yine KOÖ öğrendiklerini uygulamadıklarını söylemiĢlerdir. Bu sonuçlara göre ETÖ çevreye EOÖ ve KOÖ'nden daha fazla olumlu tutum geliĢtirmiĢ görülmektedir.
75