Teknolojinin Gazeteciliğe Etkisine Yönelik Düşünceler

“Sizce gelişen teknoloji, gelecekte gazetecilik mesleğini nasıl etkiler?” sorusuna verilen cevaplar şu şekildedir:

Prof. Dr. Ahmet Yalçın KAYA: Teknolojiyi nasıl kullandığınıza bağlıdır.

Teknolojiyi kullanıp kullanmamak şu anda haber üretebilirsiniz ancak bilinen o ki her türlü iletişim teknoloji haber üretim süreçlerini, haberin yayılmasını, haber toplamayı, haber yazmayı, yayınlamayı hızlandırmıştır, kolaylaştırmıştır. Fakat bunun patrona ekonomik anlamda bir yükü vardır. Patron bu yükün altına girmek istemez. Teknolojiye mutlaka uyarlar ama bunun bir maliyeti vardır. Bu maliyeti patron ödemez, bunu okura ödettirir. Bu da reklam olarak, farklı ilişkiler olarak, reklam amaçlı haber yaparak, bazı şeyleri haber yapmayarak. Örneğin belediyenin sorunları haber yapmazsınız onun karşılığında belediyeden iş alırsınız. Bunun bedelini okur, toplum öder. Böyle bir sıkıntısı vardır. Ama teknoloji kötü bir şey değildir. Mutlak surette kullanılır.

Okurun yayıncı olması açısından bakarsak o mümkün olmuyor. Yurttaş Gazeteciliği, kendi haberini çek gönder bu zordur. Çünkü Gazetecilik sofistike bir iştir. Gazetecilik herkesin yapabileceği bir iş değildir. Sadece bilgi sahibi olmak değil bu işin mesela hassasiyeti vardır. Kamusal bir iş yaptığınızın farkında olacaksınız. Yanlı bir haber verdiğinizde, yanlış bir bilgi verdiğinizde en azından verdiğiniz bilginin yanlış, hatalı ya da eksik olduğu ihtimalini bileceksiniz. Ama insanlardan bunu bekleyemezsiniz. Bu açıdan teknolojiyi elinde bulunduranın gazetecilik yapması ne yazık ki pek mümkün değildir. Yapmaya kalkarsa zarar verir.

Gazetenin basılı halinin ortadan kalkması mümkün değildir. Kağıdı kaldırabilirsiniz ama internet üstünden. Gazeteyi kapatabilirsiniz ama habercilik mutlaka var olacaktır. Çünkü haber almak insanın temel ihtiyacıdır. Bunu gazetede kağıt üstünden yapmışsınız, televizyon üstünden yapmışsınız, radyo üstünden yapmışsınız veya internet üzerinden yapılmış fark etmez. İnsan haber tüketir. Görünen o ki gazete ya da kağıt üstüne baskı daha uzun süre devam edecektir. Bu

alamda kalkması pek mümkün değil. Hele hele haber insan var olduğu müddetçe haber de var olacaktır. İnsan habere ihtiyaç duyar. Magazin haberi de insanın ihtiyacıdır. Spor haber de ihtiyacıdır. Bazen biliyor olan bile yeniden okumak ihtiyaçtır. Bazen inandıklarını görmek istiyorsun, yalnız olmadığını görmek istiyorsun. Bunlar insan ihtiyaçlarıdır. Gazeteciler haberciler de bu ihtiyaçları giderirler.

Prof. Dr. Erkan YÜKSEL: Gazetecilik geçmişten günümüze teknolojiyle

paralel bir seyir izlemiştir. Bundan sonra da adı gazetecilik olmayabilir ama habercilik anlamında yapılan işin daha da önem kazanacağını, çünkü insanların bilgi ihtiyacı var oldukça ve insanlarda merak duygusu devam ettikçe mesleğin süreceğini söyleyebilirim. Teknolojik olarak kullanılan makine ya da aygıtlar değişebilir, mesleğin görünümü değişebilir ama bu en temel insan ihtiyaçları değişmediği sürece mesleğin de dönüşerek devam edeceğine inanıyorum. Hatta teknoloji sayesinde haberciliğin daha da önem kazanacağına inanıyorum. Nitelikli bilgi her zaman para edecektir.

Prof. Dr. Mustafa ŞEKER: Gazetecilik işin adıdır. Geçmişte basılı

gazetede, radyoda ve televizyonda, haber ajanslarında yapılmıştır. Günümüzde elektronik medyanın ağırlığı artmaktadır. Ancak bir formasyon olarak gazetecilik yeni teknolojilere uyum sağlayabilir. Önemli olan aracın ne olduğu değil, yapılan işin yani gazeteciliğin meslek kodlarıdır.

Prof. Dr. Selda AKÇALI: İdealize ettiğimiz gerçek gazetecilerin önemi

daha da artacak. Teknoloji, görece haberciliği kolaylaştırıp yaygınlaştırsa da habercilik yapan profesyonellere olan ihtiyaç artacak. İçerik üretenle gerçek haber üreten ayrılacak. Bu ayrımda da gazetecilik eğitimi çok daha önemli hale gelecek.

Doç. Dr. Berrin KALSIN: Gelişen teknoloji her dönem her mesleği etkisi

altına almıştır. Gazetecilik bu mesleklerin başında gelmektedir çünkü temelinde iletişim, haberleşme vardır. Bu anlamda gelişen iletişim teknolojileri gazeteciliğin yapısını içerikten dağıtıma kadar her anlamda etkilemektedir.

Doç. Dr. Onur BEKİROĞLU: Fakültelerin, mezunların ve gazetecilerin

kendilerini teknolojiye uyarlayabildikleri oranda olumlu etkileyeceğini düşünüyorum. Hedef kitleniz ile daha fazla etkileşim imkânı getiriyor her şeyden önce. Ancak geçenlerde okuduğum ve derinlemesine görüşme yapılan bir makalede

şöyle bir eleştiri getiriliyordu görüşme yapılan kişinin ifadelerinden: “2016 yılında Panama Belgeleri adlı bir olay patlak verdi. 11.5 milyon civarında belge. Türkiye’de gazeteler ve gazetecilerin çoğu belgelerde Türkiye’den şu kişinin ismi geçiyor, bu kişinin ismi geçiyor diye haber yaptı. Yani habercilik sadece bununla sınırlı ve birörnek kaldı. Türkiye’den sadece bir kişi server kurup bu bilgileri indirebildi ve bu kadar çok miktardaki belgeyi yazılım sayesinde tasnif edebildi.” İşte bu alıntıda belirttiğim üzere gazeteci ya da mezun bunu yapabilecek bilgi ve donanıma sahipse çekinmesine gerek yok. Ama bu tarz gelişmelerin alanı köklü biçimde dönüştürebileceği süreçlere daha çok zaman olduğunu düşünüyorum. Halen eski usul gazetecilik anlayışı, gazetecinin haberi koklaması, o buruna sahip olması da oldukça önem taşıyor.

Olumlu yönde etkileyeceğini düşünüyorum çünkü 7/24 haber akışını bu teknoloji sayesinde takip edebiliyoruz. Mutlaka olumsuz yönde etkileri de olacaktır, örneğin içeriğin bu hızdan etkilenmesi kaçınılmazdır.

Doç. Dr. Yusuf ÖZKIR: Ne kadar değişiklik olursa olsun gazetecilikte

mihenk taşını mesajın üretimi oluşturuyor. Bir fotoğraf ile, görüntü ile veya yazı ile ya da hepsinin birleştirilmesiyle hedeflenen şey mesajın oluşturulması. Amaç da hedef kitlede etki oluşturmak. Onları ikna etmek. Değişen sadece araçlar. Bu değişmeyecek. Teknolojide gerçekleşen değişikliğin etkisinin de yine Marshall McLuhan’ın “araç mesajın kendisidir” vecizesi ile uyumlu bir seyir takip edeceğini söylemek kehanet sayılmasa gerek.

Dr. Öğretim Üyesi Emre Vadi BALCI: Bu konuda olumlu yaklaşan

kişilerden biriyim. İstihdamı azaltmasına rağmen, getirdiği yeni etkileşim alanlarıyla gazetecilik alanına yeni bir soluk kazandırmış ve geleneksel medya araçlarında kendini konumlandıramayan kişilere yeni olanaklar sağlamakta olduğunu düşünüyorum.

Dr. Öğretim Üyesi Enes BAL: Bir kere gelişen teknolojinin kısa bir zaman

içinde yazılı basının klasik basma yöntemiyle neşrini sonlandıracağını düşüyorum. Bunun da eğitim aşamasına yansıması elbette olacaktır. Her vatandaşın potansiyel gazeteci olduğu bugünde ancak daha dinamik ve çağdaş bir eğitimle vatandaşın bir adım önünde bu meslek icra edilebilecektir. Klasik yöntemlerle gerçekleştirilen

gazetecilik pratikleri artık halkın çok da dikkatini çekmemektedir. Bu bağlamda alanda “yeni bir şeyler söylemenin” zamanı çoktan gelmiştir.

Dr. Öğretim Üyesi Feryade Tokan ŞENOL: Dijitalleşti, hızlandı, çabuk

tüketildi. Sektör küçüldü, ayrıca yeni alanlar açıldı. Bunlar pek çok noktada mesleği etkiledi. Haber hızla tüketildi, bir nesne oldu, gerçekliği sorgulandı. Mesleği yapanların niteliği, anlamı, kalitesi değişti. Yeni alanlar açıldı, yerleşik alanlarda azalma oldu, küçüldü. Ancak gafil avlandık diyebiliriz. Yeni alanları öğretecek deneyimli insan kaynağı bulmak zorlaştı.

Dr. Öğretim Üyesi İnci TARI: Eğer teknolojiyi takip edip onları

uygulamada ilk olursanız olumlu etkiler. Örnek vermek gerekirse gazeteler 1996- 1997 yıllarında ilk web sitelerini kurduklarında gazetenin aynısını internet ortamına aktardılar. Oysa bunun yeterli olmayacağını seri ilanların internete kaymasıyla seri ilan gelirlerini kaybedeceklerini fark edebilenler insan kaynakları, emlak, otomotiv üzerine hem haber hem seri ilan siteleri kurdular ve geliştirdiler. Bu öngörüde olanlar basılı gazetede kaybettiğini internette bir oranda geri alabildi ve başarılı olabildi. Bunun dışında dijital habercilik ilk çıktığında çok önemsenmedi ama dijital ortamda haber yapmayı ilk öğrenen gazeteciler bu konuda isim yaptı ve öne çıktı. Daha da ötesi bugün dijital için bir şey üretmeyi bilmeyen gazetecinin sektörde tutunması git gide zorlaşıyor. Dolayısıyla ilk soruda gazetecilik eğitiminin ilk işlevi nedir sorusuna yanıt verirken dediğim gibi araştıran ama sadece haberi değil günceli, yeni yöntemleri, yeni teknolojiyi araştıran kişiler olması gerekiyor günümüz gazetecisinin. Güncel olan günü yakalayan her daim ayakta kalır.

Dr. Öğretim Üyesi Mustafa İŞLİYEN: Bu soruya öncelikle gelişen

teknolojilerin eskiyen teknolojileri nasıl etkilediğiyle ilgili cevaplamaya çalışayım. Teknolojinin gelişmesi her dönemde gelenekçileri endişelendirmiştir. Örneğin matbaa icat edildiğinde kalemin, radyo icat edildiğinde gazetenin, televizyon icat edildiğinde radyonun ve sinemanın, bilgisayar ve internet icat edildiğinde kalem, kitap, gazete, radyo ve televizyon gibi araçların kullanımdan kalkacağı gibi bir algıya sebep oluyordu. Örnekte verdiğimiz matbaa ve kalemin durumuna bakarak bu endişelerin yersiz olduğunu görebiliriz. Elbette bugün gazetelerde hızlı bir dijitalleşme yaşanıyor. Ancak 1850’li yıllarda kurulan ve halen yayınlarına devam eden gazetelerin varlığı ne kâğıdı ne de gazetecilik mesleğini ortadan kaldırmıştır.

Akıllı telefonlar aracılığıyla hemen herkesin haber üretebildiği (!) bir çağda dahi bu mesleğin profesyonel yönüyle ön planda olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Haber salt görüntü ya da ses aktarmak değil belli bir sistem dâhilinde yazılan ve aktarılan bir üründür. Buna mukabil gazetecilik mesleği gelişen teknoloji ile birlikte daha pratik bir yapıya kavuşmuştur. Artık eskiden olduğu gibi canlı yayın yapmak için büyük makinalara ve teçhizata ihtiyaç kalmamıştır. Benzer şekilde konuşarak yazma bile işleri oldukça kolaylaştırmıştır. Bu örnekleri çoğaltabiliriz. Ancak gelişen teknoloji işin ameliye kısmını hafifletmekle birlikte düşünsel yönünü yıpratmıştır. Teknoloji sağladığı rahatlıkla şu noktada olumsuzluğa sebep olmuştur: görselliğin kalitesi artmış ancak metin kalitesi düşmüştür.

Dr. Öğretim Üyesi Olcay UÇAK: Gelişen teknoloji iletişim alanlarını her

zaman etkilemiştir gelecekte de gazeteciliği etkilemeye devam edecektir. Haber aktarımının daha kolay ve hızlı olması gibi olanaklar sağlanmaya devam edecektir. Gelecekte robot gazeteciler denilen ancak otomasyon gazeteciliği anlamındaki yazılım ve programlarla yapılan gazeteciliğin Amerika’da olduğu gibi ülkemizde de yaygınlaşacağını düşünüyorum.

Teknolojinin gazeteciliğe etkisi noktasında akademisyenler genel olarak olumlu bakmaktadır. Basılı gazetelerin kalkmayacağını söyleyenler olduğu gibi teknolojik olarak makine ya da aygıtların değişebileceği ama mesleğin devam edeceğini ifade eden de olmuştur. Yeni iş alanları açılacağı, haber aktarımının daha kolay ve hızlı olacağı belirtilmiştir. Gazetelerin yapısının değişeceği, olumlu etkisinin olduğu kadar olumsuz etkilerinin de olacağı ön plana çıkan görüşlerdir.