BULGULAR VE YORUM
OKUL TÜRÜ
32. Çevre sorunlarının gerçek nedeninin insanın bilinçsiz davranıĢları olduğuna inanıyorum.
4 %28,6 14 %48,3 108 %46,6 10 %71,4 15 %51,7 124 %53,4
33. AlıĢ veriĢ yaparken çevreye zararlı ürünleri almak istemem. 12 %50,0 32 %50,8 83 %44,4 12 %50,0 31 %49,2 104 %55,6
52
Tabloda ki sonuçlara göre tüm öğrencilerin istendik cevapları verme oranı yüksektir. Bu da genel olarak bakıldığında çevreye karĢı olumlu bir tutum sergilendiğini gösteriyor. Eko- Okul ve Klasik Okul öğrencilerinin verdikleri cevaplar okul türüne göre kıyaslandığında frekans ve yüzdeler birbirine yakındır. Tutum ölçeğinin uygulandığı öğrencilerin çoğunu (149 öğrenci) Klasik-Okul öğrencileri oluĢturduğu için frekans ve yüzdelerde Klasik Okullar lehine sonuçlar çıkmıĢtır. Tutum ölçeğini Eko-Okuldan 127 kiĢi cevaplamıĢtır. 'Çok alıĢveriĢ yapmanın çevreye zarar verdiğine inanmıyorum' maddesi öğrencilerin her iki okul türünde de en kararsız kaldığı ve nerdeyse bütün cevap yüzdelerinin birbirine en yakın göründüğü seçenek olmuĢtur.
Öğrencilerin çevreye yönelik tutumları bu tabloya göre Klasik-Okul öğrencileri lehinedir. Ancak öğrenci sayıları arasında ki fark göz önüne alınarak kesin sonuçlara ulaĢmak için iki grup arasında bağımsız örneklemler t-testi yapılmıĢtır.
Tablo 14. Okul Türüne Göre Olumlu Maddeler Açısından Öğrencilerin Çevreye Yönelik Tutumlarının KarĢılaĢtırıldığı Bağımsız Örneklemler t-testi Sonuçları
(s: standart sapma, sd: serbestlik derecesi)
Tabloda görüldüğü gibi Eko-Okullar ile Klasik Okulları, ankette yer alan çevreye yönelik pozitif (olumlu) cevap verdikleri sorulara göre karĢılaĢtırdığımızda, ortalama değerlerini Eko-Okullarda 1,7376 ve Klasik Okullarda 1,7366 (2 değerine yakın, yani “katılıyorum”) olarak bulduk. Grupladığımız değiĢken olan olumlu çevre sorularına her iki okul türünden öğrenciler ortalama olarak katıldıkları yönünde cevap vermiĢlerdir. Bağımsız örneklemler t-test uygulandığında yukarıdaki tabloda ki sonuçlar elde edilmiĢtir. Elde edilen sonuca göre, % 95 güven aralığı ile Eko-Okulda ve Klasik-Okulda eğitim gören öğrencilerin olumlu yöndeki çevre sorularına verdiği tepkilerde bir fark görülmemektedir. Bu sebeple eĢitlik hipotezi kabul edilir t(249)=0,038 p>0,05. Öğrenciler aynı yaĢ grubundan geldikleri için varyansları eĢit kabul edilmiĢtir. Eko-Okullarda çevre eğitimi alan öğrenciler ile Klasik Okullarda çevre eğitimi alan öğrenciler arasında olumlu maddeler açısından çevreye yönelik herhangi bir tutum farkı yoktur. Sonuç olarak çevre konusunda olumlu yönde yapılan hareketleri her iki okul türünün öğrencilerinin de desteklediği ve bu desteğin her iki okul türü için de aynı olduğu tespit edilmiĢtir.
Okul Türü N X s sd t p
Eko-Okul 116 1,7376 0,21539 115 0,038 0,970
53
Tablo 15. Okul Türüne Göre Olumsuz Maddeler Açısından Öğrencilerin Çevreye Yönelik Tutumlarının KarĢılaĢtırıldığı Bağımsız Örneklemler t-testi Sonuçları
(s: standart sapma, sd: serbestlik derecesi)
Tabloda görüldüğü gibi Eko-Okullar ile Klasik-Okulları, çevreye yönelik olumsuz sorulara göre karĢılaĢtırdığımızda, ortalama değerleri yaklaĢık olarak Eko-Okullarda 0,73 ve Klasik Okullarda 0,68 (0 değerine yakın, yani “katılmıyorum”) olarak analizden elde edildi. Bu da gösteriyor ki grupladığımız değiĢken olan olumsuz ifade içeren çevre sorunlarına öğrencilerin ortalama olarak katılmadıkları yönünde cevap verdiği görülmüĢtür. Bu oran neredeyse her iki okul türü için de aynıdır. Bağımsız örneklemler t-test uygulandığında % 95 güven aralığı ile Eko-Okullarda ve Klasik-Okullarda eğitim gören öğrencilerin olumsuz ifadeler içeren çevre sorunlarına verdiği tepkilerde anlamlı bir fark görülmemektedir t(263)=0,883 p>0,05.
Çevre konusunda olumsuz yönde yapılan hareketleri her iki okul türünde okuyan öğrencilerin de desteklemediği ve bu desteklememe durumunun her iki okul türü için de aynı olduğu tespit edilmiĢtir. Böylece okul türleri açısından öğrencilerin tutum ölçeğinde yer alan çevre ile ilgili sorulara verdikleri yanıtlar bakımından herhangi bir farka sahip olmadığı, aynı oldukları görülmüĢtür.
Eko-Okullarda ve Klasik-Okullarda Çevre Eğitimi Verilen 8.sınıf Öğrencilerinin Cinsiyete Göre Çevreye Yönelik Tutumları Arasında Anlamlı Farklılık Var mıdır? Ġkinci araĢtırma sorumuzda cinsiyetin öğrencilerin çevre tutumu üzerindeki etkisi incelenmiĢtir. Öncelikle SPSS programında bulunan tanımlayıcı istatistik programlarından çapraz tablo (Crosstabs) kullanılarak öğrencilerin her bir soruya verdikleri cevapların kız ve erkek öğrencilere göre frekans ve yüzdelerinin nasıl değiĢtiğine bakılmıĢtır. Daha sonra ise bağımsız değiĢken olan cinsiyetin bağımlı değiĢken olan çevreye yönelik tutuma etkisine bakılmıĢtır. Bunun için birbirinden bağımsız iki farklı grup olduğu için bağımsız örneklemler t-testi uygulanmıĢtır.
Okul Türü N X s sd t p
Eko-Okul 123 0,7281 0,49183 122 0,883 0,378
54
Tablo 16. Kız ve Erkek Öğrencilerin Tutum Ölçeğine Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzdeleri
Tutum Ölçeği Maddeleri
CĠNSĠYET
Kız Erkek
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum
n % n % n % n % n % n %
1. Çevre sorunlarının akıl ve bilgi yoluyla çözülebileceğine inanıyorum. 6 %42,9 8 %25,8 132 %53,1 8 %57,1 23 %74,2 98 %42,6
2. ÇeĢitli bitki ve hayvanları tanımaktan hoĢlanırım. 6 %60,0 17 %56,7 123 %52,1 4 %40,0 13 %43,3 113 %47,9
3. Çok alıĢ veriĢ yapmanın çevreye zarar verdiğine inanmıyorum 43 %55,1 47 %47,5 56 %56,6 35 %44,9 52 %52,5 43 %43,4
4. Çevrenin güzelleĢtirilmesi için yapılan etkinliklere katılmaktan zevk
alırım. 5 %27,8 20 %40,0 120 %58,0 13 %72,2 30 %60,0 87 %42,0
5. Yere çöp atılmasından rahatsız olmam. 131 %58,0 5 %33,3 10 %28,6 95 %42,0 10 %66,7 25 %71,4
6. Doğal ve tarihi güzelliklerin korunması gerektiğine inanıyorum 1 %16,7 4 %36,4 141 %54,4 5 %83,3 7 %63,6 118 %45,6
7. Yerlere tükürenlerden nefret ederim. 13 %44.8 4 %12,5 126 %59,7 16 %55,2 28 %87,5 85 %40,3
8. Çevre sorunlarının çözümünde üzerime düĢen görevleri yapmaya istekliyim.
1 %8,3 17 %31,5 128 %61,0 11 %91,7 37 %68,5 82 %39,0
9. Ağaçlandırma çalıĢmalarına katılmaktan hoĢlanmıyorum. 86 %59,7 15 %33,3 45 %52,3 58 %40,3 30 %66,7 41 %47,7
10. Çevre için gönüllü çalıĢan insanları takdir ediyorum. 4 %80,0 4 %22,2 137 %54,6 1 %20,0 14 %77,8 114 %45,4
11. Çevreyi kirletenlere tepki gösterilmemesi beni üzer 16 %45,7 9 %30,0 120 %57,4 19 %54,3 21 %70,0 89 %42,6
12. Çöplerde geri kazanılabilecek atıklar olduğuna inanmıyorum 98 %62,4 14 %35,0 32 %42,1 59 %37,6 26 %65,0 44 %57,9
13.Çevreye karĢı herkesin duyarlı olmasını istiyorum. 5 %45,5 4 %19,0 136 %56,0 6 %54,5 17 %81,0 107 %44,0
14. Çevre gezilerinden sıkılıyorum. 108 %62,4 23 %39,0 13 %31,7 65 %37,6 36 %61,0 28 %68,3
15. Bitki yetiĢtirenleri takdir ediyorum. 8 %53,3 8 %36,4 130 %55,6 7 %46,7 14 %63,6 104 %44,4
16. Çevre sorunlarının ülke ekonomisini olumsuz etkilediğine
inanmıyorum. 81 %60,9 20 %45,5 45 %45,9 52 %39,1 24 %54,5 53 %54,1
17. Çevre sorunlarının çözümünde bireylere görevler düĢtüğünün farkındayım.
55
Tablo 16. Devamı
Tutum Ölçeği Maddeleri
CĠNSĠYET
Kız Erkek
Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum
n % n % n % n % n % n %
18. Çevreyle ilgili çalıĢmaların ekonomik kalkınmayı engelleyeceğini
düĢünüyorum. 72 %54,1 32 %49,2 41 %54,7 61 %45,9 33 %50,8 34 %45,3
19. Doğada yapılan etkinliklere katılmaktan zevk alırım. 5 %26,3 8 %21,6 133 %60,5 14 %73,7 29 %78,4 87 %39,5
20. Tarihi kalıntılara zarar verenlere çok kızıyorum. 5 %35,7 8 %44,4 132 %54,3 9 %64,3 10 %55,6 111 %45,7
21. Hayvan beslemek, bana iğrenç geliyor. 108 %54,8 20 %57,1 18 %40,9 89 %45,2 15 %42,9 26 %59,1
22. Doğada piknik yapmaktan çok hoĢlanırım. 4 %28,6 12 %42,9 129 %55,4 10 %71,4 16 %57,1 104 %44,6
23. Temizliğin çevre için önemli olduğunun bilincindeyim. 2 %50,0 5 %27,8 139 %54,9 2 %50,0 13 %72,2 114 %45,1
24. Hayvanları severim. 8 %61,5 18 %60,0 119 %51,3 5 %38,5 12 %40,0 113 %48,7
25. Herkesin doğadaki güzellikleri fark etmesi gerektiğine inanıyorum. 2 %14,3 6 %35,3 137 %56,4 12 %85,7 11 %64,7 106 %43,6
26. Piknik yapan insanların etrafa çöplerini atmalarından çok rahatsız oluyorum.
7 %43,8 1 %7,7 137 %55,7 9 %56,3 12 %92,3 109 %44,3
27. Çevre için dünya ülkelerinin birlikte çalıĢması gerektiğine inanmıyorum.
75 %57,3 27 %51,9 44 %47,8 56 %42,7 25 %48,1 48 %52,2
28. Çevre için güneĢ gibi sürekli enerji kaynakları kullanılmalıdır. 10 %45,5 33 %55,9 103 %52,8 12 %54,5 26 %44,1 92 %47,2
29. Çevre için tutumlu olmak gerektiğine inanıyorum. 2 %20,0 7 %38,9 137 %55,2 8 %80,0 11 %61,1 111 %44,8
30. Ġnsanların, doğanın bir parçası olduğuna inanmıyorum. 94 %61,8 8 %28,6 44 %46,3 58 %38,2 20 %71,4 51 %53,7
31. Okullarda çevreyle ilgili projelere önem verilmelidir. 5 %33,3 6 %24,0 134 %57,3 10 %66,7 19 %76,0 100 %42,7
32. Çevre sorunlarının gerçek nedeninin insanın bilinçsiz davranıĢları olduğuna inanıyorum.
8 %57,1 7 %24,1 130 %56,0 6 %42,9 22 %75,9 102 %44,0
33. AlıĢ veriĢ yaparken çevreye zararlı ürünleri almak istemem. 10 %41,7 27 %42,9 108 %57,8 14 %58,3 36 %57,1 79 %42,2
56
Tablodaki frekans ve yüzde sonuçlarına bakıldığında kız öğrencilerin maddelerin çoğunda erkek öğrencilere oranla daha olumlu tutum sergilediği görülüyor. Örneğin ''Doğada yapılan etkinliklere katılmaktan zevk alırım.'' ifadesine katılıyorum cevabı verenlerin % 60,5' i (133 kiĢi) kız öğrenci, % 39,5'i ise (89 kiĢi) erkek öğrencidir. Yine bu ifadeye katılmıyorum cevabı verenlerin % 73,7'si ve kararsızım diyenlerin de % 78,4'ü erkek öğrencidir. Diğer bütün maddeler tek tek incelendiğinde tüm sorularda kız öğrencilerin istendik cevap verme oranının % 50'nin üzerinde olduğu görülmektedir. Ölçekteki 3. ifade olan "Çok alıĢveriĢ yapmanın çevreye zarar verdiğine inanmıyorum" ifadesi frekansların birbirine en yakın dağılıma sahip olduğu maddedir. Katılmıyorum diyenlerin % 55.1' i kız öğrenci (43 kiĢi), % 44,9'u erkek öğrenci (35 kiĢi); kararsızım diyenlerin % 47'si kız öğrenci(47 kiĢi), % 52,5'i erkek öğrenci (52 kiĢi); katılıyorum diyenlerin % 56,6'sı kız öğrenci (56 kiĢi), % 43,4'ü ise erkek öğrencidir (43 kiĢi). Erkek ya da kız olsun alıĢveriĢ yapmanın çevreye dolaylı olarak olumsuz etki yaptığını düĢünemedikleri gözleniyor.
En fazla kontrast oluĢturan madde ve seçenek ise 26. maddede ki kararsızım seçeneğidir. 26.madde "Piknik yapan insanların etrafa çöplerini atmalarından çok rahatsız oluyorum" maddesidir. Burada göze çarpan nokta "Kararsızım" seçeneğini iĢaretleyenlerin % 7,7 'sini oluĢturan 1 tane kız öğrenci varken, 12 erkek öğrenci kararsızım diyerek % 92,3 oranına ulaĢmıĢtır. Buna benzer 7.madde olan 'Yerlere tükürenlerden nefret ederim' maddesinde de 28 erkek öğrenci kararsızım diyenlerin % 87,5' ini oluĢturarak bu ifadede en kararsız grup olmuĢtur. Öğrencilerin çevreye yönelik tutumları bu tabloya göre kız öğrenciler lehine daha yüksektir. Bunda kız öğrenci sayısının erkek öğrenci sayısından sayısal üstünlüğü de etkilidir. Ancak frekans ve yüzdelerden sonra yapılan bağımsız örneklemler t-testi ile kesin sonuçlara ulaĢılmıĢtır.
Tablo 17. Cinsiyete Göre Olumlu Maddeler Açısından Öğrencilerin Çevreye Yönelik Tutumlarının KarĢılaĢtırıldığı Bağımsız Örneklemler t-testi Sonuçları
(s: standart sapma, sd: serbestlik derecesi)
Tabloda verilenlere göre öğrencilerin çevreye yönelik tutumlarını cinsiyete göre karĢılaĢtırdığımızda ortalama puanları kızlarda 1,7867 erkek öğrencilerde ise 1,6820 olarak bulunmuĢtur. Olumlu çevre ifadelerine öğrencilerin genel olarak katıldığı görülmektedir.
Cinsiyet N X s sd t p
Kız 132 1,7867 0,17169 131 4,091 0,000
57
Kız ve erkek öğrencilerin aralarında anlamlı bir fark olup olmadığına bakmak için bağımsız örneklemler t-testi yapılmıĢtır. Tabloda yazılı olan sonuçlar elde edilmiĢtir. Buna göre % 95 güven aralığı ile kız ve erkek öğrencilerin çevre ile ilgili olumlu ifadeler içeren sorulara verdikleri cevaplara göre aralarında çevreye yönelik tutum açısından anlamlı bir fark bulunmuĢtur t(249)=4,091 p<0,05. Kız öğrencilerin çevreye yönelik tutumları
( X =1,7867) erkek öğrencilerden daha olumludur ( X =1,6820). Sonuç olarak çevreye yönelik yapılan olumlu hareketleri kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre daha fazla desteklediği görülmüĢtür.
Tablo 18. Cinsiyete Göre Olumsuz Maddeler Açısından Öğrencilerin Çevreye Yönelik Tutumlarının KarĢılaĢtırıldığı Bağımsız Örneklemler t-testi Sonuçları
Cinsiyet N X s sd t p
Kız 141 0,6115 0,41140 140 3,727 0,000
Erkek 124 0,8065 0,43965 123
(s: standart sapma, sd: serbestlik derecesi)
Tablodaki sonuçlar tutum ölçeğinin olumsuz ifadeleri gruplandırılıp erkek ve kız öğrencilerin çevreye yönelik tutumları kıyaslandığında elde edilmiĢtir. Çevre ile ilgili olumsuz ifadelere kız öğrencilerin verdiği yanıtların ortalaması 0,6115 erkek öğrencilerin verdiği yanıtların ortalaması ise 0,8065 olarak bulunmuĢtur. Öğrenciler genel olarak olumsuz ifadelere katılmadıkları yönünde cevaplamıĢlardır. Erkek ve kız öğrenciler arasında olumsuz ifadeler açısından çevreye yönelik tutumda anlamlı bir fark olup olmadığına bakmak için bağımsız örneklemler t-testi yapılmıĢtır. Buna göre erkek ve kız öğrenciler arasında olumsuz ifadeler açısından çevreye yönelik tutumda anlamlı bir fark bulunmuĢtur t(263)=3,727 p<0,05. Burada çıkan sonuca göre kız öğrenciler çevre ile ilgili olumsuz davranıĢları erkek öğrencilere göre daha az desteklemektedir.
Sonuç olarak tutum ölçeğinde ki maddeler olumlu ve olumsuz olarak gruplandırılarak daha ayrıntılı analizler yapıldığında her iki analiz sonucunda da cinsiyete göre çevreye yönelik tutum açısından fark bulunmuĢtur. Çevreye yönelik kız öğrencilerin erkek öğrencilerden daha olumlu tutum geliĢtirdikleri sonucu çıkmıĢtır.
Okul türüne ve cinsiyete göre yapılan bağımsız örneklemler t-testi sonuçlarına göre Eko- Okullarda çevre eğitimi alan öğrenciler ile Klasik-Okullarda çevre eğitimi alan öğrencilerin tutumları arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır. Diğer taraftan kız ve erkek
58
öğrencilerin çevreye yönelik tutumları karĢılaĢtırıldığında kız öğrencilerin çevreye yönelik tutumlarının daha olumlu olduğu görülmüĢtür ve arada ki fark anlamlıdır.
Eko-Okullarda ve Klasik Okullarda Çevre Eğitimi Alan Öğrencilerin Bu Konuda ki GörüĢleri Nelerdir?
Yapılan tutum ölçeğinin yanında öğrencilerin bir kısmı ile görüĢmeler yapılarak çevreye yönelik tutumları daha ayrıntılı araĢtırılmak istenmiĢtir. Bu amaçla görüĢmeler sırasında önceden hazırlanan görüĢme soruları öğrencilere yöneltilmiĢ ve cevaplar not alma yöntemi ile araĢtırmacı tarafından not edilmiĢtir. Bilgi kaybını en aza indirmek için öğrencilerle yapılan görüĢmeler sesli kayıt altına alınmıĢtır. Yarı yapılandırılmıĢ görüĢme hem sabit cevaplama hem de ilgili alanda derinlemesine gidebilme olanağı verirken, görüĢülene kendini ifade etme Ģansı verir ancak zaman kaybı ve kontrol kaybı fazla olduğu için güvenirliliği azalır (Büyüköztürk vd., 2011, s.163). GörüĢmeler okul yönetimi tarafından gösterilen uygun yerlerde öğrencilerle birebir Ģekilde yapılmıĢtır. Öğrencilerden mümkün olduğunca samimi cevaplar alınmaya çalıĢılmıĢtır. GörüĢme yapılmasının amacı öğrencilerin çevre hakkındaki görüĢlerinin ayrıntılı bir dökümünü elde etmek ve çevre tutum ölçeği ile ulaĢılamayacak farklı detayları ortaya çıkarmaktır. Toplam 12 tane soru öğrencilere yöneltilmiĢtir. GörüĢme soruları Ģunlardır:
1. Okulunuzda çevre ile ilgili etkinlikler gerçekleĢtiriliyor mu? Bilgi veriniz.
2. Bu etkinliklere aktif olarak katılıyorsanız size çevre hakkında neler öğrettiği hakkında bilgi veriniz.
3. Okulunuzda çevre hakkında verilen eğitim sizin çevreye olan duyarlılığınızı etkiliyor mu? Çevre konularına ilginiz arttı mı?
4. Okulunuzda çevre eğitiminin nasıl olmasını isterdiniz?
5. Dikkatinizi çeken çevre sorunları nelerdir?
6. Çevre sorunlarının sebepleri neler olabilir?
7. Çevre sorunlarına çözüm olarak siz neler yapıyorsunuz?
8. Geri dönüĢümün insanlar ve çevre için önemi nedir?
9. Okulunuzda geri dönüĢüm faaliyetleri varsa bu faaliyetler hakkında ne düĢünüyorsunuz?
59
11. Yenilenebilir enerji kaynaklarının Dünya için önemi nedir?
12. Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynağı olarak neler kullanılıyor?
GörüĢme sırasında bazı soruların kendini tekrar ettiği ve sonda sorulara ihtiyaç olduğu ortaya çıkmıĢtır. AraĢtırmacı bazı soruları doğaçlama Ģekilde araĢtırma sırasında öğrencilere yöneltmiĢtir. Toplanan cevaplar nitel analiz yöntemi ile analiz edilmiĢ; temalar, kategoriler ve kodlar verilen cevaplar doğrultusunda ortaya çıkmıĢtır. Sonuçlar 2 tema altında gruplanmıĢtır. Bu temalardan birincisi 4 kategoriden ikincisi 3 kategoriden oluĢmaktadır.
Tablo 19. GörüĢme Sonuçlarından OluĢturulan Tema ve Kategoriler
Temalar Kategoriler Kod sayısı
1.Tema: Öğrencilerin Çevre Bilgisi
1.Kategori: Öğrencinin bildiği çevre sorunları nelerdir? 21 2.Kategori: Öğrencilerin bildiği çevre sorunu sebepleri
nelerdir?
17
3.Kategori: Çevre sorunlarına iliĢkin öğrencilerin geliĢtirdiği tutum ve davranıĢlar nelerdir?
24
4.Kategori: 8.sınıfda öğretilen yenilenebilir kaynaklar konusunda öğrenciler neler biliyor?
10
2.Tema: Okulda verilen çevre eğitimi
1.Kategori: Çevre eğitimi kapsamında okulda yapılan etkinlikler nelerdir?
27
2.Kategori: Çevre eğitimi için öğrencilerin okulda yapılmasını istediği etkinlikler nelerdir?
19
3.Kategori: Okulda verilen çevre eğitimi öğrencilerin çevreye duyarlılığınızı ve ilgisini etkiliyor mu?
4
Tabloda gösterildiği gibi bu temalardan birincisi "öğrencilerin çevre bilgisi" hakkındaki temadır. Bu tema 4 ayrı kategoriye ayrılmıĢtır. Bunlar öğrencilerin çevre sorunu olarak bildiği durumlar, çevre sorunlarının sebebi olan durumlar, öğrencilerinin çevre sorunlarına karĢı geliĢtirdikleri tutum ve davranıĢları gösteren durumlar ve yenilenebilir kaynaklar hakkında bildikleridir. Birinci kategoride öğrencilerin neleri çevre sorunu olarak gördüğü, yakın çevresi veya uzak çevresinde olan problemlerden haberdar olup olmadığı anlaĢılmaya çalıĢılmıĢtır. Ġkinci kategoride bu çevre sorunlara sebep olan etkenler hakkında bilgilerinin ne düzeyde olduğu insan faktörünün önemi konusunda yeterli duyarlılığa sahip olup olmadıklarına bakılmıĢtır. Üçüncü kategoride ise öğrencilerin çevre sorunları karĢısında sergiledikleri tutumlar, uygulamaya dönük buldukları çözümler, kendi
60
hayatlarında çevreye ne düzeyde önem verdikleri tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. Son olarak dördüncü kategoride yenilenebilir kaynaklar hakkında bilgileri verilmiĢtir. Ġkinci temada daha çok okula odaklanılmıĢ ve okulda verilen çevre eğitiminin yeterliliğini ve kalıcılığını değerlendirmeye dönük bir yol izlenmiĢtir. Ġkinci tema "okulda verilen çevre eğitimi" olarak belirlenmiĢtir. Bu tema altında yine 3 kategori bulunmaktadır. Bunlar okulda yapılan etkinlikler, öğrencilerin yapılmasını istediği etkinlikler ve okuldaki çevre eğitiminin öğrencilerin çevreye olan ilgisine etkisidir. Kodların ortaya çıkardığı bu kategoriler ıĢığında okulda ki çevre eğitimi incelenmiĢtir. Frekanslar bulunurken Eko- Okuldaki öğrenciler Eko-Timde görevli olanlar ve Eko-Timde görevli olmayanlar olarak iki gruba ayrılmıĢtır. Bunun yanında bir de Klasik-Okul öğrencileri için frekanslar belirtilmiĢtir. Tabloların son sütunlarına ise toplam öğrenci sayısı ve toplam yüzdeler eklenmiĢtir. Böylece Eko-Tim öğrencisi ile Eko- Timde görevli olmayan Eko-Okul öğrencileri arasındaki çevre bilincinde kıyaslama yoluna gidilmiĢtir. Eko-Okul çalıĢmalarının okuldaki bütün öğrencilere ulaĢabilecek Ģekilde etkili ve verimli uygulamalara yer verip vermediğine bakılmak istenmiĢtir. Nitel analiz sonucunda aĢağıdaki tablolar oluĢturulmuĢtur.
61
Tablo 20. Öğrencilerin “ Çevre Sorunları nelerdir?” sorusuna verdiği cevaplara ĠliĢkin Bulgular
Bu tablo öğrencilerin çevre bilgisi teması hakkında oluĢturulan birinci kategoriye ait tablodur. Kategori öğrencilerin bildiği çevre sorunları hakkındadır. Öğrencilerden alınan cevaplara göre en fazla gözlemlenen çevre sorunu % 58,8'lik yüzdeyle yerlere çöp atılmasıdır. Çevrelerinde çöplerin etrafa atıldığını gözlemleyen tüm öğrenciler bunu en yaygın çevre sorunu olarak görmüĢlerdir. Burada Klasik-Okul, Eko-Okul ya da Eko-Tim öğrencileri ortak fikir beyan etmiĢlerdir. Günlük hayatın içinde evde, okulda ve sokakta sıklıkla karĢılaĢtıkları bir sorun olduğu için yerlere çöp atılması olayı öğrencinin zihninde
1.Temanın OluĢturduğu Kodlar
Öğrenci türü
ETÖ EOÖ KOÖ Toplam
N % n % n % n % 1. K at eg ori: Ö ğre ncini n bil d iğ i ç ev re s orunla rı nele rdir?
1.Deniz ve göllere atılan atıklar - 1 %5,9 1 %5,9 2 %11,8 2.Çöp sularının yerlere akması - - 3 %17,6 3 %17,6 3.Parfüm ve deodorantların ozon
tabakasına zarar vermesi
- - 1 %5,9 1 %5,9
4.Çöplerin yerlere atılması 3 %17,6 4 %23,5 3 %17,6 10 %58,8 5.YeĢil alan azlığı 1 %5,9 - 1 %5,9 2 %11,8 6.Plastik ĢiĢelerin toprağa atılması - - 1 %5,9 1 %5,9 7.Ağaçlara önem verilmemesi ve ağaçların
kesilmesi
3 %17,6 - 1 %5,9 4 %23,5
8.Yerlere tükürülmesi 1 %5,9 1 %5,9 1 %5,9 3 %17,6 9.Geri dönüĢümü olan Ģeylerin çöpe
atılması
1 %5,9 1 %5,9 - 2 %11,8
10.Atık yağların lavabolara dökülmesi 1 %5,9 - - 1 %5,9
11.Su kirliliği 1 %5,9 - - 1 %5,9
12.Hava kirliliği 2 %11,8 1 %5,9 1 %5,9 4 %23,5 13.Pillerin toprağa atılması - 1 %5,9 - 1 %5,9 14.Hayvanların dövülmesi - 1 %5,9 - 1 %5,9 15.Bitki yetiĢtirmeyi bilmeyenlerin zarar
vermesi
1 %5,9 - - 1 %5,9
16.Egzoz gazları 1 %5,9 - 1 %5,9 2 %11,8
17.SanayileĢme ve fabrika atıkları 1 %5,9 - 3 %17,6 4 %23,5
18.Küresel ısınma 2 %11,8 - - 2 %11,8
19.Çok bina dikilmesi, alıĢveriĢ merkezi yapılması
2 %11,8 - - 2 %11,8
20.Ġnsanların duyarsızlığı - 1 %5,9 - 1 %5,9
62
diğerlerinden daha kalıcıdır. Eğitim sistemimizde ana okuldan itibaren öğrencilere yerlere çöp atmaması sık sık öğütlenir, bu konuda duvarlara panolar, yazılar asılır.
Ġkinci olarak öğrencilerin toplamda % 23,5'i "ağaçlara önem verilmemesi ve ağaçların kesilmesi", "hava kirliliği", "sanayileĢme ve fabrika atıkları" problemlerini önemli çevre sorunları olarak ortaya koymuĢlardır. Eko-Tim öğrencileri "ağaçlara önem verilmemesi ve ağaçların kesilmesi" konusunu en sık dile getirirken, diğer Eko-Okul öğrencileri bu konuda hiç yorum yapmamıĢtır. Eko-Timde bulunan öğrenciler ağaç dikme ve çevre gezileri faaliyetlerinde bulunurken okulun geri kalanı bu etkinliklere katılamamıĢtır. Bundan dolayı Eko-Tim öğrencilerinde ağaçlara yönelik olumlu tutum daha fazladır. "SanayileĢme ve fabrika atıkları" sorunu Klasik-Okul öğrencileri tarafından sıklıkla söylenmiĢtir. Örneğin bir fabrikaya yakın bölgede bulunan Mehmet Sündüs Ġçli Ortaokulunda eğitim alan öğrencilerin hepsi yakında bulunan fabrikanın hava kirliliğine yol açtığını söylemiĢlerdir. Öğrenci :''Yakında sanayi olduğu için dumanlar çıkıyor, hava çok kirleniyor.''
Bu verilere göre tüm öğrenciler kendi hayatlarında karĢılaĢtıkları çevresel problemleri daha çok hatırlamaktadırlar. Uzak çevrelerinde olan ya da küresel ölçekteki problemleri yüzeysel bilmekte, okulda ki Fen Bilimleri dersinde öğrendikleri kadarı ile hatırlamaya çalıĢmaktadırlar. Eko-Okul öğrencileri ise Klasik-Okul öğrencilerine göre okulda yapılan yeĢil alan ve bitkilerle ilgili çalıĢmalar, geri dönüĢüm faaliyetleri, hayvan barınakları çalıĢmaları sebebi ile bu konular hakkında daha fazla fikir beyan etmiĢlerdir.
Hepsi Klasik-Okul öğrencisi olmak üzere öğrencilerden % 17,6'sı "çöp sularının yerlere akmasını" problem sıralamasında üçüncü sıraya taĢımıĢtır. Burada yine belediye tarafından usulüne uygun toplanmayan ve insanlar tarafından usulüne uygun atılmayan çöplerin yarattığı kirlilik çocukların gözlerinden kaçmamıĢtır. "Yerlere tükürülmesi" (% 17,6) her gruptan eĢit sayıda öğrenci tarafından söylenmiĢtir. Ġnsanların duyarsızlığı çevre sorunundan çok çevre sorunlarının kaynağı olmasına rağmen Eko-Okuldaki öğrencilerden biri (% 5,9) bunu çevre sorunu olarak söylemiĢtir.
Tabloda görüldüğü gibi Eko-Okulda bulunan öğrencilerin aldıkları eğitim sayesinde çevre sorunlarına yönelik algıları daha iyidir. Küresel ölçekte sorun olan çevre problemlerinden haberdar oldukları görülmektedir. Bunun yanında Klasik-Okul öğrencileri de Fen Bilimleri dersinde öğrendikleri için bu konular hakkında bilgi sahibidir.
63
Tablo 21. Öğrencilerin “Çevre Sorunlarının Sebepleri Nelerdir?” Sorusuna ĠliĢkin Çıkarımları
Çevre sorunlarının sebeplerinin neler olduğu konusunda sorulan soruya verilen cevaplar çevre sorunları nelerdir sorusuna verilen cevaplarla benzerlikler göstermektedir. Örneğin çöplerin yere atılması hem çevre sorunu hem de çevre sorunlarının sebepleri arasında gösterilmiĢtir. Bu soruya verilen cevaplar insan tutum ve davranıĢları üzerinde yoğunlaĢmıĢtır. Öğrencilerin % 64,7'si "insanların bilinçsizliğini" ve % 35,3'ü "insanların duyarsızlığını", % 23,5 'i "eğitim düzeyinin düĢük olmasını" çevre sorunlarının nedeni olarak söylemiĢtir. Burada görülüyor ki öğrenciler çevre sorunlarının birincil sebebi olarak insan faktörünü öne sürmüĢlerdir. Ġnsanların yeterli bilinç düzeyine, sorumluluğa, eğitim seviyesine sahip olmamasını ve yaĢça küçük olanlara iyi birer örnek olamamalarını çevreye gereken değerin verilmemesinin sebebi saymıĢlardır. Ġnsanların yeterli çevre